Didamangisa
Didamangisa (Türkçe: İhtiyar cadı), Laz mitolojisinde bir cadı figürüdür. Didamangisa günümüzde çocukları korkutmak için anlatılan hikâyelerde geçmektedir. Geçmişte Didamangisa'nın başka anlamları da vardı. Lazcanın Dutxe lehçesinde (Ardeşen lehçesine benzer) Didamangisa adının karanlık ve kötülükle ilgili olduğuna dair göstergeler bulunmaktadır. Murat Murğulişi, Didamangisa adlı kitabında bu karakterden bahsetmektedir.
Didamangisa
[değiştir | kaynağı değiştir]Didamangisa, demir kancasının ucuyla salatalık toplayan çocukları ayaklarında yakalayıp kaçıran yaşlı bir cadıdır. Salatalıkların olgunlaştığı dönemde salatalık tarlasında ortaya çıkan didamangisa, yerin hemen üzerinde biçimsiz bir torbayı andıracak şekilde sis gibi sürüklenir. Yerleşim yerlerine yakın yaşayan didamangisa, anne ve babası olmadan tarlaya giden çocuklara saldırır. Kendi çocuğu olmayan didamangisa, kaçırdığı çocukları yer altındaki ininden hiçbir zaman çıkarmaz.[1] Didamangisa, tuzağını taze salatalıkların gövdesine yakın bir yere kurar. Bir rivayete göre, didamangisa hayvan gübresinin (puşkundi) içinden çıkar.[2]
Emxuna
[değiştir | kaynağı değiştir]Hikâyenin Tunca (Dutxe) tarafında bilinen versiyonunda ise didamangisa erkektir ve emxuna adıyla bilinmektedir. Emxuna, salatalık toplayan çocukları kaçıran bir figürdür. Tunca (Dutxe) çevresinde bilinen bu karakter topraktan çıkar. Küçük ama çok güçlü olan Emxuna, bir yerden diğer yere çok hızlı gidebilir.[3]
Aneneri
[değiştir | kaynağı değiştir]Görünüş olarak didamangisaya benzeyen bu karakter, mısır tarlalarının koruyucudur. Elindeki bastonuyla yere vurarak mısır başaklarını tozutan Aneneri, mısırların sağlıklı büyümesini sağlar.[4]
Ona dida
[değiştir | kaynağı değiştir]Uzaktaki arazilerin koruyucu annesi olarak bilinir.[5]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ascherson, Neal (2015). Black Sea: The Birthplace of Civilisation and Barbarism. Random House. s. 184. ISBN 1784700916. Erişim tarihi: 20 Aralık 2019.
- ^ Alkumru, Nizametti (2005). Şimşir kokardı Azlağa: Laz kimliği ve kültürü. Chiviyazıları. s. 83. ISBN 9758663917. Erişim tarihi: 20 Aralık 2019.
- ^ Paris, Catherine (1992). Caucasologie Et Mythologie Comparee. Actes Du: COLLOQUE INTERNATIONAL DU CNRS-IVE COLLOQUE DE CA. Peeters Publishers. s. 132. ISBN 2877230422. Erişim tarihi: 20 Aralık 2019.
- ^ "Mitolojik Yaratıklarla İlgili Anlatılanlar". lazuri.com. 2007. 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.
- ^ Esat Sarı (11 Ağustos 2007). "Mitolojik Yaratıklarla İlgili Anlatılanlar". lazuri.com. 31 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.