Akhisar Ulu Camii
 | |
 | |
| Diğer ad(lar) | Fethiye Camii |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Durum | Kullanımda |
| Mezhep | Sünnilik |
| Mimari tarz | Osmanlı mimarisi |
| Konum | Akhisar, Manisa, Türkiye |
| Adres | Ulucami Mahallesi, 57. Sokak No: 26 |
| Koordinatlar | 38°55′30″K 27°50′28″D / 38.92500°K 27.84111°D |
| Temel atma | XV. yüzyıl sonları |
| Yenileme | 19. yüzyıl sonu (II. Abdülhamid dönemi) |
| Teknik ayrıntılar | |
| Yapı sistemi | Merkezi kubbeli, yan birimlerle destekli |
| Malzeme | Taş, Tuğla, Ahşap, Kurşun, Alçı |
| Minber? | Taş kaideli, ahşap köşk ve külahlı |
| Hazîre? | 1 |
| Kubbe sayısı | 1 |
| Minare sayısı | 1 |
Akhisar Ulu Camii, Manisa ilinin Akhisar ilçesinde yer alan, Osmanlı dönemine ait bir camidir. XV. yüzyılın sonlarında inşa edildiği tahmin edilen yapı, merkezî planlı cami arayışlarının erken örneklerinden biridir.[1] Yapının bulunduğu alanın daha önce Bizans dönemine ait bir kilise olduğu ve caminin bu yapının kalıntıları üzerine inşa edildiği düşünülmektedir.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Akhisar Ulu Camii'nin inşa kitabesi bulunmadığından kesin yapım tarihi bilinmemektedir. Ancak mimari öğeler, plan düzeni, kullanılan malzeme ve bezemeler göz önüne alındığında yapının XV. yüzyılın son çeyreğine tarihlendiği kabul edilmektedir.[3]
Caminin bulunduğu alanın daha önce bir bazilika planlı kilise olduğu, bazı mimari izlerden anlaşılmaktadır. Güney cephesindeki dışa çıkıntılı beşik tonozlu nişlerin eski kilisenin neflerine, doğu duvarındaki yarım daire biçimli temel kalıntısının ise kilisenin apsisine ait olduğu düşünülmektedir.[4]
İç mekânda yer alan dört mermer sütun, 11.–14. yüzyıllar arasında Bizans mimarisine ait yapılardan devşirilmiş ve "düğümlü sütun" olarak bilinen işçilikle şekillendirilmiştir.[5] Bu durum, caminin hem yeni bir yapı hem de mevcut yapı kalıntılarının yeniden işlevlendirilmesiyle oluştuğunu göstermektedir.[6]
Akhisar'ın fethinden sonra şehirdeki ilk büyük ölçekli cami olan bu yapı, çevresindeki darülkurra, darülhadis, dershane ve tekke ile bir külliye bütünlüğü içinde değerlendirilmiştir.[7] Bu yapılardan günümüze sadece cami ve doğusundaki küçük hazîre ulaşabilmiştir.[8]
Hazîredeki mezar taşları 1488 ile 1918 yıllarına tarihlenmektedir. Bu durum, cami çevresinin yüzyıllar boyunca aktif olarak kullanıldığını göstermektedir.[9]
Cami, II. Abdülhamid döneminde (19. yüzyıl sonu) onarım geçirmiştir. Mihrap ve kubbe süslemeleri bu dönemin sanat anlayışını yansıtır.[4] 1913 depreminde caminin minaresinin petek ve külah kısmı yıkılmış, bu bölümler daha sonra yeniden inşa edilmiştir.[10]
Mimari özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Akhisar Ulu Camii, kare planlı bir harim, kuzeydoğusunda yer alan bir minare ve doğu cephesine bitişik bir son cemaat yerinden oluşur.[8] Ana ibadet mekânı sekizgen kasnaklı büyük bir merkezî kubbeyle örtülmüştür. Bu kubbe, doğu-batı yönünde yer alan büyük kemerlere oturtulmuş, yanlarda ise üçer küçük kubbeli birimlerle desteklenmiştir.[11]
Doğu ve batı cephelerinde yuvarlak kemerli ve alçı dışlıklarla süslenmiş pencereler yer alır. Güney cephesi sıvasız taş bloklarla örülmüş tek cephedir.[8] Son cemaat yeri, 13 adet ahşap direkle taşınan kırma çatılı bir yapıdır.[10]
Minare, kare kaide üzerine oturur ve silindirik gövdeye Türk üçgeni ile geçilir. Almaşık örgü sistemine sahip gövde, 1913 depreminde zarar görmüş ve üst bölümü daha sonra yenilenmiştir.[10]
Mihrabın çıkıntısı belirgindir ve alçıdan yapılmış perde motifiyle süslenmiştir. Akantus yapraklı bezemeler, Hilal ve yıldız mihrapta yer alan başlıca süsleme unsurlarıdır.[4] Minberin köşk ve külah kısmı ahşaptır ve gülbezeklerle bezenmiştir.[12] Kalemişi süslemeler kubbe kasnağında ve pencere aralarında da görülür.[4]
Kadınlar mahfili, dört adet devşirme mermer sütun üzerine oturur. Bu sütunlar Bizans dönemine ait olup, "düğümlü sütun" formundadır.[5] Sütunlar, Akhisar çevresindeki antik yapılardan ya da doğrudan eski kilise kalıntısından alınmış olabilir.[6]
Caminin doğusunda yer alan hazîrede 67 mezar taşı ve beş lahit bulunmaktadır.[9] Mezar taşlarında genellikle servi ağacı, vazo, şamdan, kandil, hayat ağacı ve rumi motifleri kullanılmıştır.[13] Bazı mezar taşlarında sivil mimari tasvirleri ve camii motifleri de görülmektedir.[14]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Çetinkaya 2005, s. 53.
- ^ Mercangöz 1994, s. 147.
- ^ Çetinkaya 2005, s. 52.
- ^ a b c d Çetinkaya 2005, s. 49.
- ^ a b Mercangöz 1994, s. 150.
- ^ a b Mercangöz 1994, s. 152.
- ^ Erdem 2009, s. 330.
- ^ a b c Çetinkaya 2005, s. 45.
- ^ a b Erdem 2009, s. 340.
- ^ a b c Çetinkaya 2005, s. 47.
- ^ Çetinkaya 2005, s. 46.
- ^ Çetinkaya 2005, s. 48.
- ^ Erdem 2009, s. 341.
- ^ Erdem 2009, s. 342.
- Genel
- Çetinkaya, Sibel (7 Temmuz 2005). "Akhisar Ulu Camiî". Sanat Tarihi Dergisi. 14 (1): 2-17. ISSN 1300-5707.
- Mercangöz, Zeynep (1 Temmuz 1994). "Akhisar Ulu Camii İçindeki Düğümlü Bizans Sütunları". Sanat Tarihi Dergisi. 7 (7): -. ISSN 1300-5707.
- Erdem, Tuba (2009). Akhisar Ulu Camii ve Paşa Camii Hazireleri'ndeki Mezar Taşları (Yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi. s. 349. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2025.
- İzdem, Ekmel (1944). Dünkü-Bugünkü Akhisar: Tarihi-Coğrafyası-Folklorü (Ülkü Matbaası bas.). ss. 22-23.
- Satış, Baki (1994). İlkçağdan günümüze Akhisar (Ege Üniversitesi Basımevi bas.). Akhisar Sağlık Eğitim Kültür Vakfı. ss. 336-338.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
OpenStreetMap'te Akhisar Ulu Camii ile ilgili coğrafi veriler
| Otorite kontrolü |
|
|---|