Aziz Nikolaos Manastırı (Mustafapaşa)
 Manastırın avlusu, 2017 | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Mustafapaşa, Ürgüp, Nevşehir, Türkiye |
| Koordinatlar | 38°34′37″K 34°53′43″D / 38.57694°K 34.89528°D |
| İnanç | Rum Ortodoks |
Aziz Nikolaos Manastırı, Ürgüp'ün Mustafapaşa beldesinde bir manastırdır.
19. yüzyılda o zamanki adı Sinasos olan Mustafapaşa'da Hristiyan ve Müslüman halkın saygı gösterdiği kutsal bir alana dönüşmüş ve sosyal faaliyetlerin merkezi olmuş bir mekândır. Batı kültüründe Noel Baba figürüne dönüşen Myra Piskoposu Aziz Nikolaos'a adanmıştır.
Bir kısmı kâgir, büyük bölümü kayaya oyulmuş birbirine bitişik dört mekândan oluşur. Aziz Nikolaos'a adanmış ana kilisenin yanısıra Azize Barbara, Aziz Savvasve Aziz Menas'a adanmış kiliseler ile hasta hücreleri ve çeşme ile gömü mekânları içerir.
Konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Mustafapaşa’nın güneyinde, yerleşim merkezine yaklaşık 1 kilometre mesafededir. Dere Sokak rotası üzerinden erişilen Manastır Vadisi içerisinde yer alır.[1][2] İçinde yer aldığı arazide değişik şekilleri olan kaya oluşumları ve kayalara oyulmuş barınaklar, kilise ve şapeller, su yolları ve kanalları vardır. [2]
Mimari yapısı ve tarihçesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Toplam üç kattan oluşan yapı topluluğu, hem kaya oyma hem de kâgir tekniklerinin bir arada kullanıldığı karma bir yapıya sahiptir. İnşasında ignimbiritler kullanılmıştır.[3] Manastır avlusuna kuzeybatı yönündeki çift kemerli, süslemeli bir kapıdan girilir.
Ortodoks Rum cemaatine göre her azizin ayrı bir kimliği ve kerameti olduğuna inanıldığından, çeşitli azizlere adanmış kiliseler oluşturulmuştur. Manastırın ana kilisesi, çevredeki en cüsseli mantar biçiminde monolitik kayanın ortasına örülmüş Aziz Nikolaos Kilisesi'dir.
Yapılar bütününün en eski birimi olarak kabul edilen, kubbeli ve kapalı Yunan haçı planlı bu kilise, duvar resimlerindeki üslup özelliklerine dayanarak Orta Çağ'a tarihlendirilir. Mevcut formunun 19. yüzyılın ilk yarısında şekillendiği düşünülse de, 1775 yılında bakkallar esnafının manastıra hediye ettiği ikona, manastırın geçmişinin daha eskiye dayandığını kanıtlamaktadır. Söz konusu ikona, mübadale sırasında Yunanistan’a götürülmüştür.[4]
Manastır vadisinin en temel dinî kompleksi olan yapı, bölge halkının büyük saygı duyduğu Aziz Nikolaos’a adanmıştır. Aynı ismi taşıyan başka azizler bulunsa da, buradaki kültün 9. yüzyıl sonrası popülerleşen, 6 Aralık'ta anılan ve zamanla Batı kültüründe "Noel Baba" (Santa Klaus) figürüne dönüşen Myra Piskoposu Aziz Nikolaos ile ilişkili olduğu kabul edilmektedir.[1]
Aziz Nikolaos'a adanan ana kilise dahil olmak üzere dört farklı ibadet alanı manastırın doğu bölümde, kuzey-güney aksında düzensiz bir biçimde sıralanmıştır. Batı bölümünde hasta hücreleri, gömü alanları ve bir çeşme yer alır.[5] Avlunun güneybatısında, manastırın mutfağı olarak kullanıldığı düşünülen peri bacası bulunur.
Yapı topluluğunun 1870-1877 yıllarında bir onarım geçirdiği bilinir.[2] Yapının 1924 yılına ait fotoğrafından günümüzde mevcut olmayan narteksinin, çatıya çıkan taş merdiven basamaklarının ve çan kulesinin varlığı anlaşılmaktadır.[4]
Sosyal ve kültürel etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]19. yüzyılda Sinasos (Mustafapaşa) sosyal yaşamının merkezlerinden biri olan manastır, sadece Rumlar için değil, bölgedeki Türk nüfus için de bir çekim merkezi olmuştur. Avluda yer alan şadırvanın suyunun şifalı olduğuna dair yaygın inanç, her iki toplumun da hastalıklarına çare bulmak amacıyla manastırı ziyaret etmesini sağlamıştır.[6]
Aziz Nikolaos, Azize Barbara ve Aziz Savvas’ ın anma günlerinin aynı günlere denk gelmesinden ötürü Aziz Nikolaos Manastırı'nda 3-8 Aralık günlerinde özel kutlamalar yapılırdı. Kilise ayininde cemaat kiliselerinin papazları, Rumlar ve Türkler hazır bulunurdu. Aziz Nikolaos’un yortu günü olan 6 Aralık günü öğleye kadar manastırda kalan halk, kilise çanları çalmaya başlayınca ikonalar taşıyarak manastıradan çıkar, aynı yerleşimdeki Başmelekler Kilisesi ile Konstantin ve Helena Kilisesindeki ayine katılırlardı. [4] İstanbul, Kudüs ve Rusya’dan gönderilen dev mumlar Aziz Nikolaos Manastırı’nda azizin ikonası önünde yakılırdı. Sinasos'un Türk halkı da manastıra yağ, balmumu, mücevherat, altın, hayvan gibi hediyeler gönderirdi. Türkler'in kiliseye girip, mum yaktıkları, hareketsiz durarak ayine sonuna kadar kaldıkları anlatılır.[4]
Duvar resimleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yapıda güney kilisede, İncil ve Tevrat kaynaklı sahnelerin yer aldığı duvar resimleri bulunur. Tahrip oldukları ve isle kaplandıkları için, konuları ve üslup özellikleri net olarak belirlenememektedir. Kilisenin naos kubbesinde, Pantokrator İsa; narteks kubbesinde Pentekost sahnesi, narteksin alınlıklarında “Fırında üç İbrani Genci" ve iki adet "Deesis sahnesi bulunur.
Manastırdaki duvar resimlerinin korunması ve araştırılması için Nevşehir Valiliği desteğiyle Nevşehir Restorasyon ve Konservasyon Bölge Laboratuvarı Müdürlüğü tarafından çalışmalar yürütülmekte ve bu çalışmalar 2022'den itibaren her yıl Nevşehir'de düzenlenen "Kapadokya Bölgesi Duvar Resimlerinin Korunması ve Araştırılması” başlıklı uluslararası konferansta sunulmaktadır. [7][8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Aziz Nikolaos Manastır Kilisesi ve Etrafındaki Diğer Kiliseler – Mustafapaşa – Kapadokya Üniversitesi". Erişim tarihi: 27 Aralık 2025.
- ^ a b c "Kapadokya Kültür Yolu". Kapadokyakulturyolu.com.tr. Erişim tarihi: 2025-12-29.
- ^ "Nicholas Manastırı". Kapadokya Jeopark. Erişim tarihi: 2025-12-29.
- ^ a b c d Pekak, M. sacit (2008-06-15). "Mustafapaşa (Sinasos) ve Aziz Nikolaos Manastırı". Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 25 (1): 0–0. ISSN 1301-5737.
- ^ "Aziz (St.) Nikolaos Anıt Müzesi". T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim tarihi: 27 Aralık 2025.
- ^ "Kapadokya Jeopark". Erişim tarihi: 27 Aralık 2025.
- ^ "NEVÜ'de 3. Uluslararası "Kapadokya Bölgesi Duvar Resimlerinin Korunması ve Araştırılması" Konferansı Düzenlenecek". Nevşehir Hacı Bektaş Üniversitesi. 11 Eylül 2025.
- ^ UYSAL, İbrahim (2025-09-16). "Nevşehir'de Kapadokya Duvar Resimleri Uluslararası Konferansı Gerçekleştirildi". FİB HABER, Nevşehir Haberleri. Erişim tarihi: 2025-12-29.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
