Bay-Tal sumu

Baytal sumu Бай-Тал сумузу (Tıva Türkçesi)
Бай-Талский сумон (Rusça)
Ülke	Tuva
Bölge	Tuva
İdare
• Belediye başkanı	Aydıs Kunzuk
Yüzölçümü
• Toplam	22,33 km²
Nüfus
• Toplam	1.864
Zaman dilimi	UTC+07.00 (DAZD)

Baytal sumu (Tuva Türkçesi: Бай-Тал сумузу), Tuva Cumhuriyeti'nde Baytayga kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmakta olup sumu idari merkezi de Baytaldır. 2020 yılı nüfusu 1864 kişidir. Bay-Tal belediyesinin idari merkezi ve tek nüfuslu yerleşimi de Baytaldır.

Söz tanımı ve sözkökü

Tıva'da köy ve kasaba türü yerleşimler için ködee suur denilmektedir. İlçe, belediye, belde türüne karşılık olarak ise sum, rayon adlandırmaları kullanılır. Baytal sözü, Tıva Türkçesinde Bay - Tal olarak söylenir. Bay, Eski Türk dilindeki zengin, bol, bereketli anlamına gelirken; tal sözü ise söğüt, dal anlamlarına gelir. Baytal, çok söğütlü yer anlamına gelmektedir.

Önceden köy alanında pek çok ve sık söğüt ağaçları vardı. Tavşan, sığır ve koyun sürüsü girince söğüt kalmamıştır. Bununla ilgili olarak şöyle bir kojamık (türkü) var:

Höy-le çılgı izi kirgeş,
Çide bergen Bay-la-Tandı.
Kodan çılgı ottap kirgeş,
Közülbeyn baar Bay-la-Tandı.

Coğrafya

Baytal sumu veya Baytal sumuzu, Baytayga bölgesi ve Tıva Cumhuriyeti'nin batısında yer alır. Baytal, Kuzeydoğuda Teeli, doğu ve güneydoğu da Şuy, kuzeybatıda Karagöl köyü ve batıda Altay Cumhuriyeti ile çevrilidir.

Yerleşim Kemçik akarsuyu yakınında yer almaktadır. Buradan Baytal kanalı başlıyor. Mahalleleri: Biçe-Şuy, Daştıg Tey, Ooraş Kara Sug, Turalıg, Şındazın, Elezinnig-Hovu.

Sokakları

Drujba, Konstantin Toyun, Lenin, Mir, Möngülek.

Turizm rekreasyonları

Baytal alanında Tıvada en büyük ikinci yükseklik olan Möngülek taygası (3485 m) vardır ve dünyada tanınan Şivilig şifalı su kaynağına sahip Şivilig yaylası da buradadır. Şivilig, halk arasında en meşhur şifa kaynaklarından biridir. "Şivi", çam ağacı türlerinden "Ladin" gibi bir ağaç türüdür. Gerçekten de çok çeşitli iğne yapraklı ağaçlar vardır. Radon suları periferik sinir sistemi, kardiyovasküler sistem ve hareket organları hastalıklarının tedavisinde dış kullanım için tavsiye edilir. Mineralize radon sularının endikasyonları, toplam iyon-tuz bileşimine bağlı olarak genişler ve esas olarak sindirim sistemi hastalıkları ile ilişkilidir.

Nüfus

Toplam Nüfusu 2020 yılı — 1864 kişi.

Yıllara göre kişi sayısı:

2002	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2020
2009	1786	1782	1740	1721	1746	1787	1785	1826	1828	1864

Altyapı

Ortaokul, anaokulu, kültür evi, sum (belediye) yönetimi bulunur.

Tarım

«Bay-Tal» Sibirya Gıda Firması, Bay-Tal Tarım Birliği.

Telefon operatörleri

3 telefon operatörü bulunur — Bilayn, MTS, Megafon.

Tanınan kişiler

• Hürgülek Kongar: (d. 15 Mart 1924, Bay-Tal., Tıva Halk Cumhuriyeti - ö. 6 Ocak 1996, Kızıl şehri), Sovyet devri Tıva şarkıcı (soprano), tiyatro oyuncusu, Rusya Halk Sanatçısı.
• Aylanmaa Damıran Baylakkızı: Höömeyci, multi-enstrümentalist, Tıva Cumhuriyeti Onur Sanatçısı, 28 Temmuz 1975'te Bay-Tal'da doğmuştur.