Aranda Paşa
| Aranda Paşa Fernando de Aranda Neaudot-Bertrix | |
|---|---|
| |
| Aranda Paşa'nın 1909 öncesi portresi | |
| Muzika-i Hümâyun'un şefliği | |
| Görev süresi 1899 - 26 Temmuz 1909 | |
| Hükümdar | II. Abdülhamid |
| Yerine geldiği | Dussap Paşa |
| Yerine gelen | Saffet Atabinen |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 8 Mart 1846 Madrid, İspanyol İmparatorluğu |
| Ölüm | 11 Eylül 1919 (73 yaşında) Barselona, İspanyol İmparatorluğu |
Aranda Paşa, d'Arenda Paşa, Arenda Paşa[1] veya doğum adıyla Fernando de Aranda Neaudot-Bertrix (d. 8 Mart 1846, Madrid – ö. 11 Eylül 1919, Barselona), Osmanlı sarayında 23 yıl geçirmiş İspanyol-Fransız asıllı müzisyen, besteci, piyanist ve organist. 1899-1909 yılları arasında Muzika-i Hümâyun'un şefliğini sürdürdü.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Fernando de Aranda Neaudot-Bertrix, 8 Mart 1846'da Madrid'de doğdu. İspanyol İmparatorluğu'nun soylularından (grande) Fernando de Eraso Aranda y Salazar'ın (1788-1865) evlilik dışı oğludur. Annesi ise Bordo'lu Fransız Juana Octavia Neaudot-Bertrix (1828-1875) idi. Çocukluğunu önce Sevilla'da, ardından Madrid'de varlıklı bir aile çevresinde geçirdi. Müzik eğitimini Madrid'de bulunan Teatro Real'da aldı ve özellikle org üzerinde çalıştı. Daha sonra Saint Louis Şapeli'nde org sanatçısı olarak görev yaptı ve Kraliyet Konservatuvarı'nın öğretim kadrosunda yer aldı. 1867'de Brüksel Kralliyet Konservatuvarı'na kaydoldu. 1878'de İspanya Eğitim Bakanlığı tarafından Paris'teki Exposition Universelle'ye katılması için görevlendirildi. Auguste Dupont'un öğrencisi olarak piyano ve armoni bilgisini derinleştirdi. Madrid'e döndükten sonra yerel konservatuvarda yardımcı piyano öğretmeni olarak çalışmaya devam etti ve aynı zamanda konser piyanisti ve besteci kimliğiyle de tanındı.[2]
Fransa'daki yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1880'de, o dönemde klasik müziğin merkezi kabul edilen Paris'in Cité Malesherbes sitesine kalıcı olarak taşındı. Kendi ikametgâhında bir sanat atölyesi kurdu; bu atölye bünyesinde bir konser salonu da bulunuyordu. Burada org ve piyano dersleri vermeye başladı. Kısa bir süre içinde kentin sanat çevrelerinde hatırı sayılır bir üne kavuştu. Guatelli Paşa'nın yaşlanması üzerine Osmanlı Devleti, onun yerine tecrübeli bir isim arayışına girdi. Bu çerçevede, Aranda'nın itibarı Paris sefiri Mahmud Esad Paşa'ya ulaştığında, Osmanlı Devleti 1886'da Aranda'ya üç yıllık bir sözleşme teklif etti. Aranda, İspanyol vatandaşlığını koruma şartıyla bu teklifi kabul etti ve aynı sene Osmanlı İmparatorluğu'na yerleşti. Osmanlı Devleti'ne hizmet etmeyi kabul ederek, Osmanlı-İspanya ilişkilerinin canlanmasında önemli bir rol oynadı.[3]
Osmanlı İmparatorluğu'ndaki yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Aranda, kariyerine Sultan II. Abdülhamid'in oğulları Şehzadeler Ahmed Nureddin, Mehmed Burhaneddin ve Abdürrahim Hayri'ye muallimlik yaparak başladı. Ayrıca, Muzika-i Hümâyun'un eğitim biriminde görevlendirilerek bando ve orkestra üyelerinin uygulamalı eğitim süreçlerini yönlendirme ve rehberlik etme sorumluluğunu üstlendi.[4] Askerî muzıkaları denetlemekle sorumlu idi.[5] 1887'de üçüncü derece Osmaniye Nişanı, 1889'da üçüncü derece Mecidiye Nişanı, 1892'de ikinci derece Mecidiye Nişanı alan Aranda'ya, 1893'te Miralay rütbesi verildi, 1894'te ikinci derece Osmaniye Nişanıyla ödüllendirildi. 1895'te Mirliva ve böylece paşalık rütbesine yükseltildi.[6] Aynı sene saray orkestrasının şefi olarak atandı ve konserleri piyano eşliğinde yönetti. Aranda Paşa'nın ev kirası ödenmesiyle birlikte kendisine iki ev, araba ve at verildi. Hızla terfi etmesi, yabancı paşaların arasında özel konuma sahip olduğunu vurgular.[7]
Aranda Paşa, günlük hayatında Ali ismini kullanırdı.[8] 1897'de hem gümüş hem altın Liyakat Madalyası'nı kazandı ve aynı sene birinci derece Mecidiye Nişanıyla onurlandırıldı. 1899'da ise Ferîk rütbesine terfi etti ve Ermeni Katolik asıllı Osmanlı-Fransız vatandaşı olan Paul de Dussap Paşa'nın ardından Muzika-i Hümâyun'un kumandanlığına getirildi.[9] Bu görevine ek olarak, saray orkestrasının baş şefliği görevini de sürdürmeye devam etti. 1903'te birinci derece Osmaniye Nişanı aldı, 1905'te altın ve gümüş İmtiyaz Madalyası ile taltif edildi. Son olarak 1908'de kendisine Murassa Osmaniye Nişanı verildi.[6][10] Askerî rütbeleri fahri olan Aranda, 1908'de sahip olduğu ferîk unvanının asalete çevrilmesi için başvuruda bulundu. Bu talebin, yeni siyasi rejim altında mevcut görev ve statüsünün devamını temin etme amacı taşıdığı anlaşılmaktadır.[11] Meclis-i Vükelâ, 26 Temmuz 1909 tarihinde aldığı kararla Aranda Paşa'nın görevine son verilmesine ve kendisine bir yıllık maaşı tutarında tazminat ödenmesine hükmetti. Söz konusu kararda, Aranda'nın Sultan II. Abdülhamid döneminde istihdam edilmiş olduğu ve yeni padişahın tahta çıkmasıyla birlikte artık bu görevin devamına gerek görülmediği ifade edildi.[12]
Aranda Paşa, dönemin ihtiyaçlarına karşılık vermekte yetersiz kalmaya başlayan İtalyan bando sisteminin yerine Fransız sistemini uygulamaya koydu. Bu doğrultuda repertuvarı kapsamlı biçimde yeniden düzenledi ve orkestranın yapısını saksofon gibi dönemin çağdaş çalgılarıyla zenginleştirerek geliştirdi.[13] Ayrıca paşa, Muzika-i Hümâyun'da pek çok öğrenci yetiştirdi; bilgisi, tevazusu ve yol göstericiliğiyle genç müzisyenlerin ufkunu açtı, onlara yardım etti ve aynı zamanda yetenekli isimleri padişaha tanıtma gibi önemli bir vazife üstlendi.[14]
Son yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Ülkesine döndükten sonra Aranda, Barselona'da piyano dersleri vermeye ve oda müziği konserleri düzenlemeye devam ederek mesleki çalışmalarını sürdürdü. Özellikle keman sanatçısı olan kızı Germaine de Aranda'nın müzik kariyerine destek vermeye önem gösterdi ve konserlerinde ona piyano eşliği yaptı. Sanat hayatına Barselona'daki Katalan Müzik Sarayı, Liceu, Güzel Sanatlar Sarayı ve Katalan Orfeon gibi önemli klasik müzik salonlarında sahne alarak devam etti. Osmanlı hizmetinde 23 yıl bulunan Fernando de Aranda, 11 Eylül 1919'da Barselona'da 73 yaşında öldü.[15]
Özel hayatı ve ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Aranda'nın iki çocuğu olduğu bilinmektedir. Bunlardan biri Luisa Constantin ile olan kızı, kemancı Germaine de Aranda Constantin. Diğeri ise Maria González ile olan oğlu ve kendisinin ismini taşıyan mimar Fernando de Aranda'dır. Fernando, yalnızca İstanbul'da değil, Osmanlı Suriyesi boyunca ve özellikle Şam'da da oldukça önemli mimari projelere imza attı. Bu başarıları dolayısıyla 1904'te II. Abdülhamid tarafından beşinci rütbeden Mecidiye Nişanıyla onurlandırıldı.[16]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Çıkar, Jutta R. M. (2004). Ruth Bartholomä; Mustafa Çıkar (Ed.). Türkischer Biographischer Index. Münih: K. G. Saur Verlag. s. 116. ISBN 9783110965773.
- ^ Özekmekçi & Kartal 2024, s. 60.
- ^ Özekmekçi & Kartal 2024, ss. 60-61.
- ^ Özekmekçi & Kartal 2024, ss. 62-63.
- ^ Alimdar 2016, s. 153.
- ^ a b Yiğit, İrfan (2024). "Osmanlı Arşiv Vesikalarında Mûsikîşinaslara Verilen Devlet Nişanları ve Madalyalar". Van İlahiyat Dergisi. 12 (21). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi. s. 44. doi:10.54893/vanid.1532059. ISSN 2667-615X. 14 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi14 Temmuz 2025.
- ^ Alimdar 2016, s. 140.
- ^ Özekmekçi & Kartal 2024, s. 65.
- ^ "Dussap Paşa". Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. 7. Milliyet Gazetesi Yayınları. 1986. s. 3418.
- ^ Özekmekçi & Kartal 2024, s. 63.
- ^ Özekmekçi & Kartal 2024, s. 66.
- ^ Özekmekçi & Kartal 2024, s. 72.
- ^ "Muzikayı hümayun". Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. 16. Milliyet Gazetesi Yayınları. 1986. s. 8426.
- ^ Kurtaslan, Hazan (2025). "Osmanli Arşiv Belgeleri ile Flütist Mustafa Saffet Atabinen'in Müzikal Yaşami: Bir Biyografi Analizi". Yegah Musicology Journal. 8 (2). Tokat: Karaca Yayınları. s. 348. doi:10.51576/ymd.1661604. ISSN 2792-0178. 25 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi14 Temmuz 2025.
- ^ Özekmekçi & Kartal 2024, s. 73.
- ^ Alimdar 2016, s. 98.
Genel
[değiştir | kaynağı değiştir]- Alimdar, Selçuk (2016). Osmanlı'da Batı Müziği. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ISBN 978-605-332-717-2.
- Özekmekçi, Mehmet İ.; Kartal, Cemile B. (2024). "Navigating the Ambiguity: Fernando De Aranda Under the Patronage of Abdulhamid II". Komsuoğlu, Ayşegül; Toker, Hikmet (Ed.). Musician Portraits From the Ottoman Bureaucracy. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları. doi:10.26650/B/SSc21.2024.028. ISBN 978-605-07-1629-0.