Cath Maige Tuired

Fir Bolg ve Tuath Dé elçilerinin Moytura Muharebesi öncesi buluşması; illüstrasyon: Stephen Reid, T. W. Rolleston’ın Myths & Legends of the Celtic Race (1911).

Cath Maige Tuired (günümüz yazımıyla Cath Maighe Tuireadh; “Mag Tuired Savaşı”), İrlanda mitolojisinin Mitolojik Döngüsü’ne ait iki ayrı destan metninin ortak adıdır. Bu ad, Connacht bölgesinde geçen iki farklı savaşı ifade eder: Birincisi, Mayo Kontluğu’ndaki Cong yakınlarında, Conmhaícne Cúile Tuireadh bölgesinde; ikincisi ise Sligo Kontluğu’ndaki Lough Arrow çevresinde gerçekleşmiştir. Her iki metin de Tuatha Dé Danann halkının verdiği mücadeleleri konu alır: İlk destanda Fir Bolg ile, ikincisinde ise Fomoriler ile yapılan savaş anlatılır.

Etimoloji

Cath, Eski İrlanda dilinde “savaş, muharebe” anlamına gelir. Mag, “ova” demek olan maigh'in daha eski bir yazımıdır. Ellis'e göre tuired (modern yazımıyla tuireadh), “sütunlar” veya “kuleler” anlamına gelir; buna karşın Royal Irish Academy’nin İrlanda Dili Sözlüğü, tuiredh’i “ağıt” olarak tanımlar.

Birinci Mag Tuired Savaşı

Birinci metin (bazen Cét-chath Maige Tuired “Mag Tuired’in Birinci Muharebesi”, Cath Maighe Tuireadh Cunga “Cong Bölgesindeki Mag Tuired Muharebesi” veya Cath Maighe Tuireadh Theas “Güney Mag Tuired Muharebesi” olarak adlandırılır), Tuatha Dé Danann’ın o dönemde adada yaşayan Fir Bolg’tan İrlanda’yı nasıl geri aldığını anlatır. Metin, daha önce İrlanda’da varlık gösteren bir topluluk olan Nemed’in çocuklarının, Fomoriler’in baskısından kaçmak için Yunanistan’a göçleriyle başlar. Nemed’in soyundan gelen bir grup olan Fir Bolg, daha sonra İrlanda’ya dönerek ada üzerinde hakimiyeti ele geçirir ve otuz yıl boyunca yönetimde kalır. Bu sürecin sonunda, Nemed’in bir diğer torunları olan Tuatha Dé Danann İrlanda’ya gelerek Fir Bolg’u mağlup eder.

Tuatha Dé Danann, kralları Nuada önderliğinde kuzey adalarından üç yüz gemiyle İrlanda’ya çıkar. Fir Bolg kralı Eochaid mac Eirc, bu gelişmeyi bir rüyada görür. Karaya indiklerinde kararlılıklarını göstermek için gemilerini ateşe verirler. Fir Bolg’un şampiyonu Sreng ile Tuatha Dé Danann’dan Bres arasında barış görüşmeleri başlar. Bres, Fir Bolg’un ya savaşa girmesini ya da İrlanda’nın yarısını kendilerine bırakmasını talep eder; Fir Bolg ise çatışmayı seçer. Silahlarını hazırlamak için verilen süre sonunda iki taraf Balgatan Geçidi’nde karşılaşır. Savaş dört gün sürer. Nuada ile Sreng karşı karşıya geldiğinde Sreng, tek bir hamlede Nuada’nın sağ elini keser. Buna rağmen Tuatha Dé Danann üstünlüğü ele geçirir. Taraflar ateşkes ilan eder ve Fir Bolg’a üç seçenek sunulur: İrlanda’yı terk etmek, toprakları Tuatha Dé Danann ile paylaşmak ya da savaşa devam etmek. Fir Bolg savaşı sürdürmeyi tercih eder. Sreng, Nuada’ya tek başına dövüşmeyi önerir; Nuada, denge sağlamak için Sreng’in bir kolunu bağlaması koşuluyla teklifi kabul eder, ancak Sreng bu şartı reddeder. Bunun üzerine Tuatha Dé Danann, Fir Bolg’a İrlanda’nın bir bölgesini teklif etmeye karar verir. Sreng, Cóiced Ol nEchmacht’i seçer ve iki taraf arasında barış sağlanır.

hekimler tanrısı Dian Cecht, Nuada için gümüşten bir yapay el yapar; bu nedenle Nuada “Nuada Airgetlám” (Gümüş El Nuada) olarak anılır. Ancak tanrıça Brigid, Tuatha Dé Danann’ı “kusurlu” bir hükümdarın yönetemeyeceğini söyler; Nuada elini kaybettiği için topluluk yeni bir kral seçmek zorunda kalır. Bu amaçla Fomoriilerin kralı Elathan’ın oğlu Bres’i kral olarak belirlerler. Yedi yıl sonra, Bres avlanırken içtiği bir içki sonucu ölür. Nuada tekrar krallığa geri döner.

Birinci Muharebe, Muigh Tuiredh Conga veya Güney Moytura Muharebesi adıyla İkinci Muharebe’den ayırt edilir.

İkinci Mag Tuired Savaşı

Bu metin, Cath Dédenach Maige Tuired (“Mag Tuired’in Son Savaşı”), Cath Tánaiste Maige Tuired (“Mag Tuired’in İkinci Savaşı”) ve Cath Maighe Tuireadh Thúaidh (“Kuzey Mag Tuired Savaşı”) adlarıyla da anılır. İçeriğinde, Tuatha Dé Danann'ın İrlanda'yı ele geçirdikten sonra Fomoriler'in baskısı altına nasıl düştüğü ve bu baskıdan kurtulmak için verdikleri mücadelenin ayrıntıları anlatılır. Metin, Lebor Gabála Érenn ve İrlanda Yıllıkları'nda geçen muharebe anlatılarını genişleterek, eski İrlanda tanrıları hakkındaki en kapsamlı öykülerden birini sunar. Nüshanın kendisi 16. yüzyıldan kalma bir el yazmasında yer almasına rağmen, aslında 9. yüzyıla tarihlenen çeşitli bölümlerden derlenip 12. yüzyılda bir araya getirilmiş olduğu kabul edilir.

Metin, ilk savaşın kısaca özetlenmesi, Nuada'nın kolunu kaybetmesi ve yerine Bres'in kral olarak seçilmesiyle başlar. Ardından, Bres'in Tuatha Dé Danann'dan Ériu ile Fomorilerin Elatha'sı arasındaki birlikteliğin ürünü olarak nasıl doğduğu anlatılır. Bres, Tuatha Dé Danann'ın soylularını aşağılayıcı işlerde çalıştırır, onlardan ağır haraçlar alır ve bir kraldan beklenen cömert konukseverliği göstermez. Bunun üzerine görevden alınır ve kolu hekim Dian Cecht tarafından gümüş bir protezle yenilenen Nuada tekrar tahta geçer. Bres, krallığını geri almak için Fomoriler'den destek ister; babası Elatha reddetse de, baş Fomori lideri Kötü Gözlü Balor ona yardım etmeyi kabul eder ve büyük bir ordu toplar. Bu sırada Tuatha Dé Danann ve Fomori soyundan gelen Lugh, Nuada'nın sarayına gelir; üstün yetenekleriyle kralı etkiler ve ordunun başkomutanı olarak atanır. Savaşta Balor, Nuada'yı öldürür; ancak Balor'un torunu Lugh, sapanıyla rakibinin ölümcül gözünü arkadan vurarak parçalar ve Fomori saflarını bozarak üstünlüğü ele geçirir. Savaşın sonunda Bres hala hayattadır; Tuatha Dé Danann'a saban sürmeyi, ekimi ve hasadı öğretmesi şartıyla hayatı bağışlanır. Son olarak, Lugh, Dagda ve Ogma, geri çekilen Fomoriler tarafından çalınan Dagda'nın arpı Uaithne'yi ele geçirip tekrar Tuatha Dé Danann'a kazandırırlar.

Kaynakça

Genel

• Mac Neill, Eoin (1932). "The Vita Tripartita of St. Patrick". Ériu. Ériu, vol. 11: 1-41. JSTOR 30008085. 
• Walsh, Paul (1940). "Connacht in the Book of Rights". Journal of the Galway Archaeological and Historical Society. Galway Archaeological & Historical Society. XIX, Nos. i & ii, 19 (1/2): 1-15. JSTOR 25535199. 
• Fraser, J (1916). "The First Battle of Moytura". Ériu. 8: 1-63. JSTOR 30005394.