Eliatsminda
Eliatsminda (Gürcüce: ელიაწმინდა; okunuşu: “eliats'minda”), Gürcistan’ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Ahaltsihe Belediyesi’nde bir köydür. Ahaltsihe Havzası’nda, Potshovi Çayı’nın sağ yakasında, deniz seviyesinden 1.440 metre yükseklikte yer alır. Ahaltsihe kentine 10 km uzaklıktadır.
Eliatsminda, Ani ve Çvinta köyleriyle birlikte Eliatsminda temini oluşturmaktadır.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Gürcüce bir yer adı olan Eliatsminda, kişi adı “Elia” (ელია) ile “aziz” anlamına gelen “tsminda” (წმინდა) kelimelerinden oluşan bir tamlamadır ve Aziz Elia anlamına gelir. Köyün bu adının Aziz Elia'ya adanmış kiliseden geldiği tahmin edilmektedir. Bu yer adı Osmanlı hakimiyeti sırasında, Gürcücesine uygun biçimde Elyazminda (الیازمنرە) biçiminde kaydedilmiştir.
Tarihsel Samtshe bölgesinde yer alan Eliatsminda, erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü devletleri yönetimindeydi. Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe-Saatabago (1268-1625) sınırları içindeyken köyü 16. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlılar ele geçirdi. Osmanlı idaresinin köyü ele geçirmesinden 17 yıl sonra, 1595 yılında gerçekleştirdiği tahrir sırasında köy boşalmıştı. Müslüman bir devletin eline geçmesinden dolayı Hristiyan nüfus köyden ayrılmış olmalıdır. Bu tarihte Eliatsminda Ahısha livasının Güney nahiyesine bağlı bir köy olarak kaydedilmiştir.[2][3]
Eliatsminda, yaklaşık 250 yıl Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Çarlık Rusyası’nın eline geçti ve bu imparatorluğun bir parçası olan Gürcistan’a yeniden katıldı. Yeniden meskun hale gelmiş olan köyde 1870 yılında 4 hane yaşıyordu.[4] Osmanlı hakimiyeti sırasında ortaya çıkmış olan Müslüman nüfus 1944 yılında Sovyet yönetimi tarafından Orta Asya’ya sürülmüştür.[5]
Eliatsminda’da varlığı bilinen tarihsel yapılardan hiçbiri günümüze sağlam ulaşmamıştır. Köyün kuzeyinde ormanlık bir vadide bir tepenin üzerinde yer alan tek nefli kilise bugün yıkık durumdadır. Eliatsminda Kilisesi adını taşıdığı tahmin edilen yapının doğusunda yarım daire biçiminde bir apsisi vardır. Yapıya bitişik küçük şapele sadece kilisenin içinden girilir. Kilisenin duvar resimlerinden parçalar günümüze ulaşmıştır. Kilisenin ne zaman inşa edildiği kesin olarak bilinmemektedir; ancak yapısal özelliklerinden hareketle 13-16. yüzyıllar arasında inşa edildiği söylenebilir.[5][6]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]2014 yılı verilerine göre köyde 116 kişi yaşıyordu. Nüfusun çoğunluğu Gürcülerden oluşuyordu.[1]
| Sayım tarihi | Nüfus | Erkek | Kadın |
|---|---|---|---|
| 2002 | 183 | 92 | 91 |
| 2014 | 116 | 54 | 62 |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 90 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 32, II. cilt (1941), s. 36". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2021.
- ^ Gürcü Sovyet Ansiklopedisi (Gürcüce), Tiflis, 1979, 4. cilt, s. 126.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 59-61". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2021.
- ^ a b "Matiane - "Eliatsimda" (Gürcüce)". 31 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2021.
- ^ "Vahtang Beridze, 13-16. Yüzyıllar Samtshe Mimarlığı (Gürcüce), Tiflis, 1955, s. 195". 29 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2021.