Denesulinece

Denesulinece
Denesulinece
ᑌᓀᓱᒼᕄᓀ Dënesųłiné
Ana dili olanlar	Kanada (Alberta, Saskatchewan, Manitoba, Kuzeybatı Toprakları, Nunavut)
Dil ailesi	Denesey Na-Dene Eyak-Atabask Atabask Kuzey Denesulinece;
Dil kodları
ISO 639-2	chp
ISO 639-3	chp
ELP	Dënesųłiné

Denesulinece (kendilerince Dënesųłiné, Dene Sų́łiné, Dene Yatié ᑌᓀᓱᒼᕄᓀ ; İngilizce Dene Suline or Denesuline, Dene, Chipewyan), Kanada'nın Alberta, Saskatchewan, Manitoba, Kuzeybatı Toprakları ve Nunavut bölgelerinde Denesulineler tarafından konuşulan Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabaları Tlınçonca, Satuca, Denetaca, Sekanice, Danezaca, Kaskaca, Tahltanca ve Tagişçedir. Kuzeybatı Topraklarında resmî dillerden biri olup konuşanı 765'tir^[1]

İngilizcedeki yaygın adı Chipewyan komşuları Ova Krileri tarafından verilen Cīpwayān ᒌᐘᔮᐣ (pointed skin) adından gelir. Fakat bu ad, başka bir dil grubundan (Algonkin dillerinden) Kızılderili Ojibwa'lara verilen Chippewa (sıfat biçimi: Chippewan) adıyla karıştırılmaktadır. Günümüzde Denesulineler, kendileri ve dilleri için Chipewyan adını aşağılayıcı, küçültücü (derogatory) bulup hoş karşılamazlar ve Denesuline adını tercih ederler.

Diyalektler ve kabileler

K diyalekti (İngilizce k dialect): Łútsëlkʼé (NWT), Fond du Lac (Sask.)...
T diyalekti (İngilizce t dialect): Denı́nu Kų́ę́, Tthebacha, Łue Chok Tué...

Alfabe

a á ą́ ą b ch ch' d dh ddh dl dz e é ę́ ę g gh ghw h hh i í į́ į j k k' kui l ł m n o ó ǫ́ ǫ r s sh t t' th tł tł' ts ts' tth tth' u u̇ ų́ ų w y z ʔ^[2]

Örnekler

Łue Chok Tué

dene kişi, halk
deneyu adam
ts'ékwi kadın
łue balık
sas ayı
łį köpek
łįchok at (harfiyen: 'büyük köpek')
yath kar
chą yağmur
tu su
ttheshéth dağ
sįne yaz
des ırmak
bes bıçak
eghézé yumurta
ejeretth'úe süt
bér et
del kan
tthęł balta
kesų́łiné mokasen

įłaghe (hayvan ve eşyalar için) įłaghį (insanlar için) bir
nake (hayvan ve eşyalar için) nadene (insanlar için) iki
taghe (hayvan ve eşyalar için) tąnį (insanlar için) üç
dįghį (hayvan ve eşyalar için) dįnį (insanlar için) dört
sųlaghe (hayvan ve eşyalar için) sųlą́nį (insanlar için) beş
ełk'etaghe (hayvan ve eşyalar için) ełk'edįnį (insanlar için) altı
totą (hayvan ve eşyalar için) tótąni (insanlar için) yedi
ełk'edįghį (hayvan ve eşyalar için) ełk'etanį (insanlar için) sekiz
įłótą (hayvan ve eşyalar için) įłótąnį (insanlar için) dokuz
honę́ną on
delgai beyaz
delzen siyah
delk'oz kırmızı
deltthok sarı
į́le hayır
selatth'elé parmağım
nelatth'elé parmağın
belatth'elé parmağı
sekwihonelteni öğretmen
Dene t'á edlahodi ʔá? Bu Denesulinecede nasıl denir?
Dene t'á seł yanełti walí ósą́? Benimle Denesulinece konuşabilir misin?

Dipnotlar

^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2010.
^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2012.

Dış bağlantılar

https://web.archive.org/web/20051218083055/http://www.sicc.sk.ca/heritage/sils/ourlanguages/dene/dene.html
http://www.firstvoices.com/en/Dene/words24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Arşivlenmiş kopya". 9 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2010.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2012.

[1]

[2]