Diyarbakır Ulu Camii
 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Etkin |
| Konum | Diyarbakır, Türkiye |
| Koordinatlar | 37°54′44″K 40°14′09″D / 37.91222°K 40.23583°D |
| Açılış | 1090 |
Diyarbakır Ulu Cami, Diyarbakır Kalesi'nin surları üzerinde Harput Kapısı ile Mardin Kapısı'nı birleştiren eksenin batısında yer alan cami.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]M.S. 639 yılında Diyarbakır'a egemen olan müslüman Araplar tarafından şehrin merkezindeki en büyük mabedin (Martoma Kilisesi) camiye çevrilmesiyle oluşturulmuştur. Daha sonra 1091 yılında Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah'ın buyruğu ile büyük bir onarım gördüğünü, değişik dönemlerde birçok kez onarım ve eklentilerle bugünkü şeklini aldığını kitabelerinden öğrenmekteyiz. 1115 yılında geçirdiği yangın ve deprem sonucu içerisindeki kemerler, sütunlar ve bezemeli taşlar hepsi yıkılmıştır. Dışarıda bulunan mermer taşları bu tarihten sonra yayılmıştır.[kaynak belirtilmeli] Erken İslam döneminin ünlü Şam Emeviye Cami'nin (benzerliklerden dolayı) Anadolu'ya yansıması olarak yorumlanan Diyarbakır Ulu Cami, İslam aleminin 5. Harem-i Şerifi olarak kabul edilmektedir. Ayrıca Camide sibernetiğin babası olarak kabul edilen ünlü bilgin El Cezeri'nin yaptığı güneş saati bulunmaktadır.
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Ortadaki büyük avlunun doğu ve batısında yer alan maksureleri, güneyinde Hanifiler Cami'i, kuzeyindeki Şafiiler Camii ve Mesudiye Medresesi ve Caminin batı girişinin hemen yakınındaki Zinciriye Medresesi ile dinsel ve kültürel yapıları bir araya getiren bir yapılar grubu niteliğindedir. Zinciriye medresesinde El cezeri (imam cezeri) ilk olarak ders vermiştir.[kaynak belirtilmeli] medresenin kapılarının küçük olma nedeninin içerisinde büyük alimler olduğundan odaya girerken eğilerek girilsin.[kaynak belirtilmeli] Ulu Cami'nin avlu cephelerinde farklı dönemlere ait Mimari bezekler, kabartma ve yazıtlar büyük bir uyum içerisinde yerleştirilmişlerdir. Mimar olarak herhangi bir isim zikredilmese de, Zeki Sönmez "Muhammed Bin Salame el-Ruhavi" isimli mimarın, aynı dönemde Melikşah'ın emrinde çalışmış olmasından yola çıkarak, bu yapıda da görev almış olabileceğini söyler.[1]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Cami sütunları -
Cami sütunları -
Camideki Kuran'dan bir sayfa -
Caminin avlusu -
Caminin şadırvanı -
Caminin avlusunda bulunan güneş saati -
Caminin avlusu ve batı tarafı -
Caminin minaresi -
Caminin dıştan görünümü ve ana girişi -
Caminin dış duvarlarında yer alan aslan ve boğa kabartması. Aslanın Leo Takımyıldızını ve yaz mevsimini, Boğanın Taurus Takımyıldızını ve kış mevsimini; kabartmanın yazın gelişini sembolize ettiği düşünülmektedir.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Zeki Sönmez (1995). Anadolu Türk-İslam Mimarisinde Sanatçılar. Türk Tarih Kurumu. s. 77.