Behlûl Han Ludî
| Behlûl Han Ludî | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Bahlul Shah Ghazi | |||||
 Billon Tanka (80 ratti) of Bahlul Lodi | |||||
| 29. Delhi Sultanı | |||||
| Hüküm süresi | 19 Nisan 1451 – 12 Temmuz 1489 | ||||
| Taç giymesi | 19 Nisan 1451 | ||||
| Önce gelen | Alem Şah | ||||
| Sonra gelen | İskender Han Ludî | ||||
| Doğum | y. 1421 | ||||
| Ölüm | 12 Temmuz 1489 Delhi Delhi Sultanlığı | ||||
| Defin | Tomb of Bahlul Lodi Delhi | ||||
| Eş(ler)i | Shams Khatun Bibi Ambha | ||||
| Çocuk(lar)ı | İskender Han Ludî Barbak Şah Taj Murassa Alem Han | ||||
| |||||
| Hanedan | Ludi Kabilesi Ludîler | ||||
| Babası | Malik Kala Khan Lodi | ||||
| Dini | Sünnilik | ||||
Behlûl Han Ludî (Farsça: بهلول لودی; ö. 12 Temmuz 1489) Afgan Ludî kabilesinin şefidir.[1] Önceki Seyyid yönetiminden son hükümdarının tahttan çekilmesi üzerine[2] Delhi Sultanlığı'ndan Ludî hanedanının kurucusudur.[3] Behlûl, 19 Nisan 1451'de[4] (855 H ) hanedanın sultanı olmuştur.
Erken dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Behlûl'ün büyükbabası Malik Bahram Han Ludî, Dera İsmail Han'dan Ludî kabilesinin Ghilzai kabile reisidir. Daha sonra Multan valisi Melik Merdan Devlet'in hizmetinde bulunmuştur. Behram'ın toplam beş kadar oğlu vardı. En büyük oğlu Melik Sultan Şah Ludî ise daha sonra Seyyid Hanedanı hükümdarı Hızır Han'ın emrinde görev almış ve savaşta dönemin en büyük düşmanı Mallu İkbal Han'ı öldürerek öne çıkmıştır. İslam Hanı unvanıyla ödüllendirildi ve 1419'da Sirhind valiliğine atandı. Malik Sultan'ın küçük kardeşi Malik Kala Han Ludî'nin oğlu Behlûl, Malik Sultan'ın kızıyla evlendi.[5][6]
Behlûl gençliğinde at ticaretiyle uğraşmış ve bir ara kaliteli atlarını Seyyid Hanedanı Sultanı Muhammed Şah'a satmıştır. Karşılığında kendisine bir pargana verildi ve emirlik mertebesine yükseltildi. Melik Sultan'ın ölümünden sonra Sirhind valisi oldu. Lahor'u da kendi sorumluluğuna eklemesine izin verildi. Bir gün Sultan Muhammed Şah, Malwa Sultanı Mahmud Halacı'nın topraklarını istila etmesi üzerine kendisinden yardım istemişti. Behlûl, 20.000 süvariyle imparatorluk ordusuna katıldı. Zekâsı sayesinde Malwa Sultanı'nın ordusunu yenmiş gibi göründü ve Sultan Muhammed Şah tarafından kendisine Hân-ı Hânân ünvanı verildi. Ayrıca Behlûl'ün Pencap'ın büyük bir bölümünü işgal etmesini de kabul etti.[5][6]
1443 yılında Behlûl, Delhi'ye saldırdı ancak başarılı olamadı. Son Seyyid Hükümdar Alem Şah döneminde Behlûl, 1447 yılında Delhi'yi ele geçirmek için tekrar başarısız bir girişimde bulundu. 1448 yılında Alem Şah, Badaun'a çekildiğinde, Alem Şah'ın bakanlarından Hamid Han, onu Delhi tahtına davet etti. Alem Şah'ın kendi isteğiyle tahttan çekilmesinin ardından Behlül Şah, 19 Nisan 1451'de Delhi tahtına çıkarak Behlül Şah Gazi unvanını aldı. Alem Şah, Temmuz 1478'deki ölümüne kadar Badaun'da yaşamaya devam etti.[5][6]
Hükümdarlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Delhi Sultanlığı  |
|---|
| Hanedanlar |
Behlûl tahta çıktıktan sonra Hamid Han'ı ortadan kaldırmaya karar verdi. Kuzeni ve kayınbiraderi Malik Mahmud Han namıdiğer Kutubuddin Han (Samana Valisi) Hamid Han'ı hapse attı.[6]
1479 yılında Sultan Behlûl Ludî, Jaunpûr'da bulunan Jaunpûr Sultanlığı'nı yendi ve ilhak etti. Jaunpûr şehrini güçlendirdi ve onu çeşitli camiler ve medreselerle bir kasaba haline getirdi.
Behlûl, topraklarındaki isyanları ve ayaklanmaları durdurmak için yaptığı eylemler ile topraklarını Jaunpûr ve Yukarı Uttar Pradeş'e kadar genişletti. Önceki Delhi Sultanları gibi Delhi'yi krallığının başkenti olarak tuttu.
1486 yılında oğlu Babrak Şah'ı Jaunpûr valisi olarak atamıştır. Zamanla bu durum sorunlu hale geldi çünkü ikinci oğlu Nizam Han (İskender Ludî) halef olarak atandı ve Temmuz 1489'daki ölümünden[7] sonra bir güç mücadelesi başladı.[kaynak belirtilmeli]
Mezarının yeri tartışmalıdır. Hindistan Arkeoloji Araştırmaları Kurumu, uzun zamandır, ünlü Sufi evliya Nasiruddin Chirag-e-Delhi'nin türbesine yakın, onun adıyla bilinen 'Chirag Delhi' adlı bir bölgedeki bir binayı Behlûl Ludî'nin mezarı olarak belirlemiştir.[8] Diğer tarihçiler, Ludî Bahçeleri'ndeki Sheesh Gumbad'ın aslında onun mezarıyla özdeşleştirilmesi gerektiğini savunmaktadırlar.[9]
Evlilikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Behlûl iki kez evlenmiştir:
- Sultan Melikşah Ludî'nin kızı ve kuzeni Şems Hatun;[kaynak belirtilmeli]
- Bibi Ambha, bir Hindu kuyumcunun kızı[kaynak belirtilmeli]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bosworth, Clifford Edmund (1996). The New Islamic Dynasties. Columbia University Press. s. 304. ISBN 978-0231107143.
- ^ Sengupta, Sudeshna (2008). History & Civics 9. Ratna Sagar (P) Limited. s. 126. ISBN 9788183323642.
- ^ Asher, Catherine B.; Talbot, Cynthia (2006). India Before Europe. Cambridge University Press. s. 116. ISBN 9780521005395.
- ^ Sen, Sailendra (2013). A Textbook of Medieval Indian History. Primus Books. ss. 122-125. ISBN 978-9-38060-734-4.
- ^ a b c Majumdar, R.C. (ed.) (2006). The Delhi Sultanate, Mumbai: Bharatiya Vidya Bhavan, pp.134–36, 139–142
- ^ a b c d Mahajan, V.D. (1991, reprint 2007). History of Medieval India, New Delhi: S. Chand, 81-219-0364-5, pp.245–51
- ^ Al-Badāoni. "SULṬĀN BUHLŪL [IBN I KĀLĀ]* LODĪ". The Muntakhabu-'rūkh. Ranking, George S. A.; Haig, Wolseley; Lowe, W. H. tarafından çevrildi. 5 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2024 – Packard Humanities Institute, Persian Literature in Translation website vasıtasıyla.
- ^ Delhi's Valley of Kings The Tribune, 1 March 2004.
- ^ Simon Digby, The Tomb of Buhlul Lodi, The Bulletin of SOAS, Vol. 38, No. 3, 1975, pp. 550–61.
