Azeri Lejyonu
| Azeri Lejyonu Aserbaidschanische Legion | |
|---|---|
 | |
| Etkin | 2 Ağustos 1942 |
| Dağılması | 8 Mayıs 1945 |
| Bağlılık |  Nazi Almanyası |
| Sınıfı | Wehrmacht |
| Tipi | Süvari |
| Büyüklük | 70.000 |
| Savaşları | II. Dünya Savaşı |
| Komutanlar | |
| Ünlü komutanları | Abdürrahman Fatalibeyli-Düdanginski |
Azeri Lejyonu (Almanca: Aserbaidschanische Legion), II. Dünya Savaşı sırasında Doğu Cephesi'nde Nazi Almanyası'na esir düşen Azeri asıllı Kızıl Ordu esirlerden Doğu lejyonları (Ostlegionen) nın bir parçası olarak oluşturduğu askerî birlikler.
Birçok Azerbaycanlı bu lejyona ülkelerinin Sovyet işgalinden kurtarılması için katılmıştı. Alman orduları tarafından esir alınan bir Azeri asker, kendisinin anti-Nazi, anti-bolşevik olduğunu ve sadece vatanının bağımsızlığı için bir fırsat istediğini söylemişti.[1]
Kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Barbarossa harekatının büyük zaferleri yüzbinlerce Sovyet savaş esirine sebep oldu, esirlerin çoğu Rus değildi. 1941-1942'nin sadece sekiz ayında Alman Ordusu 2.8 Milyon Sovyet savaş esirini açlıktan ve kötü çalışma şartlarından kamplarda mermi ateşlemeden öldürdü.
Askerlerin yatacak yerleri veya benzeri bir yerleri yoktu. Kamplar etrafı dikenli tellerle çevirili yerlerdi. Mahkumlar önce güneşin altında sonra çamurda yatmak zorunda kaldı ve sonbaharda -30 dereceye kadar düşen sıcaklıklarda donarak ölme olasılığıyla baş başa kaldılar.[2]
Yabancı Waffen SS'in başlangıçları, Hitler'in onaylamayacağı sebebiyle bir süre gizlendi. Sovyet vatandaşlarının Rusya'ya karşı savaşa her türlü katılımına karşı çıktı ancak Alman ordusunun doğu cephesindeki ihtiyaçları, Alman komutanlarını, Wehrmacht başkomutanlığının açık emirlerine rağmen bile Sovyet rejimine karşı savaşmak için doğudan birçok gönüllüyü kabul ettiler.
Bunların çoğu Sovyetler Birliğinden gelen on binlerce Müslümandı. Aralık 1941'de gizli bir memorandum Wehrmacht başkomutanlığının iki Müslüman birlik oluşturmasını emretti: Orta Asyalı Müslüman gönüllülerden oluşan Türkistan Lejyonu içinde Türkmen, Özbek, Kazak, Kırgız,Karakalpaklı ve Tacikler; Kafkas Müslüman Lejyonunun içinde ise Azeriler, Dağıstanlılar,İnguşlar, Lezgiler vardı.
Almanların Müslümanlarla arasını sıkı tutması Hitler'in Türkiye'yi kendi tarafına çekip Orta Doğu ile Bakü petrol sahalarını kontrolü altına alması planının bir parçasıydı. Müslümanlar arasında Alman ordusunda görev yapan en kalabalık etnik grup Türkistanlılar idi. Kasım 1941'de ilk Türkistanlı gönüllüler 444. Güvenlik Tümeni'ne tek bir tabur olarak entegre oldu. Almanların Sovyet Partizanlarıyla savaşmasında yardımcı bir güç oldular. Binbaşı Andreas Meyer 444.Taburun komutanlığına atandı. Avusturyalı Meyer II. Dünya Savaşından önce Çan Kay Şek'in Ulusal Devrimci Ordusunun kurmaylığında görev yapmıştı.
Argumenty i Fakty gazetesine göre, 40.000 Azeri Nazi Almanyası için savaşmıştır. 700.000 Azeri ise Sovyet Ordusuna alınmıştır.
450.Turkistanisches Taburu
[değiştir | kaynağı değiştir]450.Turkistanisches Taburu Legionowo'da ortaya çıktı, Tabur yazın çoğunu Kharkiv ile Stalingrad arasındaki iletişim ve demiryolu ağlarında devriye gezerek geçirdi. Ancak taburun disiplini o kadar kötüleşti ki Meyer 1943'te 450.Taburun komutanlığından alındı. Kasım 1943'te Meyer, Himmler ile bir Türkî SS birliğinin kurulmasında yardımcı olacak hizmetlerini sunmak için bir araya geldi. Himmler ile bir plan yaptılar ve Himmler planı onayladı ve ardından Meyer'i Waffen SS'e transfer etti ve SS-Obersturmbannührer (Yarbay) rütbesine terfi ettirdi. 14 Aralık'ta Berlin'de Kudüs Başmüftüsü Emin El Hüseyni huzurunda bir toplantı yapıldı. Başmüftü, bir Türkî Müslüman SS Tümeni kurma ve Müslümanları etkilemek için ''Manevi liderlik'' desteğini vermeyi kabul etti.[3]
Müsavat, milli hareket ve lejyon
[değiştir | kaynağı değiştir]Sonderverband Bergmann
[değiştir | kaynağı değiştir]Heer
[değiştir | kaynağı değiştir]
Toplama merkezi Edlin istasyonu (Jedlnia)[4] olup önce Kafkas Müslüman Lejyonu (Kaukasische-Mohammedanische Legion) olarak örgütlendirilmiş ve 2 Ağustos 1942'de Azeri Lejyonu ve Kuzey Kafkasya Lejyonu olmak üzere ikiye bölünmüştür.[5]
1942 yılının sonuna doğru 804. "Aslan" ve 805. tabur olmak üzere iki tabur, 1943 yılının başlarında 806. "Igit", 807., 817. ve 818. tabur olmak üzere dört tabur, 1943 yılının ikinci yarısında ise 819. ve 820. tabur olmak üzere iki tabur kurulmuştur.[6]
Abwehr subayı olan Oskar von Niedermayer lejyonların karargâh direktörlüğüne tayin edildi ve Mayıs 1943'a kadar 25 doğu lejyon taburu oluşturuldu. Bunlardan I/4., I/73., I/97., I/101., I/111. "Dönmec", II/73. olmak üzere altı tabur Azerilerden ibaretti.[7]
Kafkasya Seferi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kafkasya Seferi'nde Major R. Gloger komutasındaki 804. "Aslan", 4. Dağ Tümeni (46. Dağ Kolordusu, 17. Ordu, Ordular Grubu A)'ne bağlı olarak Rostov'tan Armavir'e ve oradan Malaya Laba Nehri kenarındaki Bagovskaya'ya geçti. Abdürrahman Fatalibeyli-Düdanginski bu taburun kurmay subaylarındandı. Tabura üst molla Aliev verildi, 1. bölük Mamedov, 2. bölük Kasayev, 3. bölük Abdulajimov ve 4. bölük Süleymanov tarafından komuta edildi. 29 Ocak'ta Kuban Köprübaşısı'na kadar çekildi. 4 Şubat'ta tabur komutanı Gloger'in ölmesinden Mart ayında Yüzbaşı Sharrenburg'un komutanlığına getirilmesine kadar Fatalibeyli-Düdanginski geçici olarak tabura komuta etti.[8]
804. "Aslan" taburunda Askar (Asker), Ystaskar (Üstasker), Onbaşe (Onbaşı), Covuş (Çavuş), Ystcovuş (Üstçavuş), Başçovuş (Başçavuş), Astegmen (Asteğmen), Tegmen (Teğmen), Ystegmen (Üsteğmen) gibi rütbelerinin[9] ve 806. "Igit" taburunda ise, Dojüschtschi (Döyüşçü), Basch-Dojüschtschi (Baş Döyüşçü), Onbaschi (Onbaşı), Tscho-Usch (Çavuş), Basch-Tscho-Usch (Baş Çavuş), Gänsch-Sabit (Gənc Zabit), Sabit (Zabit), Basch-Sabit (Baş Zabit) gibi rütbelerinin kullanıldığı raporlarda aktarılmaktadır.[10]
1943'te Azeri Lejyonu'nun taburları 162. Piyade Tümeni (Türkistan)'nın oluşumu için kullanılmıştır.[11]
Hiwi
[değiştir | kaynağı değiştir]Muharebe taburlarının dışında, Wehracht'ta Azerilerden 21 Hilfswilliger (gönüllü yardımcı) tabur oluşturulmuştur.[12]
Waffen-SS
[değiştir | kaynağı değiştir]Daha sonra "Waffen-Standartenführer der SS" İsrafil İsrafilov komutasında Azeriler Kaukasicher-Waffen-Verband der SS adlı süvari birliğinin bir Waffengruppe (muharebe grubu) 'yi teşkil etmişlerdir.[6]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Doğu lejyonları
- Nazi Almanyası'nda yabancı gönüllü birlikleri (SSCB doğu halkları)
- Harun el-Raschid Bey
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Dallin, Alexander(1981) German Rule in Russia, 1941-1945: A Study of Occupation Policies, p. 540
- ^ Hamburg Institute for Social Research 1999 (İngilizce). s. 142.
- ^ Die Waffen-SS – eine Dokumentation Verlag Der Freiwillige GmbH Osnabrück. Dr.K.G.Klietmann. 1965. ss. 381-382.
- ^ Joachim Hoffmann, Die Ostlegionen 1941-1943, Verlag Rombach Freiburg, ISBN 3-7930-0178-4, p.33.
- ^ Christopher J Ailsby. Hitler's Renegades: Foreign Nationals in the Service of the Third Reich. Potomac Books; New Ed edition, published in 2004, p. 123.
- ^ a b Antonio J. Munoz & Oleg Valentinovich, The East Came West: Muslim, Hindu and Buddhist Volunteers in the German Armed Forces 1941-1945 - A Study of East European & Middle Eastern Collaboration with the German Armed Forces In World War II, Axis Europa Books, New York, 2001, ISBN 1-891227-39-4, s. 49.
- ^ Antonio J. Munoz & Oleg Valentinovich, a.g.e., s. 62.
- ^ Joachim Hoffmann, Kaukasien 1942/1943: Das deutsche Heer und die Orientvölker der Sowjetunion, Rombach Verlag, Freiburg im Breisgau, 1991, ISBN 978-3-7930-0194-2, S. 221-222.
- ^ Hoffmann, A.g.e., S. 229.
- ^ Hoffmann, A.g.e., S. 250.
- ^ "On Azerbaijani Legion". 30 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2009.
- ^ Боровиков Е.В. (2006). "Националистические организации и национальные воинские формирования из числа представителей закавказских республик в рядах германских вооруженных сил во время Великой Отечественной войны (Азербайджан, Армения, Грузия)". Аналитический вестник (Rusça). Совет Федераций ФС РФ. ss. № 24 (312). 16 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2009.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Axis History 30 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.