Deutsche Orientbank
Deutsche Orientbank, 1906'da Berlin'de kurulan, 1931'de Dresdner Bank'ın bir iştiraki haline gelen ve 1946'da tasfiye edilen eski Alman bankası.
Başlangıçta Osmanlı İmparatorluğu ve Mısır Hidivliği'ndeki girişimleri finanse etmek için tasarlanan Deutsche Orientbank,[1] 1914'ün ortalarında, 19. yüzyılın sonlarında Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Alman ekonomik etkisini geliştirmek için kurulmuş olan Deutsche Palästina-Bank'ı bünyesine kattı.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Banka 1905-06'da bankacı Eugen Gutmann ve oğlu Herbert M. Gutmann'ın girişimleriyle Dresdner Bank, Nationalbank für Deutschland ve A. Schaaffhausen’scher Bankverein ortaklığıyla kuruldu. Kuruluşunda Dresdner Bank'ın yüzde 37,5 diğerlerinin yüzde 31,25'er hisseleri vardı. Bankanın kuruluşu, Deutsche Bank ile birlikte Bağdat Demiryolu inşaatının finansmanını da içeren, Alman İmparatorluğu'nun Osmanlı İmparatorluğu'nda nüfuz kazanmaya yönelik daha geniş çaplı hamlesinin bir parçasıydı. Yeni kurulan Orientbank kısa süre sonra, Yunanistan Ulusal Bankası ve Nationalbank für Deutschland'ın (daha sonra yerini Fransız Comptoir national d'escompte de Paris aldı) ortak girişimi olan Banque d'Orient'in Hamburg ve İstanbul'daki şubelerini devraldı.[3]:72
Başlangıçta Orientbank, Deutsche Bank ve Osmanlı Bankası arasındaki baskın ittifak tarafından büyük anlaşmaların dışında tutuldu, ancak 1908'deki İkinci Meşrutiyet'in ardından nüfuz kazandı.[4] Berlin'deki merkez ofisi ile İstanbul ve Hamburg'daki şubelerine ek olarak, 1913'te Adana, Bursa, Dedeağaç ve Mersin'de şubeler açıldı.[3]:73 Bu şubeler dışında Alman hükümetinin talebi üzerine Mısır'da, Fas'ta ve Balkanlar'da şubeler açıldı.[4] 1912'de Fas'ta Fransız himayesinin kurulmasının ardından, Orientbank oradaki iki şubeyi 1913'te Société Générale'e sattı. 1914'ün ortalarında Orientbank, 1896-1899'da Berlin'de kurulan ve Yafa, Kudüs, Gazze ve daha sonra Beyrut (1907), Şam ve Trablusşam (1910) ve İskenderun'da (1913) şubeleri ve ofisleri bulunan Deutsche Palästina-Bank'ın (DPB) şube ağını devraldı. DPB'nin Almanya'daki operasyonları, Nationalbank für Deutschland tarafından ayrı bir şekilde yeniden yapılandırıldı.[2]
I. Dünya Savaşı sırasında, Orientbank'ın Mısır'daki faaliyeti Britanyalı yetkililer tarafından askıya alındı. 1916'da Schaaffhausen'scher Bankverein, hisselerini Alman ve Avusturya-Macaristan bankalarından oluşan bir konsorsiyuma satarak Orientbank'tan çekildi. Savaştan sonra, bankanın Levant'taki şubeleri, Britanya yönetimi altındaki Custodian of Enemy Property tarafından tasfiye edildi.[2]:158
1919-20'ye gelindiğinde İstanbul (Sirkeci'deki ana şube ile Galata, Pera ve Kadıköy şubeleri); Adana, Bursa, Edirne ve Mersin'de; Suriye'de Halep'te; ve Mısır'da İskenderiye, Beni Süveyf, Kahire, Demenhur, Mansûre, Minye ve Tanta'da şubeleri vardı.[5]
Bankanın Sirkeci'deki merkez şubesine Birinci Dünya Savaşı sonunda İstanbul'u işgal eden İtilaf Devletleri güçlerince 25 Ocak 1919 tarihinde el koyuldu. Kapatılan şubedeki para, personel ve kitaplar, bankanın Galata'daki şubesine taşındı. Lozan Anlaşması'ndan sonra bankanın yönetimi 1 Ekim 1923 tarihinde banka temsilcilerine iade edildi. Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte banka faaliyetlerine Aralık 1923'te yeniden başladı.[6]
1931'de yaşanan Avrupa bankacılık krizi, Orientbank'ın iki ana hissedarı olan Dresdner Bank ve Danatbank'ın (Nationalbank für Deutschland'ın 1922'de Darmstädter Bank ile birleşmesiyle kuruldu) çöküşüne yol açtı. İki Alman bankasının birleştirilerek kurtarılmasının ardından, güçlenen Dresdner Bank, Orientbank'ın Mısır'daki operasyonlarını devraldı. Dresdner Bank ayrıca Orientbank'ın Türkiye'deki tek sahibi oldu, ancak Orientbank markası altında faaliyet göstermeye devam etti. 1946'da tasfiye edildi.[7]
Binalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Germanya Han olarak bilinen, Orientbank'ın İstanbul'un Sirkeci semtinde bulunan merkez şubesi binası Prusyalı mimar August Jasmund tarafından tasarlanmış ve 1912'de tamamlanmıştır. 2018 ile 2021 yılları arasında kapsamlı bir restorasyon geçiren bina Orientbank Hotel Istanbul adıyla otel olarak hizmet vermeye başladı.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Wolfgang G. Schwanitz (2002), Gold, Bankiers und Diplomaten. Zur Geschichte der deutschen Orientbank 1906–1946, Berlin, 22 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi9 Temmuz 2025
- ^ a b c Nachum T. Gross (1988), "Die Deutsche Palästina-Bank 1897-1914: Ein Forschungsfragment"
, Zeitschrift für Unternehmensgeschichte / Journal of Business History, Verlag C.H.Beck, 33 (3), ss. 149-177, doi:10.1515/zug-1988-0302, JSTOR 40694582, 25 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi9 Temmuz 2025
- ^ a b Monica Pohle Fraser (2016), East Meets West - Banking, Commerce and Investment in the Ottoman Empire, Routledge
- ^ a b Boris Barth (1997), "Politische Bank wider Willen: Die Deutsche Orientbank vor dem Ersten Weltkrieg", Zeitschrift für Unternehmensgeschichte, cilt 42, ss. 65-88, doi:10.1515/zug-1997-0106
- ^ "Hamburger Adressbuch". Hamburg University. 1920. 15 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2025.
- ^ "A Century of Deutsche Bank in Turkey" (PDF). Deutsche Bank. 15 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ekim 2019.
- ^ "Die Deutsche Orient-Bank". Deutsche Vertretungen in der Türkei. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Germanya Han: AXALIGHT". 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2019.
