Artvin Köprüsü
| Artvin Köprüsü | |
|---|---|
 | |
| Diğer ad(lar) | Korzul Köprüsü |
| Taşınan | Yaya ve atlılar |
| Geçiş | Çoruh |
| Konum | Çayağzı, Artvin (Korzul) |
| Koordinatlar | 41°10′54″K 41°50′10″D / 41.18167°K 41.83611°D |
| Tasarım | Tek kemerli köprü |
| Malzeme | Taş, kireç harcı |
| Açılış | 10. yüzyıl |
| Yıkılış | 1883 |
Artvin Köprüsü (Gürcüce: ართვინის ხიდი), tarihi Klarceti bölgesinde, bugünkü Artvin kenti sınırları içinde, eskiden bir köy olan Korzul’da (bugün Çayağzı mahallesi) Çoruh Nehri üzerinde, 10. yüzyılda Gürcüler tarafından inşa edilmiş tek kemerli taş köprüydü. Artvin kentinin girişinde yer aldığı için Artvin Köprüsü olarak anılır. Ayrıca Korzul veya Kardzeli köyünde yer aldığı için Korzul Köprüsü veya Kardzveli Köprüsü olarak da bilinir.[1][2][3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Artvin Köprüsü, 10. yüzyılın ilk yarısında, Gürcü krallığı döneminde inşa edilmiştir. Yayaların ve atlıların geçişine uygun biçimde planlanmıştır. Köprünün bulunduğu Klarceti bölgesi 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçmiş ve Artvin Köprüsü, Osmanlı döneminde de aynı işlevi yerine getirmiştir. 1874 yılında bölgede bulunmuş olan Giorgi Kazbegi Çoruh Nehri'de taşımacılık yapak kayıkların Artvin Köprüsü'nün altına yanaştıklarını yazmıştır. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından köprü, Ruslara savaş tazminatı olarak bırakılan bölgede kalmıştır. Ruslar demir köprü inşa etmek üzere 1893 yılında eski köprüyü dinamitle patlatıp yıkmıştır.[1][2][4] Nitekim söz konusu eski tek kemerli taş köprünün tahminen 1885 yılında çekilen fotoğrafı günümüze ulaşmıştır. 8 Kasım 1894 tarihli Gürcüce İveria gazetesinde çıkan bir yazıda, Artvin yolunun yapımıyla görevlendirilen bir Rus mühendis tarafından eski taş köprünün yıkıldığı belirtilmiştir. Bu yazıda verilen bilgiye göre, o tarihte yıkılmış olan taş köprünün yerinde ahşap bir köprü yapılmıştı. Yıkılmış olan taş köprünün banisinin Gürcü kraliçesi Tamar olduğuna inanılıyordu.[5][6] Artvin vilayeti üzerine kitabıyla tanınan Muvahhid Zeki 1927 yılında, taş köprünün Artvin bölgesinin Ruslara bırakılmasından beş sene sonra (1883) yıkıldığını yazmıştır. Yazarın verdiği bilgiye göre Ardahan-Batum yolundan Artvin kasabasına bu köprüden giriliyor ve köprüden dolayı buraya "Köprübaşı" deniyordu.[3]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Artvin Köprüsü, Çoruh Nehri'nin en dar yerinde, iki kaya arasında inşa edilmişti. İnşasında nitelikli kireç harcı ve kabaca yontulmuş taşlar kullanılmıştı. Köprü düz taşlarla döşeliydi ve orta kısmında korkuluklar bulunuyordu. Artvin şehri tarafındaki başında bir kule bulunuyordu. Artvin Köprüsü, Livane bölgesinde Orta Çağ'dan kalma tek kemerli taş köprülerin bir benzeriydi. 1893 yılında bu tek kemerli taş köprü yıkılınca, yerinde Rus idaresince 20 metre uzunluğunda ve 6 metre genişliğinde demir bir köprü inşa edilmiştir. Muvahhid Zeki 1927 yılında yayımlanan kitabında demir köprüyü "Artvin Köprüsü" olarak adlandırmış, Borçka ve Sirya köprüleriyle birlikte Artvin vilayeti sınırları içinde Çoruh Nehri üzerindeki üç köprüden biri olduğunu yazmıştır.[1][2][7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c N. Kvezereli-Kopadze, "საქართველოს ძველი ხიდები" (Gürcistan'ın Eski Köprüleri), Tiflis, 1972.
- ^ a b c ქართული ენციკლოპედია" (Gürcü Ansiklopedisi), Gürcistan Ulusal Bilimler Akadamisi
- ^ a b Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 12.
- ^ Georgiy Nikolayeviç Kazbek, Три месяца в Турецкой Грузии : Из дневника путешественника, Tiflis, 1875, s. 90.
- ^ K. Maçavariani, "ართვინი" (Artvin), İveria, 8 Kasım 1894, Sayı:237
- ^ Mirian Hositaşvili, "ართვინი ქართული პრესის ფურცლებზე" (Gürcü Basını Sayfalarında Artvin), Tiflis, 2020, s. 39 ISBN 978-9941-9653-5-7
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 12-13.