Emir Külâl

Emir Külāl (1278–1370) (Farsça: امیر کلال), 10. yüzyılda Orta Asya'da yaşamış bir İslam alimi ve tasavvuf şeyhidir.

Gerçek adı Şemseddin'dir. Emir Külâl, Nakşibendiliğin ilk kuruluşundaki adı olan Hacegan tarikatının bir üyesiydi. Babası, Muhammed'in seyyid soyundan gelen sufi alimi Seyfeddin Hamza'ydı. Babasının ölümünden sonra İran'daki Külâl kabilesinin reisi olduğu için tam "Emir" unvanını almıştır. Saygın bir alim ve din adamı olarak ünü Çağatay Hanlığı'na yayılmış ve Emir Külâl daha bilinen adı haline gelmiştir. Külâl Farsçada çömlek yapan anlamına gelir.

Yaşamı

1284 yılında Buhara'da doğdu. Babası da seyyid soyundan bir sufi dervişi olan Emir Hamza'dır. Gençliğinde yöre alimleri bid'at olarak görse de güreş ile uğraştı. Hacegan şeyhlerinden Muhammed Baba Semmâsî'ye bağlanarak yirmi yıl onun dersine devam etti. Daha sonra Baba Semmasi onu ileride tüm Orta Asya, İran ve Türk coğrafyasını etkisi altına alacak olan Nakşibendilik tarikatının kurucusu Bahaddin Nakşibend'in yetiştirilmesinde görevlendirdi. Kaynaklarda yer alan Külâl'in Timur'la görüştüğü yönündeki rivayetler ise hatalıdır.

Tasavvuf öğretileri

Seyyid Emir Külâl'ın öğretileri, özellikle Allah'a yönelik samimiyet, içsel arınma ve manevi gelişim üzerine odaklanır. Naqşibendi tarikatı, bu temel prensipleri benimseyerek müritlerine ruhsal disiplin ve içsel denge konularında rehberlik etmeyi amaçlar. Külâl'ın öğretileri, Orta Asya'da İslam'ın yayılmasına ve tasavvufun derinleşmesine önemli katkılarda bulunmuştur. Nakşibendi tarikatı, günümüzde de birçok Müslüman topluluğunda etkisini sürdürmektedir.