Cezâyir-i Bahr-i Sefîd (eyalet)

	Eyâlet-i Cezi'ir-i Bahr-i Sefid
	Osmanlı İmparatorluğu Eyaleti
	Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti harita üzerindeCezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti (1609)
Merkez	Gelibolu
Tarih
- Kuruluş	1535
- Kaldırılış	1864
	Yüzölçümü
- c. 1860	25.458 km2 (9.829 sq mi)
	Nüfus
- c. 1860	700.000
Yoğunluk	27,5 /km2 (71,2 /sq mi)
Bugün parçası	Türkiye; Yunanistan; Kıbrıs; Mısır

Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti veya Cezayir-i Bahr-i Sefid Beylerbeyliği, 16. yüzyılda kurulan Osmanlı Devleti eyaletidir.

1534/1535 yılında Rumeli Beylerbeyliği ve Anadolu Beylerbeyliği topraklarından bazı sancakların alınmasıyla kurulan eyaletin 1550 yılındaki kayıtlardaki sancakları; Gelibolu, Eğriboz, Karlieli, İnebahtı, Rodos ve Midilli şeklindedir. Merkezi Gelibolu olan eyalet daha sonraları yeni fetihler ve idari gereksinimler nedeniyle büyümüş ve eyalete yeni sancaklar bağlanmıştır. 16. yüzyıl sonlarına doğru Sakız ve Cezair (On İki Ada) sancakları da eyalete dahil edildi.^[2]

17. yüzyılda eyaletin sancakları; Gelibolu, Eğriboz, Karliili, İnebahtı, Rodos, Midilli, Sakız, Nakşa, Sigla (İzmir, Urla, Çeşme, Ayasuluk, Çine, Balat kazaları), Mehdiyye, Kocaeli, Mezistre, Biga, Sigacık olarak görülmektedir. 1670-1703 yılları arasında Kıbrıs adası da eyalet sınırları içerisinde yer almıştır.

1867 yılında Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti kaldırılmış, yerine Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti kurulmuştur. Yeni vilayet ilk başlarda Rodos, Biga, Sakız, İstanköy, Midilli ve Kıbrıs sancaklarından oluşurken, merkezi ilk başlarda Kale-i Sultaniye (Çanakkale) kazasıydı. Daha sonra Biga, 1878'de de Kıbrıs'ın bu eyaletten ayrılmasıyla dört sancaktan oluşan bir vilayet konumunda bulunmuştur. Lozan Antlaşması'na kadar mevcudiyetini sürdüren eyaletin merkezi 1876 yılından itibaren Rodos olmuştur.

Sancakları

17. yüzyılda sancakları:^[3]

Gelibolu Sancağı
Ağriboz Sancağı
Karlıeli Sancağı
İnebahtı Sancağı
Rodos Sancağı
Midilli Sancağı
Biga Sancağı
Kocaeli Sancağı
İzmit
İzmir

1688'den 1702 sancakları :^[4]

Gelibolu sancağı
Rodos sancağı
Değirmenilk ve Mesentûri Sancağı (Milos)
Andıra sancağı (Andros)
Senturin Sancağı (Santorini)
Nakşa Berre Sancağı (Naxos)
Limni Sancağı
Kavala Sancağı
Midilli Sancağı
Sakız sancağı
Mezistre Sancağı
İnebahtı Sancağı
İskenderiyye Sancağı
Dimyad Sancağı (Damietta) with Reşîd (Reşid)

1717 ve 1730 yıllarında:^[4]

Gelibolu Sancağı (Gelibolu)
Kavala Sancağı (Kavala)
Ağrıboz Sancağı (Negropont)
İnebahtı Sancağı (Naupactus)
Sığla Sancağı ya da Suğla (Ayasuluğ)
Kocaeli Sancağı (İzmit)
Karlıeli Sancağı

1731 ile 1740 yıllarında:^[4]

Gelibolu Sancağı (Gelibolu)
Değirmenlik ve Mesentûri Sancağı (Milos)
Sığla (Suğla) Sancağı (Ayasuluğ)
Karlıeli Sancağı (Acarnania)
Senturin Sancağı (Santorini)
Nakşa Berre Sancağı (Naxos)
Kavala Sancağı (Kavala)
Ağriboz Sancağı (Negropont)
İnebahtı Sancağı (Naupactus)
Mora Sancağı (Nafplion, muhassıllık)
Mezistre Sancağı (Mystras)
Kocaeli Sancağı (İzmit)

Kaynakça

^ Macgregor, John. Commercial Statistics: A Digest of the Productive Resources, Commercial Legislation, Customs Tariffs, Navigation, Port, and Quarantine Laws, and Charges, Shipping, Imports and Exports, and the Monies, Weights, and Measures of All Nations. Including All British Commercial Treaties with Foreign States 2 ed., Vol. II, p. 12. Whittaker and Co. (London), 1850. Accessed 10 September 2011.
^ Ünal, A.,A., XVI. ve XVII. YÜZYILLARDA CEZAYİR-İ BAHR-İ SEFİD (AKDENİZ-EGE ADALARI) YA DA KAPDAN PAŞA EYALETİ., Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:12, Sayfa:251-261 Yılː 2002. URL:http://sbedergi.erciyes.edu.tr/sayi_12/sayi_12_16_a_a_unal_251_261.pdf 22 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-02-23
^ Çelebi, Evliya. Trans. by von Hammer, Joseph. Narrative of travels in Europe, Asia, and Africa in the seventeenth century 4 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Vol. 1, p. 91. Parbury, Allen, & Co. (London), 1834. Accessed 10 Sept 2011.
^ ^a ^b ^c Orhan Kılıç, XVII. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti'nin Eyalet ve Sancak Teşkilatlanması, Osmanlı, Cilt 6: Teşkilât, Yeni Türkiye Yayınları, p. 104. (Ankara) 1999. ISBN 975-6782-09-9. (Türkçe)

[MacG-1] Macgregor, John. Commercial Statistics: A Digest of the Productive Resources, Commercial Legislation, Customs Tariffs, Navigation, Port, and Quarantine Laws, and Charges, Shipping, Imports and Exports, and the Monies, Weights, and Measures of All Nations. Including All British Commercial Treaties with Foreign States 2 ed., Vol. II, p. 12. Whittaker and Co. (London), 1850. Accessed 10 September 2011.

[kapdanpaşaeyaleti3-2] Ünal, A.,A., XVI. ve XVII. YÜZYILLARDA CEZAYİR-İ BAHR-İ SEFİD (AKDENİZ-EGE ADALARI) YA DA KAPDAN PAŞA EYALETİ., Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:12, Sayfa:251-261 Yılː 2002. URL:http://sbedergi.erciyes.edu.tr/sayi_12/sayi_12_16_a_a_unal_251_261.pdf 22 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-02-23

[narratives-3] Çelebi, Evliya. Trans. by von Hammer, Joseph. Narrative of travels in Europe, Asia, and Africa in the seventeenth century 4 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Vol. 1, p. 91. Parbury, Allen, & Co. (London), 1834. Accessed 10 Sept 2011.

[Kilic104-4] Orhan Kılıç, XVII. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti'nin Eyalet ve Sancak Teşkilatlanması, Osmanlı, Cilt 6: Teşkilât, Yeni Türkiye Yayınları, p. 104. (Ankara) 1999. ISBN 975-6782-09-9. (Türkçe)

[1]

[2]

[3]

[4]