Cennetin Kraliçesi (antik)
Cennetin Kraliçesi, antik Akdeniz ve antik Yakın Doğu'da tapınılan bir dizi antik gökyüzü tanrıçasına verilen bir unvandır. Bu unvanla anıldığı bilinen tanrıçalar arasında İnanna, Anat, İsis, Nut, Astarte ve muhtemelen Aşera (Peygamber Yeremya tarafından) bulunur. Yunan-Roma döneminde Hera ve Juno da bu unvanı kullanmıştır. İbadet biçimleri ve içeriği çeşitli olmuştur.
İnanna
[değiştir | kaynağı değiştir]
İnanna, Sümerlerde aşk ve savaş tanrıçasıydı. İnsanların ve hayvanların çiftleşmesi ve doğurganlığı ile olan ilişkisine rağmen, İnanna bir ana tanrıça değildi ve nadiren doğumla ilişkilendirilmiştir.[1] İnanna ayrıca yağmur ve fırtınalar ile Venüs gezegeni ile ilişkilendirilmiştir.[2] Ammisaduqa'nın Venüs tableti, MÖ on yedinci yüzyılın ortalarında derlendiğine inanılır,[3] tablette Venüs gezegeninden "gökyüzünün parlak kraliçesi" veya "Cennetin Parlak Kraliçesi" olarak söz edilir.[4][5][6][7][8][9]
"Cennetin Kraliçesi" unvanı antik çağ boyunca birçok farklı tanrıça için kullanılmış olsa da bu unvanın en çok verildiği kişi İnanna'dır. Aslında, İnanna'nın adı yaygın olarak antik Sümercede kelimenin tam anlamıyla "Cennetin Kraliçesi" anlamına gelen Nin-anna'dan türetilmiştir ("hanımefendi" anlamına gelen NIN ile "gökyüzü" anlamına gelen AN kelimelerinden gelir.[10] Çivi yazısı biçimindeki adı (Borger 2003 nr. 153, U+12239 𒈹), tarihsel olarak ikisinin birleşimi değildir. Birkaç efsanede İnanna, antik Sümer Ay tanrısı Nanna'nın kızı olarak tanımlanır.[11] Diğer metinler ise sık sık Enki veya An'ın kızı olarak geçer.[12][13][14] Bu belirsizlikler; bazı ilk Asurbilimcilerin İnanna'nın aslen bir Proto-Fırat tanrıçası olabileceğini, muhtemelen Hurri ana tanrıçası Hannahannah ile ilişkili olduğunu ve ancak son zamanlarda Sümer panteonuna kabul edildiğini öne sürmelerine yol açmıştır.[15] Güney Irak'ta Sümerceden önce bir Proto-Fırat alt katmanı dilinin olduğu görüşü, modern Asurologlar tarafından geniş çapta kabul görmemektedir.[16] Sümer'de İnanna, MÖ üçüncü binyılda "Cennetin Kraliçesi" olarak selamlanmıştır. Akad bölgesinden kuzeye kadar sonradan İştar olarak kendisine ibadet edilmiştir. Sümerce yazılan İnanna'nın İnişi'nde, yeraltı dünyasının en uzaktaki kapılarında meydan okunduğunda şöyle cevap verir:[17]
"Ben İnanna, Cennet Kraliçesi,
Doğu'ya gidiyorum."
İnanna kültü, Mezopotamya'da ve batıdaki Kenanlılar arasında iyice yerleşmiştir. F. F. Bruce, erkek tanrı olarak Venüs'ten Akadların dişi tanrıçası olan İştar'a dönüşümü anlatır. İştar, Tammuz, İnnini, Ma (Kapadokya), Mami, Dingir-Mah, Kibele, Agdistis, Pessinuntica ve İdaean Ana'yı büyük bir ana tanrıça kültüne bağlar.[18]
Astarte
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yeremya'nın tapınmasına şiddetle karşı çıkan tanrıça, Cennetin Kraliçesi, muhtemelen Astarte olabilir. Astarte; Kuzeybatı Sami bölgelerinden bilindiği şekliyle, Mezopotamya metinlerinde tanrıça İştar ile isim, köken ve işlev bakımından aynı kökten gelen bir tanrıçanın adıdır. Başka bir çevirisi Ashtart idir; tanrıça için İbranice עשתרת (Ashtoreth), Ugaritçe 'ṯtrt (aynı zamanda' Aṯtart ya da 'Athtart), Akadca DAs-tar-tú (aynı zamanda Astartu) ve Etrüskçe Uni-Astre (Pyrgi tabletler ) gibi isimler de kullanılmıştır.
Bilim insanı Mark S. Smith'e göre Astarte, Bronz Çağı'ndaki Aşera'nın Demir Çağı'ndaki vücut bulma şekli olabilir.[19]
Astarte; doğurganlık, cinsellik ve savaşla bağlantılı olmuştur. Sembolleri aslan, at, sfenks, güvercin ve Venüs gezegenini gösteren daire içinde bir yıldızdır. Resimli temsiller genellikle onu çıplak gösterir. Astarte, Yunanlar tarafından Afrodit adıyla kabul edilmiştir. Astarte'nin en büyük inanç merkezlerinden biri olan Kıbrıs adası, Afrodit'in en yaygın adı olan Cypris adını vermiştir. Antik İsrail'de Aşera'ya El'in eşi ve Yahuda'da Yahweh'in eşi ve Göklerin Kraliçesi olarak tapılırdı (İbraniler tanrıça için yapılan festivallerde küçük kekler pişirirlerdi).
İsis
[değiştir | kaynağı değiştir]
İsis ilkin Mısır'da saygı görmüştür. Yunan tarihçi Herodot'a göre İsis, tüm Mısırlılar tarafından aynı şekilde tapılan tek tanrıçadır[20] ve etkisi o noktada o kadar yaygın olmuştur ki Yunan Tanrıçası Demeter ile tamamen bağdaşmıştır.[21] Mısır'ın Büyük İskender tarafından fethinden ve I. Ptolemaios tarafından başlatılan Mısır kültürünün Helenleştirilmesinden sonra, sonunda 'Cennetin Kraliçesi' olarak tanınmıştır.[22] Lucius Apuleius, yarattığı karakterinin "Cennetin Kraliçesi"ne dua ettiği Golden Ass adlı romanının Kitap 11, Bölüm 47'de bunu doğrular. Tanrıça onun duasına yanıt verir ve kendisini hem Cennetin Kraliçesi hem de İsis olarak açıkça tanımladığı uzun bir monolog sunar.
"Sonra ağlayan bir yüz ifadesiyle, güçlü tanrıçaya şu duada bulundum: Ey mübarek Cennetin Kraliçesi..."
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Doumu, Çin inancıyla Taoizm'de cennetin kraliçesi ve tüm yıldızların annesi olarak anılır.
- Ana tanrıça
- Mazu, aynı zamanda "Cennetin İmparatoriçesi" olarak da bilinir.
- Batı'nın Kraliçe Anası, Çin dininde ve mitolojisinde cennetin kraliçesi ve tüm tanrıçaların metresi olarak bilinir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Fiore, Silvestro. Voices From the Clay: the development of Assyro-Babylonian Literature. University of Oklahoma Press, Norman, 1965.
- ^ Jacobsen, Thorkild. The Treasures of Darkness: a History of Mesopotamian Religion. Yale University Press, New Haven and London, 1976.
- ^ The Exact Transmission of Texts in the First Millennium B.C.E. (PDF) (Ph.D. tez). University of Sydney, Department of Hebrew, Biblical and Jewish Studies. 2009. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021.
- ^ Science awakening II: the birth of astronomy. Springer. 1974. s. 56. ISBN 978-90-01-93103-2. 12 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2011.
- ^ Worlds Fantastic, Worlds Familiar: A Guided Tour of the Solar System. Cambridge University Press. 2017. s. 29. 12 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.
- ^ Scientists confront Velikovsky. Cornell University Press. 1977. s. 122. ISBN 0801409616.
- ^ The Transits of Venus. University of Michigan. 2004. ss. 43-45. ISBN 1591021758.
- ^ The Dawn of Astrology: The ancient and classical worlds. Continuum. 2008. ss. 52-59. ISBN 1847252141.
- ^ Dilmun Culture. National Council of Culture and the Arts. 1992. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Wolkstein, Diane and Noah Kramer, Samuel, "Inanna: Queen of Heaven and Earth" - a modern, poetic reinterpretation of Inanna myths
- ^ Wolkstein, Diane, and Samuel Noah Kramer. Inanna: Queen of Heaven and Earth: Her Stories and Hymns from Sumer. Harper &Row, Publishers, 1983, New York.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021.
- ^ Harris, Rivkah (1991), "Inanna-Ishtar as Paradox and a Coincidence of Opposites" (History of Religions, Vol. 30, No. 3 (Feb., 1991)), pp. 261-278
- ^ Rubio, Gonzalo (1999), "On the Alleged "Pre-Sumerian Substratum" (Journal of Cuneiform Studies, Vol. 51, 1999 (1999)), pp. 1-16
- ^ Wolkstein, Diane and Samuel Noah Kramer. Inanna: Queen of Heaven and Earth: Her Stories and Hymns from Sumer. Harper and Row, Publishers, 1983, New York. (Page 55)
- ^ Bruce, F. F. (1941), "Babylon and Rome" (The Evangelical Quarterly, Vol. 13, (Oct. 15, 1941)), pp. 241-261
- ^ The early history of God : Yahweh and the other deities in ancient Israel, 2nd, Grand Rapids WI: William B. Eerdmans Pub. Co., 2002, ISBN 0-8028-3972-X
- ^ Histories 2.42
- ^ Histories 2.156
- ^ R.E Witt, "Isis in the Ancient World", 1997, 0-8018-5642-6