Eduard von Hartmann
| Eduard von Hartmann | |
|---|---|
.jpg) | |
| Tam adı | Eduard von Hartmann |
| Doğumu | Karl Robert Eduard Hartmann 23 Şubat 1842 Berlin, Brandenburg, Prusya, Alman Konfederasyonu |
| Ölümü | 5 Haziran 1906 (64 yaşında) Groß-Lichterfelde, Berlin, Brandenburg, Prusya, Almanya |
| Evlilik |
|
| Alma mater |
|
| Çağı | 19. yüzyıl felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu |
|
| İlgi alanları | |
| Önemli eser | Philosophy of the Unconscious (1869) |
| İmzası |  |
Karl Robert Eduard von Hartmann (23 Şubat 1842 – 5 Haziran 1906), bağımsız bir Alman filozoftu. En önemli eserlerinden birisi olan Philosophie des Unbewussten'ı (1869) kaleme almıştır. Önemli fikirleri arasında Bilinç dışı teorisi ve Gottfried Leibniz'in teodise problemini çözmek amacıyla ortaya attığı metafiziksel "Le meilleur des mondes possibles [mümkün dünyaların en iyisi]" konsepti üzerine ifade ettiği karamsar bakış açısı yer almaktadır.
Felsefesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Hartmann bir filozof olarak, ilk kitabı olan "Bilinçsizliğin Felsefesi" (1869; 10. baskı 1890) ile büyük bir ses getirmişti. Bu başarısını büyük ölçüde eserin başlığının özgünlüğüne, muhtevasının çeşitliliğine, belirgin pesimizmine ve kullandığı güçlü üslubuna bağlı olduğu söylenebilir.[5]
Nihai metafizik ilkesi olarak tanımladığı Bilinçsiz kavramı, göründüğü kadar paradoksal değildir. Yalnızca Alman metafizikçilerinin Mutlakı'nın yeni ve gizemli bir adlandırmasından ibarettir. Onun Bilinçsiz'i, Hegel'in ve Schopenhauer'in metafiziğinin bir sentezi olarak görünür. Bilinçsiz hem İrade hem de Akıldır ve tüm varoluşu kapsayan mutlak temelidir. Hartmann, Schelling'in "pozitif felsefesinde" önceden belirttiği, "panteizm" ve "panlojizmi" birleştirir. Bununla birlikte, ona göre Bilinçsiz'in birincil yönü Akıl değil, İradedir. Kozmos öncesinde İrade potansiyeldir ve Akıl gizlidir, İrade, potansiyelden gerçek iradeye geçtiği vakit akıldan yoksundur. Bu son durum salt ıstıraptan oluşmaktadır ve bunu iyileştirmenin yegane yolu olarak Bilinçsiz, Akıl'ın yardımıyla en iyi mümkün dünyayı yaratır; bu dünya, Bilinçli iradenin aydınlanmış kötümserinde İrade'ye boyun eğmesinden kurtuluş vaadini içerir.[6] Varlıktaki İrade'nin büyük bir kısmı varoluşun kaçınılmaz ıstırabını kavrayacak kadar aydınlanmaya eriştiğinde, toplu bir çaba doğrultusunda var olmama iradesi gösterilecektir ve dünya hiçliğe, Bilinçsiz ise sükûnete geri dönecektir.[5]
Hartmann bir pesimist olsa da, mahut pesimizmi mutlak bir karamsarlığı içermez. Bireyin mutluluğu ne şimdi ne de gelecekte ulaşılabilir değildir ancak Bilinçsiz'i ıstırabından nihai olarak kurtarma umudunu yitirmemiştir. Schopenhauer'in düşüncelerinden yaşama iradesinin reddi doğrultusunda kurtuluşu bireyselcilik asetizmine değil, kolektif sosyal çabaya bağlı kılmasıyla ayrılır. Bilinçsiz'in kurtuluşu kavramı, onun etiğinin nihai temelini oluşturur. Geçici olarak hayatı onaylamalı ve sosyal evrime kendimizi adamalıyız. Bu şekilde mutluluğa ulaşmaya çalışmak yerine, ahlakın hayatı aksi takdirde olacağından daha az mutsuz kıldığını göreceğiz. İntihar ve akla gelebilecek her türlü bencillik biçimlerine katiyen karşı çıkılmalıdır.[5][6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Peter Howarth, British Poetry in the Age of Modernism, Cambridge University Press, 2005, p. 163.
- ^ Beiser, Frederick C., Weltschmerz: Pessimism in German Philosophy, 1860-1900, Oxford: Oxford University Press, 2016, p. 147.
- ^ Beiser, Frederick C., Weltschmerz: Pessimism in German Philosophy, 1860-1900, Oxford: Oxford University Press, 2016, p. 129.
- ^ Jung, C. G. ([1959] 1969). The Archetypes and the Collective Unconscious, Collected Works, Volume 9, Part 1, Princeton, N.J.: Princeton University Press. 0-691-01833-2, par. 259: "Although various philosophers, among them Leibniz, Kant, and Schelling, had already pointed very clearly to the problem of the dark side of the psyche, it was a physician who felt impelled, from his scientific and medical experience, to point to the unconscious as the essential basis of the psyche. This was C. G. Carus, the authority whom Eduard von Hartmann followed."
- ^ a b c Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Hartmann, Karl Robert Eduard von". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.
- ^ a b "The Encyclopedia Americana (1920)/Hartmann, Karl Robert Edouard von - Wikisource, the free online library". en.wikisource.org (İngilizce). 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024.
