Yeşil maymun
| Yeşil maymun | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1] | |||||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||||
| Chlorocebus sabaeus | |||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||
| Dağılımı[1] | |||||||||||||||||||||
Yeşil maymun (Chlorocebus sabaeus),[2] altın yeşili kürklü, solgun elleri ve ayakları olan bir köpeksi maymun türü.[3] Kuyruğun ucu, uylukların ve yanak bıyıklarının arkası gibi altın sarısıdır.[3] Diğer Chlorocebus türleri gibi alnında ayırt edici bir kürk çizgisi yoktur ve erkeklerde soluk mavi bir skrotum vardır.[3] Bazı yetkililer bunu ve Chlorocebus cinsinin tüm üyelerini, tek bir yaygın tür, Chlorocebus aethiops olarak kabul eder.
Morfoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Yeşil maymun, erkeklerin tipik olarak dişilerden biraz daha büyük olduğu, cinsel olarak dimorfik bir türdür. Vahşi yetişkin erkeklerin ağırlığı 3,9 ila 8,0 kg (8,6 ila 17,6 lb) ve 420 ila 600 mm (1,38 ila 1,97 ft) arasında uzunluğa sahiptir. Dişiler genellikle 3,4 ila 5,3 kg (7,5 ila 11,7 libre) arasında ağırlığa ve 300 ila 495 mm arasında uzunluğa sahuptir.[3]
Habitat ve dağıtım
[değiştir | kaynağı değiştir]Yeşil maymun, çok kuru Sahel ormanlarından yağmur ormanlarının kenarlarına kadar çok çeşitli ormanlık habitatlarda bulunabilir. Yengeç gibi deniz kıyısındaki yiyeceklerle beslendiği bilinen kıyı bölgelerinde de yaygın olarak görülür.[2] Ayrıca meyveler ve omurgasızlar da dahil olmak üzere çok çeşitli diğer yiyecekleri alır.[2]
Yeşil maymun, Senegal ve Gambiya'dan Volta Nehri'ne kadar Batı Afrika'da bulunur. Kuzeybatı Afrika'daki Yeşil Burun adalarına (yalnızca Santiago ve Brava adaları) 16. yüzyılın ikinci yarısı kadar erken bir tarihte getirildi[4] ve Batı Hint adalarından Saint Kitts, Nevis, Saint Martin ve Barbados, adalarına[5] Batı Afrika'dan gelen köle gemileri tarafından 17. yüzyılın sonlarında getirildi.[3] Florida, Broward County'de 20. yüzyıl hayvanat bahçesi kaçaklarından türeyen küçük bir koloni var.[6]
Davranış
[değiştir | kaynağı değiştir]Chlorocebus cinsinin diğer üyeleri gibi, yeşil maymun da oldukça sosyaldir ve genellikle gruplar halinde görülür. Genellikle 7 ila 80 kişilik gruplar halinde yaşarlar. Bu gruplar içinde, bakım davranışları ve cinsiyet ilişkileriyle kanıtlanan belirgin bir sosyal hiyerarşi vardır.
Yeşil maymunların hem sözlü hem de sözlü olmayan iletişim kurduğu bilinmektedir. Yırtıcılar grubundaki diğerlerini uyarmak için kullandıkları farklı çağrıları vardır ve hatta belirli avcılar için özel çağrıları vardır. Parlak renkli cinsel organların gösterilmesi gibi beden dili de tehlikeyi iletmek için kullanılır, ancak aynı zamanda hakimiyet kurmanın bir yolu olarak da kullanılabilir. Yeşil maymunların duygusal durumlarını ifade etmek için yüz ifadelerini kullanabileceği de belgelenmiştir.[7]
Üreme
[değiştir | kaynağı değiştir]Yeşil maymunlar, alfa erkeklerin etrafında dönen çokeşli bir toplumda yaşarlar. Alfa erkekleri, gruptaki diğer erkek ve dişiler arasındaki sosyal etkileşimler ve çiftleşme üzerinde kontrole sahiptir.
Bu maymunlar mevsimlik yetiştiricilerdir ve yağışların en yoğun olduğu Nisan-Haziran aylarında (Ekim ve Kasım aylarında Thies'in Kuzey Batısındaki Nyes bölgesinde) ürerler. Meyvelerin en bol olduğu mevsim bu yağışlı mevsimlerdir, bu nedenle yeşil maymunların üremelerini kaynakların en bol olduğu bu zamanlara planladıkları tahmin edilmektedir. Yılda bir kez ürerler, erkekler beş yılda, dişiler iki yılda cinsel olgunluğa ulaşır. Bebek ölüm oranlarının oldukça yüksek olmasına, kabaca %57 olmasına rağmen, yeşil maymunların yavrularına yoğun bir şekilde yatırım yaptıkları ve annelerin yavrularına bir yıl kadar baktığı ve onları yetişkin olarak dışarı çıkmalarına izin verdiği bilinmektedir.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
erkek kafatası -
Bebekli dişi, Gambiya -
Erkek, Senegal -
Genç yetişkin, Gambiya -
Erkek arka, Senegal -
Yetişkin
_with_baby.jpg)
_male.jpg)
.jpg)
_male_rear.jpg)
Tıbbi kullanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Yeşil maymunlar, tıbben aşı üretiminde kullanılmaktadır. Yeşil maymunların böbrek epiteik hücre hattındaki Vero isimli hücreleri [8]
- Toksin taraması
- Kuduz, grip, dang humması, kızamık, çocuk felci (İnaktif Poliovirus), kızamıkçık ve koronavirüsler dahil olmak üzere virüs çalışmaları aşılarında kullanılmaktadır.
Vero, adını yeşil böbrek anlamına gelen Verda Reno'dan alır.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Scientifiques), Inza Koné (Centre Suisse de Recherches; University), Sery Gonedelé Bi (Felix Houphouet Boigny; College), Edward D. Wiafe (Presbyterian University; Osei, David; Wallis (PSG), Janette; Galat-Luong, Anh; Galat, Gérard; Primatenzentrum, Dietmar Zinner (Deutsches; Gottingen) (13 Ocak 2020). "IUCN Red List of Threatened Species: Chlorocebus sabaeus". IUCN Red List of Threatened Species. doi:10.2305/iucn.uk.2008.rlts.t136265a4267012.en. 28 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
- ^ a b c The Kingdon Guide to African Mammals. Londra: Academic Press Limited. 1997. ISBN 0-12-408355-2.
- ^ a b c d e "Primate Factsheets: Vervet (Chlorocebus) Taxonomy, Morphology, & Ecology". 2006. 12 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2007.
- ^ Hazevoet1 (2011). "On the history of the green monkey Chlorocebus sabaeus (L., 1766) in the Cape Verde Islands, with notes on other introduced mammals" (PDF). Zoologia Caboverdiana. 2 (1): 12-24. ISSN 2074-5737. 13 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)2 Nisan 2022.
- ^ Groves, C. P. (2005). Wilson, D. E.; Reeder, D. M. (eds.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference 24 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (3rd ed.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. pp. 158–159. ISBN 0-801-88221-4. OCLC 62265494.
- ^ "Monkeys Living Near Florida Airport Connected to 1948 Zoo Escape". Gizmodo. 20 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.
- ^ Matthew Keller,, "Animal Diversity Web", 3/26/12
- ^ Vero cell (İngilizce), 2025-05-292025-12-25
- ^ "Summary of Using Vero Cells in Biology Studies- Oxford Instruments". Oxford Instruments (İngilizce). Erişim tarihi: 2025-12-25.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Yeşil maymun ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Chlorocebus sabaeus ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
