Cumartesi Anneleri
Cumartesi Anneleri, 27 Mayıs 1995'ten bu yana her cumartesi günü Galatasaray Meydanı'nda oturma eylemleri düzenleyerek gözaltında kaybolan yakınlarını ve faili meçhul siyasi cinayetlere kurban giden yakınlarının faillerini arayanlardan oluşan bir topluluktur.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Gazi Mahallesi olayları
[değiştir | kaynağı değiştir]12 Mart 1995 tarihinde Gazi Mahallesi'nde bulunan Aleviler'in çoğunlukta olduğu bir kahvehaneye durdukları bir taksi şoförünü öldürerek aynı taksiyle kahvehanedeki sivillere yönelik kimliği belirsiz kişilerce gerçekleştirilen silahlı provokatif saldırı sonucu başlayan ve şehrin diğer bölgelerine yayılan olaylar. 15 Mart 1995'e dek kent geneline yayılan olaylar sonucunda 22 kişi ölmüş, yüzlerce kişi yaralanmış ve tutuklanmıştır.
21 Mart 1995'te Gazi Mahallesi olayları sonrası gözaltına alındıktan sonra Hasan Ocak ortadan kayboldu. Annesi Emine Ocak, ailesi ve arkadaşları 55 gün boyunca Hasan'ı aradı. 15 Mayıs'ta, Hasan'ın işkence edilmiş cansız bedeni kimsesizler mezarlığında bulundu. Ceset, Hasan gözaltına alındıktan beş gün sonra Beykoz Ormanı'nda köylüler tarafından fark edilmişti. Hasan'ın cesedine ulaşılmasının ardından kayıplara karşı adalet arayan bir insan hakları mücadelesine dönüştü ve ilk kez 27 Mayıs'ta 15-20 kişilik bir grup, Galatasaray önünde oturma eylemi yaptı.[1]
Fikir
[değiştir | kaynağı değiştir]Nadire Mater'in de aralarında bulunduğu "Arkadaşıma Dokunma" kampanyasını yürüten bir grup Hasan Ocak'ın cesedinin bulunmasıyla "Her Cumartesi aynı saatte Galatasaray meydanında sessizce oturalım" fikrini ortaya koydu.[2] Oturma eyleminde "örgüt pankartı olmayacaktı, slogan atılmayacaktı ve her hafta bir gözaltında kaybın öyküsü anlatılacaktı." Medya oturan insanlara "Cumartesi Anneleri" adını taktı.[2]
Haftalar ve olaylar
[değiştir | kaynağı değiştir]Arjantin'de cunta yönetiminin zorla yok ettiği çocuklarını bulmak için Plaza Del Mayo Meydanı'nda toplanan annelerden esinlenen gruba katılanların sayısı zaman geçtikçe binleri bulmuştur. 13 Mart 1999'da polisin müdahaleleri nedeniyle oturma eylemlerine ara veren grup, 31 Ocak 2009'da yeniden bir araya gelmeye başladı.
23 Temmuz 2016 itibarıyla 591. buluşmalarını gerçekleştiren ailelerin başlıca talepleri kayıpların devlet arşivlerinde kayıtlı akıbetlerinin açıklanması, faillerin yargılanması, Türk Ceza Kanunu'nda zorla kaybetme suçunun insanlığa karşı suç kapsamında zaman aşımına uğramayacak şekilde düzenlenmesi ve Türkiye'nin Birleşmiş Milletler Gözaltında Kayıplar Sözleşmesi'ni imzalamasıdır.[3][4]
5 Şubat 2011'de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Dolmabahçe'deki ofisinde Cumartesi Anneleri'ni kabul etti. Anneler ile görüşen Erdoğan, bu konuyu çözeceğine dair Berfo Ana başta olmak üzere diğer Annelere söz verdi.[5] Bu doğrultuda TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu bünyesinde alt komisyon kuruldu ve rapor hazırlandı. 2014'te dava dosyası yeniden açıldı ancak 2020'de Yargıtay'ın kararıyla zamanaşımından tekrar kapatıldı.[6]
2013'te Cumartesi Anneleri'ne Uluslararası Hrant Dink Ödülü verildi.
Uruguay Eski Devlet Başkanı José Mujica ve eşi, 31 Ekim 2015 Cumartesi Günü 553. kez bir araya gelen Cumartesi Anneleri'ne destek olmak için Galatasaray Lisesi'nin önüne geldi.
Cumartesi Anneleri'nin 700. buluşması için sözleri ve müziği Ahmet Kaya'ya ait olan 'Beni Bul Anne' adlı parça Ceylan Ertem, Ahmet Kaya ve Kayıp Yakınları tarafından seslendirildi.[7]
Cumartesi Anneleri'nin 25 Ağustos 2018 tarihinde gerçekleştirilen olan 700. haftası, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'nun talimatı doğrultusunda[8] Beyoğlu Kaymakamlığı tarafından yasaklandı. Cumartesi Anneleri, Twitter'daki yaptığı paylaşımla, yasağa rağmen önceki 699 hafta gibi bu hafta da Galatasaray Meydanı'nda olacağını aktardı.[9] Cumartesi Anneleri'ne izin vermeyen polis, Beyoğlu'ndaki Hazzopulo Pasajı da dâhil anneler ve yakınlarının oturduğu pek çok noktaya biber gazı ve plastik mermiyle saldırdı, milletvekilleri ile basın mensuplarını tartakladı, çok sayıda kayıp yakını ve hak savunucusunu gözaltına aldı.[10] Gözaltına alınan 34 kayıp yakını ve hak savunucusu akşam saatlerinde serbest bırakıldı.
Ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2013 - Sosyal Demokrasi Vakfı İnsan Hakları Demokrasi Barış ve Dayanışma Ödülü[11]
- 2013 - Uluslararası Hrant Dink Ödülü[12]
- 2019 - PEN Türkiye Duygu Asena Ödülü[13]
- 2024 - Tahir Elçi İnsan Hakları ve Özgürlük Ödülü[14]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Diyarbakır Anneleri
- Cumartesi Türküsü
- Bandista - Benim Annem Cumartesi
- Bıraktığın Yerden - Kısa Metraj Belgesel Film
- Şahsiyet (Sezon 2) - Dizi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Cumartesi Anneleri'nin eylemi ne zaman ve nasıl başladı?". t24.com.tr. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2018.
- ^ a b Günaysu, Ayşe (24 Ekim 2014). "GALATASARAY'DA 500. HAFTA: "Cumartesi" Nasıl Başladı, Neden Ara Verildi?". Bianet - Bagimsiz Iletisim Agi. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2018.
- ^ "Savaşa Değil, Barışa Yatırım Yapın" 1 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bianet, 23 Haziran 2012. 22 Temmuz 2012 tarihinde erişildi.
- ^ "Susmak Kaybedenleri Cesaretlendirir, Susmayacağız!" 1 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bianet, 16 Haziran 2012. 22 Temmuz 2012 tarihinde erişildi.
- ^ "Erdoğan Cumartesi Annelerini kabul etti". Milliyet. 5 Şubat 2011. 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2021.
- ^ "Erdoğan'ın "çözeceğiz" dediği dosyayı Yargıtay kapattı". OdaTV. 9 Mayıs 2021. 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2021.
- ^ "2:00 / 3:19 Beni Bul Anne (Ceylan Ertem, Ahmet Kaya ve Kayıp Yakınları)". 16 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2018.
- ^ "Cumartesi Anneleri'ne 700'üncü haftada polis saldırısı". www.birgun.net. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2018.
- ^ "Polisten Cumartesi Anneleri'nin 700. haftasına saldırı". www.birgun.net. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2018.
- ^ "CUMARTESİ ANNELERİ/İNSANLARI 700. HAFTA: Polis Cumartesi Anneleri'ne Plastik Mermiyle Saldırdı". Bianet - Bagimsiz Iletisim Agi. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2018.
- ^ "SODEV İnsan Hakları Ödülü Berfo Ana'ya". bianet.org. 30 Ekim 2013. 25 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2024.
- ^ "Hrant Dink Ödülü Cumartesi Anneleri ve Nataša Kandić'e gitti". Agos. 15 Eylül 2013. 25 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2024.
- ^ "PEN Duygu Asena Ödülü Cumartesi Anneleri'ne". Cumhuriyet. 26 Şubat 2019. 25 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2024.
- ^ "Tahir Elçi İnsan Hakları ve Özgürlük Ödülü Cumartesi Anneleri'ne verildi". www.gazeteduvar.com.tr/tahir-elci-insan-haklari-ve-ozgurluk-odulu-cumartesi-annelerine-verildi-haber-1663433. 21 Ocak 2024. 25 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2024.