Deinonychus
| Deinonychus | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Montelenmiş iskeleti, Field Museum | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||||
| †Deinonychus antirrhopus Ostrom, 1969 | |||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Deinonychus (Yunanca: δεινός deinós, 'korkunç' ve ὄνυξ ónux, tamlamalı ὄνυχος ónuchos 'pençe'), tanımlanan tek türü olan Deinonychus antirrhopus ile bilinen bir dromaeosaurid teropod dinozor cinsidir. 3.4 metre uzunluğa kadar büyüyebilen bu tür, yaklaşık 115-108 milyon yıl önce (Apsiyen ortasından erken Albiyen aşamalarına kadar) erken Kretase Dönemi'nde yaşadı. Fosilleri ABD'nin Montana, Utah, Wyoming ve Oklahoma eyaletlerinden Cloverly Oluşumu, Cedar Mountain Oluşumu ve Antlers Oluşumu kayalarında bulundu; ancak bunun yanında Deinonychus'a ait olabilecek dişler Maryland'de de –çok daha doğuda– bulunmuştur.
Paleontolog John Ostrom'un 1960'ların sonlarında Deinonychus'la ilgili çalışması, bilim adamlarının dinozorlar hakkındaki düşüncelerinde devrim yarattı, "dinozor rönesansına" yol açtı ve dinozorların sıcak kanlı mı yoksa soğuk kanlı mı olduğu tartışmasını ateşledi. Bundan önce, yaygın dinozor anlayışı, sürüngen görünümde olduklarıydı. Ostrom, küçük gövdeyi, düzgün, yatay duruşu, ratit benzeri omurgayı ve özellikle aktif, çevik bir avcıyı düşündüren ayaklardaki genişlemiş yırtıcı pençeleri kaydetti.[1]
"Korkunç pençe", her bir arka ayağın ikinci parmağındaki olağandışı büyük, orak biçimli pençeyi ifade eder. YPM 5205 adlı fosil, büyük, güçlü kavisli bir "ungual"ı korur. Hayattaki arkozorların bu kemiğin üzerinde uzunluğu uzatan azgın bir kılıfı vardır. Ostrom, timsah ve kuş pençelerine baktı ve pençeyi YPM 5205 için 120 milimetreden uzun olacak şekilde yeniden yapılandırdı.[1] Tür adı antirrhopus, Ostrom'un kuyruğun işlevi hakkındaki fikrine atıfta bulunan "karşı denge" anlamına gelir. Diğer dromaeosauridlerde olduğu gibi, kuyruk omurları bir dizi kemikleşmiş tendonlara ve süper uzun kemik süreçlerine sahiptir. Bu özellikler kuyruğu sert bir denge haline getiriyor gibiydi, ancak çok yakın akrabası Velociraptor mongoliensis'in (IGM 100/986) bir fosili, uzun bir S şeklinde yanal olarak kavisli eklemli bir kuyruk iskeletine sahiptir. Bu, hayattayken, kuyruğun yüksek derecede esneklikle yanlara bükülebileceğini gösterir.[2] Hem Cloverly hem de Antlers oluşumlarında, Deinonychus kalıntıları, ornithopod Tenontosaurus'unkilerle ilişkili bulunmuştur. Tenontosaurus örnekleriyle ilişkili keşfedilen dişler, Deinonychus tarafından avlandıklarını veya en azından (avlanmış leşlerinin) temizlendiğini ima eder.
Sistematik
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşağıdaki kladogram, paleontologlar Robert DePalma, David Burnham, Larry Martin, Peter Larson ve Robert Bakker tarafından Theropod Çalışma Grubu'nun güncellenmiş verilerini kullanan bir 2015 analizini takip ediyor. Bu çalışma, Deinonychus'u Dromaeosaurinae'nin bir üyesi olarak sınıflandırmaktadır.[3]
| Dromaeosauridae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dromaeosaurid Kansaignathus'un 2021 yılındaki bir çalışması, Deinonychus'u bir dromaeosaurine yerine bir velociraptorine olarak tanımladı; Kansaignathus, Deinonychus'tan daha gelişmiş, ancak Velociraptor'dan daha ilkel bir ara formdu.[4][5] Aşağıdaki kladogram, bu yeni tanımlanan ilişkileri sergilemektedir:
| Dromaeosauridae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Ostrom (1970). "Stratigraphy and paleontology of the Cloverly Formation (Lower Cretaceous) of the Bighorn Basin area, Wyoming and Montana". Bulletin of the Peabody Museum of Natural History. 35: 1-234.
- ^ Norell (1999). "Important features of the dromaeosaurid skeleton II: information from newly collected specimens of Velociraptor mongoliensis". American Museum Novitates (3282): 1-45.
- ^ DePalma, Robert A.; Burnham, David A.; Martin, Larry D.; Larson, Peter L.; Bakker, Robert T. (30 Ekim 2015). "The first giant raptor (Theropoda: Dromaeosauridae) from the Hell Creek Formation" (İngilizce). doi:10.17161/paleo.1808.18764. ISSN 1946-0279. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi14 Ekim 2021.
- ^ Averianov, A. O.; Lopatin, A. V. (1 Temmuz 2021). "A New Theropod Dinosaur (Theropoda, Dromaeosauridae) from the Late Cretaceous of Tajikistan". Doklady Earth Sciences. 499 (1). ss. 570-574. Bibcode:2021DokES.499..570A. doi:10.1134/S1028334X21070047 – Springer Link vasıtasıyla.
- ^ Аверьянов, А. О.; Лопатин, А. В. (2021). "Новый хищный динозавр (Theropoda, Dromaeosauridae) из позднего мела Таджикистана". Доклады Российской Академии Наук. Науки О Земле (Rusça). 499 (1). doi:10.31857/S2686739721070045. ISSN 2686-7397. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi18 Mart 2022.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Deinonychus ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Deinonychus ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
