Azas (sum)
| Azas beldesi Азас сумузу (Tıva Türkçesi) | |
|---|---|
Азасский сумон (Rusça) | |
 Üst idare Toju kojuunu | |
| Ülke |  Tuva |
| Kojuun | Toju kojuunu |
| sum | Azas sumu |
| İdare | |
| • yönetici | Aldın-Kıs Baraan |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 27,21 km² |
| Nüfus | |
| • Toplam | 1.412 |
| Zaman dilimi | UTC+07.00 (DAZD) |
Azas sumu (Tuva Türkçesi:Азас сумузу) — Tuva Cumhuriyeti'nde Toju kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir.[1][2][3]
Beldenin tek nüfuslu yerleşim yeri ve yönetim merkezi — Adır Kejig köyüdür.
Sözkökü ve Söz tanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Belde anlamında sumu sözü kullanılmaktadır. Tıva'da köy ve kasaba türü yerleşimler için ködee suur denilmektedir. İlçe, belediye, belde türüne karşılık olarak ise sum, rayon adlandırmaları kullanılır. Tıva'da eski dönemlerden kalma idari birim adları halen kullanılmaktadır. Eskiden bu adlandırmalar şöyle idi.
- 10 ailelik yer — arban,
- 150 kişi üzeri — sumon(sum, sumu),
- 2 ve daha fazla sum — hoşun (kojuun).
Şimdi Tıva Cumhuriyeti'nde idari bölge birimleri ve belediyeleri (kırsal yerleşim statüsünde) sumu, sumon olarak adlandırılıyor.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Yöre Toju Tıvalarının tarihi mekanıdır. Toju halkı kendisine Tuga, Tuĥa (туга, туха) demektedir.
1949'da, ren geyiği hayvancılığı konusunda uzmanlaşmış "Sovyet Tuva" (daha sonraki adı "Toora-Hem" Kolhoz) kolektif çiftliği kuruldu.
Adır-Kejig Ortaokulu 1951 yılında açıldı. Şimdi yaklaşık 200 Adırkejigli var. Toju Tıvalarının eşsiz kültürünün korunması için 2500 kişilik küçük bir halkın gönüllü temsilcileri var. Vatanseverlik ruhuyla yetiştiriliyorlar.
Adır-Kejig'te Ak, Kol, Baraan sülaleleri yaşamaktadır. Moskova'da 2014 yılında 9'uncu Kuzey, Sibirya ve Uzak Doğu "Göçebe Kuzey" Yerli Halkları Festivali'nde Tojuların heyetinde Adır-Kejig okulunun dans grubu da yer almıştır.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerleşim yeri, Toju havzasında Toora-Hem akarsuyu yakınında yer almaktadır. Kuzeybatısında Çedi-Höl adında bir göl vardır.
- Sokakları
Azas, Ançı, Arat, Torluk, Malçın, Serekey, Çadamba.
- Mesafe
Kojuun merkezi Toora-Hem ile: 8 km.
Tıva Cumhuriyetinin başkenti Kızıl ile: 147 km.
- En yakın yerleşim yerleri
Toora-Hem 8 km, Saldam 9 km, İy 19 km.
- İklim
Toju kojuunun tüm bölgesi gibi Kuzey Bölgesi iklimi görülür.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Toplam Nüfusu 2002[4] yılında 1119 iken 2020 yılı — 1412kişi.[5]
Yıllara göre kişi sayısı:
| 2002 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1202 | 1203 | 1213 | 1238 | 1277 | 1306 | 1349 | 1359 | 1390 | 1396 | 1412 |
Altyapı
[değiştir | kaynağı değiştir]- eğitim
«Ödügen» Yatılı Okulu
«Raduga» Anaokulu
Adır-Kejig Orta Öğretim Okulu
- kültür
Okul müzesi; Toju Türklerinin tarihi geçmişini yansıtan renkli öğeler bulunmaktadır.
- idari faaliyetler
Köy yönetimi.
Belde yönetimi.
- tarım
ren geyiği hayvancılığı
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerel otoyol vardır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ ""Tuva Cumhuriyeti'nin idari-toprak yapısı hakkında" kanun". 24 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "OKATO ( общероссийский классификатор административно-территориальных образований)-Rusya'da idari bölümler". 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
- ^ "24 Aralık 2010 268 sayılı Tuva Cumhuriyeti Kanunu - "Tuva Cumhuriyeti belediyelerinin statüsü hakkında"". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Nüfus verileri". 13 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "2020 yılı Nüfus sayımı". 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Адыр-Кежиг Wikimapiada
- Resmi Coğrafi Adlar kataloğu 3 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| İdari bölge merkezi | |
|---|---|
| Bağlı sumular (Kırsal yerleşimler) |
|
Başkent: Kızıl | ||
| Şehirler | .svg) | |
| İdari bölgeler (Kojuunlar) | ||
| Akarsular | Aksu · Alaş · Biğ kem · Busın · Delgermörön · Eerbek · Eleges · Erzin · Kam Sarı · Han Tengri · Kemçik · Kaa kem · Mögenbüren · Narın · Sıstıg · Tes kem · Ulu kem · Yenigöl kem · Yinge · Oyuk (Egük) · Şagonar | |
| Göller | Çagıtay · Çeder · Tuz gölü · Erzin Tuz gölü · Samagaltay Tuz gölü · Kayın göl · Kindikli göl · Bataklıgöl · Noyan · Tere · Tojugöl · Töre · Uspa göl · Şaranur | |
| Dağlar | Obruçev · Alaş · Baytayga · Kızıltayga · Biçe Möngüntayga · Kemçik dağ · Karlığan · Hayırakan · Kurtlu Şibi · Möngüntayga · Kögmen · Tandı dağ · Çavaş · Öğök · Üde · Şiveelig | |
| Turizm | ||
| Konular | ||
