Ev genci

Ev genci veya NEET (Not in Education, Employment, or Training), eğitim-öğretim sisteminden de, iş piyasasından da kopmuş olan gençleri ifade eden nüfus terimi. İngilizce'de "Öğretimde, İstihdamda veya Eğitimde Değil" anlamına gelen 'Not in Education, Employment, or Training' ifadesinin kısaltması olan NEET ile "ev genci" birbirlerinin yerine kullanılmaktadır.

NEET için tüm dünyada kabul gören standart bir tanım bulunmamaktadır. Temel ölçüt, eğitim sistemi içinde yer almama ve istihdam edilmemiş olmadır. Bir kişinin NEET olarak sınıflandırılması ilk kez Birleşik Krallık'ta ortaya çıkmıştır, ancak diğer ülke ve bölgelerde de bu terimin kullanımı değişen derecelerde yayılmıştır. Ev gençleri, "işsiz" olarak da sınıflandırılmaktadır. Oysa ev gencinin tanımı, hem işsiz olup iş arayan, hem de iş gücü dışında kalan (işsiz olup iş aramayan) gençleri kapsayacak şekilde olabilir.

Hangi yaş aralığındaki ve ne özellikteki insanların ev genci olarak sınıflandırıldığı, ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Örneğin Birleşik Krallık'ta ve Yeni Zelanda'da 16 ve 18 yaşları arasındaki kişiler ev genci kapsamındadır. AB ülkelerinde yaş aralığı daha geniş tutulmuştur; önceleri 15-24 iken zamanla bu aralık 15-29 olacak şekilde daha da genişlemiştir. Japonya ve Kore'de ise hem yaş aralığı daha geniştir (15-34), hem de kavram, yalnızca iş piyasasından değil, toplumdan da dışlanma bağlamında ele alınmaktadır.

NEET nüfusu, Avrupa'da ve Türkiye'de genişlemektedir. Eurostat 2023 verilerine göre, AB ülkelerinde 15-24 yaş aralığında NEET genç nüfusu yaklaşık 4.3 milyondur. Türkiye'de ise NEET statüsündeki gençlerin sayısı 2.6 milyondur. NEET gençleri, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde önemli bir nüfus alt grubu olarak görülmektedir.

Kökeni

NEET terimi ile ifade edilen olgu, ilk kez 1990'larda  Birleşik Krallık'ta "Status Zero" (sıfır statüsü) terimi ile ifade edilmiştir. Bu terim, 1988'de uygulamaya konan bir yasa ile Birleşik Krallık'ta 18 yaş altındakilerin işsiz olarak kabul edilmeyip onlara sosyal yardım alma hakkı verilmemesi şeklindeki sosyal yardım hakkı düzenlemesinin ardından, 16-18 yaş grubunda olup mevcut istihdam kategorilerinden hiçbirine girmeyenlerin durumunun ifadesi için kullanılmıştır. Ancak sosyal dışlanmaya sebep olduğu düşüncesiyle sonradan bu terim yerine  NEET gençler (ev  gençleri) yani "eğitimde, öğretimde veya istihdamda olmayan gençler" kavramı kabul gördü.

2000'li yıllardan başlayarak AB ülkelerinin çoğunda, da NEET terimi kullanılmaya başlanmış, ancak bu terim, daha geniş bir yaş aralığında (15-24) istihdam, eğitim veya yerleştirmede bulunmayan gençleri ifade etmek için kullanılmıştır. Türkiye İstatistik Kurumuna (TÜİK) göre de NEET statüsü hâlihazırda bir işi olmayan, eğitime katılmayan veya öğrenci olmayan 15-24 yaş arası gençleri kapsamaktadır.

Terim, kısa sürede Avrupa dışında da, örneğin Japonya, Hong Kong, Güney Kore ve Yeni Zelanda'da popülerlik kazanmıştır.

Ev genci istatistikleri

Ülkelerin  gençlik politikaları ve refah sistemleri hakkında bilgi vermek üzere, NEET istatistikleri tutulmaktadır.  TÜİK’e göre NEET oranı, ne istihdamda ne eğitimde olan genç nüfusun toplam genç nüfusa oranı şeklinde hesaplanır. Uluslararası Çalışma Örgütü ise aşağıdaki formülü kullanır:

NEET oranı = [(İşsiz gençler + İşgücü dışında kalan gençler) – (Eğitim veya öğretimde işsiz gençler + Eğitim veya öğretimde iş gücü dışında kalan gençler)] / Genç x 100

NEET oranının çeşitli bireysel ya da toplumsal düzeyde değişkenle ilişkilerine dair istatistiksel analizler, ülkedeki gençlerin ne kadarının NEET statüsünde  olduğu ile, o ülkenin kalkınma ve gelişmişlik düzeyleri arasında doğrudan ilişki olduğunu; erkeklere kıyasla kadınların daha çok bu statüde olduklarını; önceleri eğitimi ve sosyo-ekonomik düzeyi düşük olan gençlerin NEET statüsünde olma  riski daha yüksek iken, giderek eğitim ve gelir düzeyi yüksek  gençlerin de bu statüde yer aldıklarını gösterdi.

OECD Ülkelerinde Ev Genci Oranları

Eğitimde, istihdamda veya eğitimde olmayan gençlerin toplam payı (% genç nüfus)

Ülke/bölge	Pay (%)	Yıl
Türkiye	26.0	2019
Kolombiya	24.0	2019
Meksika	18.3	2019
İtalya	18.0	2019
Şili	16.5	2019
İsrail	14.7	2018
ABD	13.1	2019
Yunanistan	12.5	2019
Kanada	12.4	2019
İspanya	12.1	2019
Yeni Zelanda	11.4	2019
Macaristan	11.0	2019
Fransa	10.5	2019
Birleşik Krallık	10.5	2019
Slovakya	10.3	2019
İrlanda	10.1	2019
Belçika	9.3	2019
Avustralya	8.9	2017
Litvanya	8.6	2019
Finlandiya	8.2	2019
Polonya	8.1	2019
Portekiz	8.0	2019
Letonya	7.9	2019
Danimarka	7.7	2019
Avusturya	7.1	2019
Slovenya	7.0	2019
Estonya	6.9	2019
İsviçre	6.2	2019
Çekya	5.7	2019
Almanya	5.7	2019
Lüksemburg	5.6	2019
İsveç	5.5	2019
Norveç	4.8	2019
İzlanda	4.7	2019
Hollanda	4.3	2019
Japonya	3.1	2019

Nedenleri

Ev gençleri, içinde bulundukları bu durumdan memnun olmayıp çalışmayı ve/veya eğitime devam etmeyi istese de, buna engel olan bireysel, sosyo-kültürel ya da yapısal bazı nedenler vardır. Gençler iş bulamadıklarından, nasıl iş arayacaklarını  bilemediklerinden, istedikleri işler için gereken donanıma sahip olmadıklarından, iş bulsalar bile zorlandıkları veya beklentileri karşılanmadığı için işe devam etmemeleri nedeniyle  ev genci statüsünde kalmayı sürdürürler. Bu bireysel sebeplerin yanında, istihdam sorunu, mesleki yönlendirmedeki yetersizlikler ve kültürel nedenler, aşırı koruyucu ailelerin tutumlarının iş arama-işe adapte olma sürecinde destekleyici olmayışı gibi sosyal ve yapısal unsurlar da gençlerin ev genci olmaktan mutsuz bile olsalar ev genci olarak kalmalarına neden olur. Ayrıca ev gençlerinin deneyimlediği sorunların cinsiyete dayalı bir biçimde şekillendiği gözlemlenmektedir. Kadınların ev içi ücretsiz emek, kısıtlayıcı aile normları ve evlilik baskısı gibi sorunlarla karşılaştığı, erkeklerin ise daha çok "çalışmak=erkeklik" kalıbı ile kesişen sorunlarla yüz yüze geldiği saptanmıştır.

Ev gençlerinin neden ev genci oldukları; eğitimden kopma sebepleri ile istihdamda yer almama sebepleri olarak iki ayrı başlık altında, daha detaylı olarak da ele alınabilir. 2024 yılında Türkiye'deki NEET gençleri hakkında, konuyla ilgili paydaşlarla bir araya gelerek Çukurova Bölgesi'nde yapılan bir atölye çalışmasında, NEET gençlerin eğitimden kopma ve istihdamda yer almama sebeplerine ilişkin toplanan görüşler şöyle özetlendi:

Eğitimden kopma nedenleri: Gençlerin eğitimin gerekliliğine dair inançlarında azalma, eğitimin maddi kazanç getirisi olacağına dair inancın azalması nedeniyle eğitim almaktan vazgeçilmesi, sosyal medyanın etkisiyle, eğitim almaksızın hızlı ve kolay para kazanma yollarının olduğuna dair algının gelişmesi; gençlerin ailelerinin tercihi ya da eğitim için kabul edilme aşamasındaki sınavlardaki başarı durumları nedeniyle kendi tercihleri olmayan alanlarda eğitim almak zorunda kalmaları, bazı sınırlı sayıda okulun ve bölümün haricinde eğitim görmenin başarısızlık olarak görülüp bu başarısızlığın eğitimden vazgeçme ile sonuçlanması, eğitimin pahalı olması nedeniyle düşük gelirli ailelerin çocuklarının kendilerini baştan vazgeçmiş hissetmeleri; aile ekonomisine katkı için gençlerden eğitimi bırakıp çalışmaya başlamalarını istenmesi, kız çocuklarının evlenmeleri ya da aile bireylerine bakım vermeleri için eğitimden uzaklaştırılmaları.

İstihdamda yer almama sebepleri: İş piyasası ile gençlerin işten beklentileri arasındaki kopukluk, aile ve okuldan yeterli rehberlik hizmeti alamayan gençlerin kendilerini ve iş imkanlarını tanımamaları, sosyal medya üzerinden iş yaşamı ve iş imkanları hakkında edindikleri izlenimlerin gerçeklere uymaması, okulda iş yaşamına hazırlayıcı nitelikte pratik bilgilerin edinilememesi, üniversitelerin yüksek öğrenci kontenjanı olmasına bağlı olarak her yıl istihdam beklentisiyle mezun olanların sayısının iş piyasasında talep edilenden çok fazla olması ve mezunların düşük nitelikli işlere yönelmek zorunda kalmaları, insani yaşam sürdürmenin maliyetleri arttığından gençlerin maaş beklentilerinin yüksek olması ancak iş piyasasında bu beklentilerle uyumlu olmayan maaşlar ödenmesi.

Alt kategorileri

NEET gençleri, temelde aktif ve pasif olmak üzere iki kategoriye ayrılır. Aktif olanlar, uygun bir istihdam fırsatı olursa istihdam edilmek isteyen, pasif planlar ise istihdam konusunda gönülsüz olanlardır. Avrupa Yaşam ve Çalışma Koşullarını İyileştirme Vakfı (Eurofound) ise, daha detaylı bir jategorilendirme yaparak NEET gençlerini 5 kategoriye ayırmıştır:

1. Geleneksel anlamda işsizler

2. İstihdam edilmelerini güçleştiren bir sağlık sorunu ya da engeli olan ya da aile içi sorumlulukları nedeniyle çalışmaya uygun olmayanlar

3. İş veya eğitim arayışında olmayan, ya iş bulabileceğine dair umudunu yitirmiş, önceki olumsuz deneyimlerinden ötürü gücenik durumda olan ya da tehlikeli yada asosyal bir yaşam tarzını benimseyenler,

4. Aktif olarak iş veya eğitim arayışında olan, ancak buldukları herhangi bir işe/eğitim kurumuna girmek değil, yeteneklerine ve konumlarına uygun olduğunu düşündükleri fırsatı bulana kadar denemek/beklemek isteyen gençler,

5. İşe girmek veya kurumsal bir eğitim almak yerine seyahat etmek, gönüllülük faaliyetlerine katılmak, sanatla, müzikle uğraşmak ve çeşitli kişisel gelişim faaliyetlerine katılmak gibi uğraşlar edinen gençler.

Çözüm önerileri

Kalkınma Odaklı Stratejik Araştırmalar Merkezi'nin hazırladığı bir araştırma raporuna göre, NEET sorunu ile baş etmede fayda sağlayabilecek çözüm önerileri şunlardır:

• Esnek çalışma modellerinin uygulanması, saatlik/parça bazlı çalışma modeli oluşturulması, bu tür modellerde çalışan haklarının korunmasına yönelik önlemlerin alınması
• Her şehirde, o şehirdeki NEET gençlerin durumuna özel yerel çözümler geliştirilmesi
• Gençlerin iş yaşamına okul yıllarında hazırlanmalarını sağlamak üzere, staj ve mentorluk programları ve mentorluk programları gibi iş ve okul yaşamını entegre eden uygulamalar
• Dijital okur-yazarlık eğitimleri ile gençlere iş yaşamında talep edilen dijital becerilerin kazandırılması