Eski Tatarca
| Eski Tatarca | |
|---|---|
| Bölge | Volgabölgesi |
| Etnisite | Volga Tatarları, Başkurtlar |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Arap alfabesi |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | – |
Eski Tatarca (Eski İmlâ: اسكی تاتار تلی, Tatarca: Иске Татар теле, romanize: İske Tatar tele, Başkurtça: Иҫке Башҡорт теле, romanize: İśke Başqort tele, veya İdil-Ural Türk edebi dili [1]), Orta Çağ'dan 19. yüzyıla kadar İdil-Ural bölgesinde kullanılan edebi bir dildi.[2]
İdil-Ural Türk dili, Kıpçak (veya Kuzeybatı) Türk dilleri grubunun bir üyesidir. Ancak kısmen eski Bulgar diline dayanmaktadır (Eski Tatar'da Kul Ali tarafından yazıldığı düşünülen ilk şiir, İdil Bulgaristanı'nın dönemine kadar uzanır). Birçok Farsça ve Arapça söz içeriyordu.
Yazılı biçiminde dil, Kıpçak grubunun farklı Türk dillerini konuşan farklı etnik gruplar arasında aynı şekilde idi. Ancak telaffuz bir halktan diğerine farklılık gösteriyordu ve konuşma diline yakındı. Bu durum yazı biçimini farklı diller için evrensel hale getirdi.[3] Bu evrensel kullanımın temel nedeni, Kıpçak grubu dilleri arasındaki temel fark alanının, Arap yazısı tarafından kullanılmayan ünlülerin telaffuzunu içermesidir.[2]
Bu dil Eski İmlâ olarak bilinen alfabeyi kullandı. İdil-Ural edebi dili, İdil-Ural şiir ve edebiyatının bir dilidir. Osmanlı Türkçesi, Azeri, Kıpçak,[4] Uygur [5] ve Çağatayca ile birlikte Orta Çağ'da kullanılan tek Türk edebi dilleriydi. İlk Tatar gazetesinin, o zamana kadar yalnızca sözlü olarak kullanılan modern Tatar dilinde yayınlanmaya başladığı 1905 yılına kadar yayıncılıkta aktif olarak kullanıldı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "УРАЛ-ВОЛГА БУЙЫ ТӨРКИ ТЕЛЕ". bashenc.online. 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2025.
- ^ a b Bəşirova İ.B., Nuriyeva F.Ş., Qadirova E.X. (2015). Tatar Edebi Dili Tarihi (13. yüzyıl – 20. yüzyıl başı) (Tatarca). Академия наук Республики Татарстан, 420111, г.Казань, ул.Баумана, д.20.: Институт языка, литературы и искусства им. Г. Ибрагимова АН РТ. ISBN 978-5-93091-188-6.
- ^ "Wayback Machine". www.minbar.su. 31 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2025-10-20.
- ^ "Memorials – written monuments of Turkic languages". unesco.kz. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2015.
- ^ Outstanding examples of the Uighur Middle Age literature are Yusuf Balasaghuni Qutatqu Bilik (Wisdom Of Royal Glory) (1069–70) and Mahmut Kashgari Divan-i Lugat-it Türk (Dictionary of Turkic Dialects) (1072)
Okuma
[değiştir | kaynağı değiştir]- "İske Tatar ädäbi tele/Иске татар әдәби теле". Tatar Ansiklopedisi (Tatarca). Kazan: Tataristan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi.. Tatar Ansiklopedisi Enstitüsü. 2002.