Bid'at

Bidat (Arapça: بدعة), kelime itibarıyla sonradan ortaya çıkan şey, yenilik olup, İslam hukukuna göre örneksiz bir şey yapmak, yepyeni bir iş ortaya koymak, genel kanaate aykırı davranışta bulunmak ve daha önce benzeri olmayan bir şeyi icat etmek gibi anlamlara gelir.

Sonradan ortaya çıkarılan her türlü yeniliklere bid'at denilmesi dinen uygun olmakla birlikte, bu kavramın zamanla dinî konularda fazlalık veya noksanlık kabul edilen davranışlar için kullanılmasının gelenek haline geldiği görülmektedir. Terimsel olarak bid'at; dinin aslından olmayan ve dini hüküm ve delillere dayanmaksızın sünnete aykırı olarak icat edilen şeylerdir. Başka bir ifadeyle; dinî emirlerin tamamlanmasından sonra, İslam peygamberi Muhammed'in sünnetine, Kur'ân'ın açık hükümlerine, ashab, tabiin ve müctehitlerin genel görüşlerine tamamen aykırı olarak ortaya çıkan hal, davranış ve işler demektir. Dine uygun bid'atlara şu örnek verilebilir: minare, tesbih.

Muhammed'in yaptığı her şey sünnettir. Buna muhalif olan davranışların hepsi bid'attır. İbadet şeklinin değiştirilmesi, yeni ibadetler getirilmesi ya da yapılan bir sünnetin terk edilmesi bid'attır. İslam dininde nafile ibadetler vardır. Ancak Muhammed'in belirtmediği bir güne özel oruç tutmak, namaz kılmak, bunun yaygınlaşmasını sağlamak yoktur, bid'attır.

Bu iki tanımdan da anlaşıldığı gibi, sonradan ortaya çıkan bir olay veya davranışın bid'at olabilmesi için dinin muhtevasına zıt olması gerekir. Yaygın olan kanaate göre; bid'atların asıl doğuş sebebi, toplumlardaki kültür değişmeleridir.

Bid'atların doğuşuna ve yaygınlaşmasına sebep olan hususlar şunlardır:

1. Bid'atın, bilinçli olarak üretilmesi,
2. Cehalet, dini bilgisizlik,
3. Kültür etkileşimi,
4. İslâm öncesinden kalan gelenek ve görenekler,
5. Eski dinlerden kalan alışkanlıklar,
6. Çok sevap kazanmak veya dinî vecibeleri fazlasıyla ifa etmek düşüncesi
7. İnsanların kaynaklara (vb. ögelere) bakmadan hareket etmesi

Yaygın bid'atlar

Kimi kesimlerce;

• Mevlid Kandili, Kutlu Doğum Haftası ve bu günlerde yapılan ekstra ibadetler,
• Aşure Günü'ne özel olarak yapılan tatlılar,
• Namaz sonrasında toplu tesbihat yapılması, bid'at olarak kabul edilmektedir.

Yine kimi kesimlerce;

• Taziyeye gelen insanlara yemek vermek,
• Kesilen kurbanın kanını alna sürmek,
• Türbe ve mezarlara gidip orada namaz kılıp ölü kişiden yardım dilemek,
• Nazardan korunmak için nazar boncuğu takmak,
• Birisi ölünce sela okunması bid'at olarak kabul edilmektedir.