Aksu (il)
| Aksu İli 阿克苏地区 ئاقسۇ ۋىلايىتى | |
|---|---|
.png) Aksu ilinin Sincan Uygur Özerk Bölgesideki konumu (sarı) | |
| Ülke |  Çin |
| Vilayet | Sincan Uygur Özerk Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 132.500 km² |
| Nüfus (2003) | |
| • Toplam | 2.535,000 |
| • Metropol | 386,379 |
| Posta kodu | 843000[1] |
| Alan kodu | 0997 |
Aksu İli (Uygurca: (K̡ona Yeziq) ئاقسۇ ۋىلايىتى, Aqsu Wilayiti, (Yengi Yeziq) Ak̡su Vilayiti, Çince: 阿克苏地区/阿克蘇地區; Pinyin: Ākèsū Dìqū), Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin orta-batısında, bir ildir. Aksu başşehridir.
İdari bölümler
[değiştir | kaynağı değiştir]Aksu İli'ndeki şehir ve beldeler:
- Aksu (şehir) - 阿克苏市 Ākèsū Shì ;
- Onsu İlçesi - 温宿县 Wēnsù Xiàn ;
- Kuçar İlçesi - 库车县 Kùchē Xiàn ;
- Şayar İlçesi - 沙雅县 Shāyǎ Xiàn ;
- Toksu İlçesi - 新和县 Xīnhé Xiàn ;
- Bay İlçesi - 拜城县 Bàichéng Xiàn ;
- Uçturfan İlçesi - 乌什县 Wūshí Xiàn ;
- Avat İlçesi - 阿瓦提县 Āwǎtí Xiàn ;
- Kelpin İlçesi - 柯坪县 Kēpíng Xiàn.
Etnik yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Nüfusunun %80'sini Uygurlar ve % 18'ni Han Çinlileri oluşturur. Aksu İlinde yaşayan 2015 yılı sayımına göre etnik gruplar;2015 Census[2]
| Etnik grup | Nüfus | Oran (%) |
|---|---|---|
| Uygur | 2.030.600 | 80,25 % |
| Han | 465.983 | 18,42 % |
| Hui | 14.056 | 0,55 % |
| Kırgız | 11.386 | 0,46 % |
| Tujia | 4.265 | 0,2 % |
| Miao | 1.373 | 0,06 % |
| Moğol | 775 | 0,04 % |
| Tibetli | 743 | 0,03 % |
| Zhuang | 405 | 0,02 % |
| Mançu | 374 | 0,02 % |
| Dongxiang | 330 | 0,02 % |
| diğerleri | 1.141 | 0,05 % |
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Usunlar, güneyde Tarım Havzası'ında yaşayan diğer İnsanlarla sınırdılar.[3] Tanrı Dağları'nın kuzeyi, Karaşahr, Kuça, Aksu ve Uçturfan Usunlara aitti.[4]
Erken Han Hanedanından (milattan önce 125 ile milattan sonra 23 yıllarında) Tang Hanedanlığı (618-907 milattan sonra) arasında, Aksu Kumo (姑墨, gūmò) isminde tanınırdı. O İpek Yolu'nun kuzey güzergâhı üzerinde en önemli durak yeri, Taklamakan Çölü'nün kuzey kenarında Kuçar ile Kaşgar arasında Tarım Havzasındadır. Budist Sanskrit içinde, Aksu Bharuka biliniyordu.[5][6] Eski Han Hanedanı boyunca, Gumo bir "Krallık" (guo) diye adlandırılırdı, 4.500 ev halkı ve 24.500 birey (fert, kişi), 4.500 silah taşıyan yetenekli insanları kapsıyordu. Bakır, Demir ve Orpiment üretildiği söylenirdi.[7]
Xuanzang (Çince: 玄奘; pinyin: Xuán Zàng; Wade-Giles: Hsüan-tsang) Erken Tang döneminden tanınmış bir Çinli Budist rahip, bilgin, gezgin ve çevirmen, 629 yılında bu krallığı ziyaret eder ve ondan Baluka diye bahseder. O, bu krallıkta birkaç düzine Sarvastivada (Budist bir erken okulu) Budist manastırı ve 1000 üzerinde rahipin olduğu kayıt eder. Xuanzang krallığın doğudan batıya 600 li,[8] ve kuzeyden güneye 300 li büyüklükte olduğunu, Onun başkentinin 6 li çapında olduğunu söyler ve şöyle aktarır;
" yerli ürünleri, iklimi, insanların gelenek, görenek, adet, alışkanlık, töre, örf ve adetleri, yazı dili ve yasaları Kuci (Kuçar) gibi aynı olup ama konuşma dili biraz farklıdır. " O ince pamuktan ve kenevirden yapılma kumaşın komşu ülkelerden alındığını fark eder.[9]
7., 8. ve erken 9. yüzyıllarda, bütün bölge kontrolü Çin Tang Hanedanı, Turfan imparatorluğu ve Uygur Kağanlığı; sık sık yarışılan bu şehirlerin kontrolü sık sık el değiştirmiştir.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]1953 yılında Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu (XPCC Çince: basit 新疆生产建设兵团; geleneksel 新疆生產建設兵團; Pinyin: Xīnjiāng Shēngchǎn Jiànshè Bīngtuán), denilen birinci tarımsal bölümü kurulmuştur ve Aksu'dan yönetilir.
XPCC 1954 yılında Mao Zedong emiri altındaki Wáng Zhèn (王震) tarafından kurulmuştur.[10]
Aksu ilinin Ekonomisi %57,4'nü Tarım ürünleri ve %14,6'sını Endüstri ürünleri kapsar. Tarım ürünlerinden en önemlisi pamuktur, bunun yanında pancar, pirinç, mısır, buğday, kavun, meyvelerden elma, ceviz, üzüm, armut önemli ürünlerdir, ayrıca İpek böceği yetiştirilir. Endüstri ürünleri dokumacılık, çimento ve kimyasal maddelerden oluşur.
Aksu İlinde 1,97 milyar hektar ekilebilir alan, 5308,5 hektar doğal yeşillik, toplam 1.094 hektar Orman alanları vardır. Karakul Koyunları ile ün salmıştır.
Aksu bölgesi, yer altı maden kaynakları bakımından çok zengindir, 79 çeşit maden bulunmuştur. Bunlar Boksit, Fluorit, Antimon, Fosfat-kayaları, Aluminyumoksit, Bakır, Demir, Çinko, Manganez, Kadmiyum, Magnezyum'dur.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)
- ^ a b Statistical Yearbook of Xinjiang in 2016 11 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Çince)
- ^ Han Shu - Das Westliche Gebiet: 姑墨國……北與烏孫接；龜茲國……北與烏孫接；焉耆國……北與烏孫接；捐毒國……北與烏孫接；溫宿國……北至烏孫赤穀六百一十裏
- ^ 蘇北海 (Beihai Su): 漢代烏孫居地考 (Wusunlar Han hanedanlığı zamanında). In: '#Historical geography of shiyuh, 1, Ürümqi: Universität Xinjiang 1988
- ^ Notes to the translation from the Hou Hanshu by John E. Hill 8 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- ^ Bailey, H. W. (1985): Indo-Scythian Studies being Khotanese Texts Volume VII. Cambridge University Press. 1985. (İngilizce)
- ^ Hulsewé, A. F. P. and Loewe, M. A. N. 1979. China in Central Asia: The Early Stage 125 B.C. – A.D. 23: an annotated translation of chapters 61 and 96 of the History of the Former Han Dynasty, p. 162. E. J. Brill, Leiden
- ^ (里, lǐ) eski Çin uzunluk ölçü birimi, bir li ~ 500 metredir.
- ^ Li, Rongxi. Translator. 1996. The Great Tang Dynasty Record of the Western Regions. Numata Center for Buddhist Translation and Research. Berkeley, California.
- ^ Asia Sentinel - The Conqueror of China’s Wild West 21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hill, John E. 2003. "Annotated Translation of the Chapter on the Western Regions according to the Hou Hanshu." 2nd Draft Edition. [1]6 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Puri, B. N. Buddhism in Central Asia, Motilal Banarsidass Publishers Private Limited, Delhi, 1987. (2000 reprint).
- Stein, Aurel M. 1907. Ancient Khotan: Detailed report of archaeological explorations in Chinese Turkestan, 2 vols. Clarendon Press. Oxford. [2]4 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Japonca)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Panoramio'da Aksu'dan Fotograflar (İngilizce)
41°10′K 80°16′D / 41.167°K 80.267°D
Başkent: Aksu | ||
| İlçe düzeyi şehirler | | |
| İlçeler | ||
