E-kitap okuyucu
Elektronik kitap okuyucu, öncelikli amacı dijital e-kitapları okunmak olan ve bu amaca uygun olarak tasarlanmış taşınabilir elektronik bir cihazdır. Günümüzde birçok cihaz e-kitap okumak için kullanılabilir. Fakat e-kitap okuyucu taşınabilirlik, okunabilirlik (özellikle güneş ışığı altında) ve pil ömrü gibi özellikleri kitap okumaya en uygun hale gelecek şekilde tasarlanmıştır. Bir elektronik kitap okuyucu üzerindeki hafızanın boyutuna bağlı olarak yüzlerce ya da binlerce kitabı saklayabilir.
Genel Bakış
[değiştir | kaynağı değiştir]
E-kitap okuyucular tablet bilgisayarların benzer bir formudur. Tablet bilgisayarlar daha yüksek hızda tazeleme oranları olan ekranları vardır. Bu özellik tablet bilgisayarları etkileşim için daha uygun hale getirir. Ayrıca tablet bilgisayarlar çok yönlüdür. Kullanıcılara çok fazla türdeki içeriği kullanmasına, üzerinde değişiklik yapmasına ya da içerik oluşturmasına olanak sağlar.
E-kitap okuyucuların en büyük avantajı ve onu tablet bilgisayarlardan ayıran noktası sahip olduğu elektronik mürekkep ekranıdır. E-kitap okuyucular bu avantajından ötürü kullanıcılara çok daha iyi bir okuma deneyim sunar. Özellikle güneş ışığı altında olduğu gibi aydınlık ortamlarda okunabilirlikleri tablet bilgisayarlara göre çok daha iyidir. E-kitap okuyucular içeriği göstermek için ekranında elektronik mürekkep teknolojisini kullanmaktadır. Bu teknolojinin getirdiği avantajlardan bir tanesi e-kitap okuyucuların pil ömürlerinin uzun olmasıdır. Ticari olarak satılan elektronik modeller genellikle siyah ve beyaz (grinin 16 farklı tonu) renklerde ekranlardır.
Birçok e-kitap okuyucu kablosuz olarak İnternete bağlanabilir. Günümüzde İnternete bağlanmak için GSM ağlarını kuladan cihazlarda vardır. Örneğin Amazon Kindle Whitepaper. Bazı cihazlar içerisindeki yazılım OPDS kütüphanelerine ya da e-kitap satıcılarına erişime olanak tanır. Bu sayede kullanıcılar kitap alabilir ya da kiralayabilirler. Ayrıca kullanıcılar aldıkları kitapları herhangi bir ücret ödemeden dijital olarak kitabi satın aldıkları kütüphane ya da satıcı aracılığı ile teslim alabilmektedirler. Bu yolla kitap sahipleri kitaplarını sunucular (bulut bilişim teknolojisi) üzerinde kullanır ve yönetir. Bu sayede e-kitap okuyucu satın alınan kitapları cihaza İnternet bağlantısı olan herhangi bir yerden indirebilir. Ayrıca bazı e-kitap okuyucular bilgisayar aracılığı ile de dosya indirebilir ya da hafıza kartından dosya okuyabilir.
Öncüleri
[değiştir | kaynağı değiştir]E-kitap okuyucu fikrine benzer bir cihazdan 1930 yılında Bob Brown'nin yazdığı bildiride "The Readies"[1] isimli kitapta bahsedilmiştir. Yazar kitabında "Taşıyabileceğim ya da gezebileceğim basit bir okuma makinesini herhangi eski tip elektrikli aydınlatıcı duyuna bağlayıp istiyorsam yüzlerce-binlerce kelimelik romanları 10 dakika içinde okuyabileceğim bir cihaz" diyerek günümüzdeki e-kitap okuyuculara çok benzer bir cihazı tanımlamıştır.
İlk e-kitap okuyucusu; 1949 yılında, ispanyol bir öğretmen olan Angela Ruiz Robles tarafından tasarlandı. Amacı öğrencilerin ağır kitapları taşırken zorlanmasını engellemekti. Robles buluşuna Enciclopedia Mecánica (Mekanik Ansiklopedi) adını verdi. Cihaz bugün elimizde olan okuyucuların aksine elektronik değildi, sıkıştırılmış hava kullanarak çalışan basılı metin makaraları içeriyordu ancak bilinen ilk otomatik okuma cihazıdır.[2]
İlk taşınabilir e-kitap okuyuculardan biri the Rocket 1998 yılında NuroMedia tarafından duyuruldu. The Rocket kullanıcılarına kitapları seri haberleşme kablosu ile bilgisayardan indirilebilmesine olanak verdi. Aynı yıl içinde bir diğer SoftBook isimli e-kitap okuyucu SoftBook firması tarafından üretildi. SoftBook bilgisayar bağlantısına ihtiyaç duymuyordu. Kitaplar telefon hattı üzerinden üzerindeki 33.6 kbit/s. modem aracılığı ile İnternete bağlanarak kitaplar “SoftBookstore” üzerinden indirilebiliyordu.
2000 yılında Microsoft, masaüstü, dizüstü ve cep bilgisayarlarında kullanılabilen Microsoft Reader isimli yazılımı hizmete sürdü.[3] Microsoft'un bu atağı Amazon gibi firmaların dikkatinin e-kitap okuyucu sektörüne yönelmesini sağladı. Ayrıca 2000 yılında Stephen King, Riding The Bullet ve Bag of Bones isimli, Türkçeye ‘Kemik Torbası’ olarak çevrilen kitabını yalnızca internetten yayımlamıştır ve bu durum sektöre olan ilgiyi artırmıştır.[4]
2004 yılında çıkmış olan Sony Librie isimli e-kitap okuyucunun piyasaya çıkması büyük bir atılımdı.[5] Ardından 2006 yılında Sony Reader isimli cihaz piyasaya sürüldü.[6] Fakat birkaç yıl sonra çıkacak olan Amazon Kindle kadar büyük bir başarı yakalayamadı.
Küresel çapta başarı yakalayarak başta ABD olmak üzere dünyaya yayılan ilk e-kitap okuyucunun, 2007 yılında çıkan ve ilk stokunun birkaç saat içinde bittiği Amazon Kindle olduğu söylenebilir.[7] Amazon'un e-kitap piyasasını temelinden sarsması sektörün genişlemesini sağlamıştır. Örneğin Barnes & Noble isimli, e-kitap sektörüne çok daha önce girmiş olan şirket 2009 yılında ilk fiziksel e-kitap okuyucusunu yayınladı ve on binlerce sattı.[8]
2010 yılında Apple'ın çıkardığı tabletlerde e-kitap okuma özelliğinin bulunması ve Apple'ın ABD'deki büyük yayıncılarla anlaşmış olması sektörü olumlu yönde etkiledi ve çok daha fazla insan e kitaplarla, dolayısıyla e kitap okuyucularla tanıştı. Satış rakamları ve kullanım sıklığı giderek arttı. 2012 yılında Android ve IOS tabletlerin sayısının çok fazla artmasının etkisiyle satış rakamları düşmüş olmasına rağmen sadece Amazon Kindle üzerinden yüz milyon e-kitap indirildi ve örneğin Amazon İngiltere'nin açıklamasına göre aynı yıl Kindle için yapılan e-kitap satışları normal kitap satışlarını geçti.[9][10]
Çevreye etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]E-kitap okuyucular, kağıt tüketimini önemli ölçüde azaltırlar fakat bu cihazların üretimi kirlilik kaynağıdır.[kaynak belirtilmeli] Üretim için alüminyum ve bakır gibi yaygın kaynakların yanı sıra koltan ve lityum gibi daha nadir cevherlere de ihtiyaç duyulur.[kaynak belirtilmeli] Dünyada çıkarılan koltanın yarısından fazlası Afrika'dan, yaklaşık dörtte biri de Brezilya'dan geldiği için ekolojik ayak izini arttırır.[kaynak belirtilmeli] Lityum ve koltanın kurak ülkelerden de çıkarılması su ve enerji harcamalarını arttırır. Üretilirken çevreci olmayan e-kitap okuyucularının, okunan kitap sayısı arttıkça kitap başına meydana gelen ekolojik ayak izleri azalır. Bu açıdan kütüphanede bulunan kitaplara benzerler. Basılı kitap satın almak için kitapçıya gitmek ya da internetten kitap sipariş etmek enerji tüketimini arttırır, dolayısıyla da çevreyi daha çok kirletir. Bu açıdan bakıldığında e-kitap okuyucular, basılı kitaplara nazaran daha çevrecidirler.[11]
Eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]E-kitaplar, piyasa çıktığı günden bu yana birçok konuda eleştirilere maruz kalmıştır. Biçim ve teknik sınırlar, yetersiz grafik, e-mürekkebin renkli ekranları desteklememesi ve sınırlı bir çözünürlüğe sahip olması gibi konular bu eleştiriler arasındadır.[12] E-mürekkep ekranlarda okuma deneyimi aydınlatma durumuna bağlıdır.[12]
E-okuyucular genellikle yalnızca bir sağlayıcının çevrimiçi mağazasına erişim sağlamak üzere tasarlanmıştır. Bu yapı dijital ekosistem olarak adlandırılır ve daha küçük şirketlerin (ör. Kibano Digireader) uluslararası çapta hizmet veren şirketlerle (Amazon, Apple vb.) rekabet etmesine yardımcı olur.[13] Öte yandan, müşteriler e-kitap okuyucu aracılığıyla erişilen çevrimiçi mağazada, sınırlı sayıda e-kitap satın alabilirler. Sınırlı içerik, e-kitap okuyucuların eleştiri aldığı noktalardan biridir. Ekosistemlerin kullanımı nedeniyle, firmalar birbirleriyle rekabet etmek zorunda kalmazlar ve bu nedenle e-kitapların maliyeti de düşmez. Yalnızca bir çevrimiçi mağazayı kullanma seçeneğiyle kitap satın almanın veya ödünç almanın sosyal etkileşimi de ortadan kalkar.
Bazı okurlar ise, e-kitap okuyucuların yarattığı özgürlük veya mahremiyet kaybıyla; tercih ettikleri her kitabın izlenme ve fişlenme olasılığıyla ilgili endişelerini dile getirmektedir.[14]
İlk dönem e-kitap okuyucuların sahip olduğu dezavantajlardan birinin de bir saatten uzun süreli kullanımda baş ağrısı ve göz yorgunluğu yaratmak olduğu belirtilmiştir.[15]
Olumlu Yönleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Uzun bir süre, e-kitap okuyucuların gereksiz olduğundan, herhangi bir tabletin de e-kitap okuyucuyla aynı işlevi göreceği argümanı öne sürülerek birtakım eleştiriler yapıldı fakat e-kitap okuyucular bazı yönleriyle tabletlerden daha avantajlılar. Örneğin, e-kitap okuyucuların ekran parlaklığı sadece okumak için tasarlandığı göz önünde bulundurulursa göz sağlığını koruma konusunda tabletlere göre çok daha başarılılar.[16]
E-kitap okuyucuların en büyük avantajlarından biri de, çok sayıda kitabı okuyucuyla buluşturması ve erişim özgürlüğü sunmasıdır. Hafıza kapasitesine göre on bin kadar kitabı içinde barındırabilen küçük bir cep kitabı boyutundaki e-kitap okuyucuları taşıma, saklama gibi konularda da okurlara büyük kolaylık sağlıyor.[17]
Cep telefonu veya tabletlerin pil kullanım istatistiklerine bakıldığında, pil ömrünün tükenmesinin en büyük nedeni ekran kullanımıdır. Bu nedenle e-kitapların mobil cihazlardan okunması, göz sağlığı sorunlarının yanında şarj problemleriyle de karşılaşılmasına neden olabilir. E-kitap okuyucuları ise pil tasarrufu ve pil ömrü ile de mobil cihazlara göre çok daha büyük bir avantaja sahiptir. E-ink teknolojisinin de yardımıyla, e-kitap okuyucuları güç tasarrufu konusunda oldukça başarılıdır. Elbette tercih edilen ekran ışığı oranı pil ömrünü doğrudan etkileyecek olsa da en yoğun kullanımda dahi haftalarca şarj etmeden e-kitap okuyucu kullanım kolaylığı sağlar.[17]
Diğer Cihazlarda E-Kitap Okuyucu Uygulamaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Birçok şirket (Apple, Microsoft, Google vs.) kendi işletim sistemleri ve telefonlarına özel e-kitap okuyucu uygulamaları tasarlamaktadır. Örneğin; IOS işletim sistemi, okuyucuların doğrudan Apple'ın dijital mağazasından kitap satın almalarını sağlayan Apple'ın iBooks uygulamasına da erişebilir.[2][18] Bununla birlikte, işletim sistemlerine üçüncü parti yazılımları da kabul edildiğinden dolayı başka yazılımcılar ve şirketler de kendi uygulamalarını, ücretli veya ücretsiz, pazarlama ve sunma imkanı bulmaktadır.[19]
Bu e-kitap okuyucu uygulamaları mobi, ePUB ve PDF dosyalarını çalıştırabilmektedir.[20]
Duyulmuş E-Kitap Okuyucuları
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Amazon: Kindle, Kindle Touch, Kindle Paperwhite
- Barnes & Noble: Nook, Nook Simple Touch, Nook Simple Touch GlowLight
- Bookeen: Cybook Opus, Cybook Orizon, Cybook Odyssey, Cybook Odyssey HD FrontLight
- Ectaco: JetBook
- Kobo: Kobo Touch, Kobo Glo, Kobo Mini, Kobo Aura, Kobo Aura HD, Kobo Aura H₂O Edition 2, Kobo Clara HD, Kobo Forma
- Onyx: Onyx Boox M92, Onyx Boox i62ML
- PocketBook: PocketBook Pro 602, PocketBook Pro 902, PocketBook Pro 603, PocketBook Pro 903, PocketBook 360° Plus, PocketBook Basic 611, PocketBook 360° Plus New, PocketBook Pro 612, PocketBook Pro 912, PocketBook Touch, PocketBook Basic New, PocketBook Mini, PocketBook Touch lux, PocketBook Color Lux, PocketBook Basic Touch
- Sony Reader: PRS-T1, PRS-T2, PRS-T3
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ [1] 28 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b Wilber, Jennifer. "Enciclopedia Mecánica—An Early eReader Prototype from 1949". TurboFuture (İngilizce). 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2021.
- ^ "Microsoft Brings eBooks to Windows Users With the Free Availability of Microsoft Reader". Stories (İngilizce). 8 Ağustos 2000. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ "Stephen King's "Riding the Bullet": The First Mass-Market E-Book + A Video Interview : History of Information". www.historyofinformation.com. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ Kozlowski, Michael (15 Kasım 2020). "The Sony Librie EBR 1000 was the first e-reader with E INK". Good e-Reader (İngilizce). 16 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ "A very short history of ebooks". Digital Publishing 101 (İngilizce). 17 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ "Flashback: History of Amazon Kindle, the first successful E-Reader". The Indian Express (İngilizce). 24 Mayıs 2020. 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ Kozlowski, Michael (14 Ekim 2012). "The History of the Barnes and Noble Nook and eBook Ecosystem". Good e-Reader (İngilizce). 16 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ "Kindle ebook sales have overtaken Amazon print, says book seller". the Guardian (İngilizce). 6 Ağustos 2012. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ "Amazon üzerinden son bir yılda 100 milyon Kindle'a özel e-kitap indirildi". www.donanimhaber.com. 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ "Livre papier ou liseuse, qui est le plus vert?". La Presse (Fransızca). 31 Mart 2019. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ a b Benedetto, Simone; Drai-Zerbib, Véronique; Pedrotti, Marco; Tissier, Geoffrey; Baccino, Thierry (27 Aralık 2013). "E-Readers and Visual Fatigue". PLoS ONE. 8 (12). doi:10.1371/journal.pone.0083676. ISSN 1932-6203. PMC 3873942
. PMID 24386252. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi18 Haziran 2021.
- ^ Colbjørnsen, Terje (2 Ocak 2015). "Digital divergence: analysing strategy, interpretation and controversy in the case of the introduction of an ebook reader technology". Information, Communication & Society. 18 (1): 32-47. doi:10.1080/1369118X.2014.924982. ISSN 1369-118X18 Haziran 2021.
- ^ "The Danger of E-Books - GNU Project - Free Software Foundation". www.gnu.org. 26 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ "E-kitap teknolojisi ve kullanımı". (aktarım yapılan çalışma) Herring, Mark Y. (2001).“Why the internet can’t replace the library", Education Digest 67(1):4649. Türk Kütüphaneciliği 17, 2(2003),147-166. 2003. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi2 Temmuz 2021.
- ^ "E-kitap Okumanın Avantajları Nelerdir? | Burçin Yazıcı". 3 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ a b "E-kitap okuyucuların avantajları neler? - Storytel Mag". Storytel Blog - En İyi Sesli Kitap ve E-Kitap Önerileri. 1 Mayıs 2021. 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ Wilber, Jennifer. "A Brief History of eBooks". TurboFuture (İngilizce). 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2021.
- ^ "How to buy the best ebook reader". Which? (İngilizce). 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2021.
- ^ "No Kindle Needed: 10 Free eBook Reader Apps for Your Phone or Tablet". PCMAG (İngilizce). 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2021.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- http://www.gutenbergnews.org/20110716/ebooks-1998-the-first-ebook-readers/ 6 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.theguardian.com/books/2002/jan/03/ebooks.technology 4 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://cnx.org/content/m31518/latest/ 28 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/69199/164.htm?sequence=1&isAllowed=y 24 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
