Ferîdüddin Attâr
Ferîdüddin Attâr | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1142-45 Nişabur |
| Ölüm | 1221 Nişabur |
| Din | İslam |
| Kariyeri | |
| Etkilendikleri | Hakim Senaî |
| Etkiledikleri | Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî |
'Ferîdüddin Attâr[a] (Farsça: فرید الدین عطار; d. (?), Nişabur - ö. 1221, Nişabur), İranlı mutasavvıf, şair. Hekim ve eczacı olmasından dolayı Attâr (aktar) olarak anılır. Fars edebiyatındaki ilk tezkire olan Tezkiretü'l Evliyanın yazarıdır.[1]
Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Şeyh Galip ve diğer mutasavvıflarca yüceltilen Attâr, çoğu günümüze dek ulaşan pek çok eser bıraktı.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Attâr küçüklüğünde Nişabur civarındaki Şadyah'ta babasının attar dükkanında çalışıyor, öbür yandan ilim ve irfan öğreniyordu. Attâr'ın eserlerine bakıldığında iyi derecede Arapça, tefsir, hadis, kelam, fıkıh gibi dini ilimler öğrenimi gördüğünü; hikmet, felsefe, ilm-i nücum, eczacılık gibi akli ve tecrübi ilimlerden anladığı görülür. Ancak bu ilimleri nereden ve kimden öğrendiği hakkında tarihi kaynaklarda yeterli bir bilgi bulunmamaktadır.
Bazı tarihçiler Ferîdüddin Attâr'ın tasavvufta adet olduğu üzere seyahatler yaptığından, Mekke'ye gidip Kabe'yi ziyaret ettiğinden, hatta Şam, Mısır ve Hindistan'a kadar gittiğinden söz ederlerse de bunlar ispatlanmamış rivayetlerdir. Hayatının sonuna doğru yazdığı Esrarname'de Kabe'yi görme arzusu içinde olması Hicaz'a gitmediğinin delilidir. 1221 yılında Moğollar tarafından öldürülmüştür.[2]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Muhtarnâme ile Hüsrevnâme önsözünde, Attâr kaleme aldığı eserlerin isimlerini şöyle sıralar:
- Dîvân
- Esrârnâme: Sufi düşünce konulu, bu eserinin bir nüshasını, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ailesi ile birlikte genç yaşında Nişabur'da konakladığı sırada ona verdi.
- Mantıku't-Tayr: 1187 yılında yazmış olduğu 4724 beyitten oluşan eseridir.
- Musîbetnâme
- İlâhînâme
- Cevâhirnâme
- Şerhu'l-Kalb[3]
- Tezkiretü'l-Evliyâ: İslamiyetin önderlerinin yaşam öykülerini anlatır.
Keşf-i Esrar ve Marifetü'n-Nefs eserlerinin ona ait olup olmadığı konusunda ihtilaf vardır.[4]
Popüler kültürdeki yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Arjantinli yazar Jorge Luis Borges, 1936 tarihli "The Approach to Al-Mu'tasim"[5] adlı kısa öyküsünde Mantıku't-Tayr'a kısa bir gönderme yapmıştır. Berkeley, Kaliforniya'daki Ubuntu Tiyatro Projesi, Sholeh Wolpe'nin yazdığı Attar'ın Mantıku't-Tayr adlı eserinin uyarlamasının ilk gösterimini Oakland, Kaliforniya'da gerçekleştirmiştir.
Fransız yazar François-René de Chateaubriand, 1822 tarihli Memoirs from Beyond the Grave, 1768-1800 adlı eserinde, "Saraylar denizin üzerine inşa edilmez" ifadesini alıntılamıştır. Chateaubriand, "Farid ud-Din" ile muhtemelen Antoine-Isaac Silvestre de Sacy'nin 1819 tarihli Le Livre des Conseils çevirisi sayesinde tanışmıştır.[6]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Mantıku't-Tayr adlı eserinden bir minyatür. -
Mimarı Ali Şîr Nevaî olan Ferîdüddin Attâr'ın Nişabur'daki türbesi.
_MET_DT227734.jpg)
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ tam adıyla Ebu Hamid Ferîdüddin Muhammed bin Ebu Bekr İbrahim Nişaburî
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Öz, Yusuf. "Tezkire". islamansiklopedisi.org.tr. TDV İslam Ansiklopedisi. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ M. Nazif Şahinoğlu, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 4, sayfa: 95
- ^ H. Ritter, “Philologika X,” sayfa 147-153'te geçer
- ^ Ritter, “Philologika XIV,” sayfa 63
- ^ Alazraki, Jaime. Critical Essays on Jorge Luis Borges. G. K. Hall & Co. ISBN 0-8161-8829-7.
- ^ Chateaubriand, François-René de; Andriesse, Anka (2018). Memoires from beyond the grave. Vol. 1: Memoires from beyond the grave: 1768 - 1800 / François-René de Chateaubriand. Introduction by Anka Muhlstein; Translated from the French by Alex Andriesse. New York Review of Books. ISBN 978-1-68137-129-0.
