Filistin Seferi (1775)
| Filistin Seferi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Osmanlı İmparatorluğu | Zâhir el-Ömer | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
Cezayirli Gazi Hasan Paşa | Zâhir el-Ömer (ölü) | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 50 gemi | 2-3.000 asker | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| Çok az | Ağır | ||||||||
Filistin Seferi, Filistin bölgesinde merkezî hükûmet aleyhine hâkimiyetini genişleten Zâhir el-Ömer'e karşı Osmanlı İmparatorluğu'nun 1775 yılında denizden Cezayirli Gazi Hasan Paşa komutasındaki Osmanlı donanması ve karadan bölgedeki eyalet askerleriyle icra ettiği askerî harekât.
Harekât öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
1738 yılında Akka'ya 16 kilometre mesafede önemli bir stratejik mevkide bulunan Ciddin kalesinin denetimini ele geçirip Safed bölgesinde etkili olan Zâhir el-Ömer Şam ile Nablus arasındaki ticaret yolunu da kontrol altına almış, 1760'lı yıllarda hâkimiyet alanını genişletmişti.
1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nda 1770'ten beri Akdeniz'de faaliyet gösteren Rus donanması komutanı Amiral Orlov'dan yardım isteyen ve idaresi altındaki limanları Rus filosuna açan[1] el-Ömer, 22 Mayıs 1772'de üzerine gönderilen Osmanlı birliklerini Sehlülgāziye mevkiinde yenilgiye uğrattı. Ardından ise Rusları Beyrut'u bombalamaya teşvik etti.
1774 yılında Küçük Kaynarca Antlaşması sonucunda Osmanlı-Rus Savaşı'nın bitmesiyle Osmanlı İmparatorluğu gözünü savaş sırasında düşmanla işbirliği yapan ve elinde tuttuğu limanlar nedeniyle Şam Eyaletinin ciddi maddî kaybına neden olan Zâhir el-Ömer'in ortadan kaldırılmasına dikti. Bu çerçevede, Şam Beylerbeyi Azmzade Mehmed Paşa'ya emir yollayan Osmanlı başkenti Cezayirli Gazi Hasan Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının da bölgeye intikal ettiğini bildirdi. Ayrıca, Adana Beylerbeyi Vezir Mehmed Paşa'ya Sayda, Safed ve Beyrut'un verildiğini, Karahisar mutasarrıfı Cezzar Ahmed Paşa'ya ise Rumeli Beylerbeyliği pâyesiyle Akka ve civarındaki kalelerin muhafızlığının tevdi edildiğini, Gazze ve Remle sancaklarının Kudüs mutasarrıfı İbrâhim'in gözetimine bırakıldığını bildirdi.
Harekât
[değiştir | kaynağı değiştir]
Temmuz başında İzmir civarında eşkıya İvaz Bayındır'ı etkisiz hale getiren Osmanlı donanması Zâhir el-Ömer üzerine gidilmesine dair 7 Temmuz 1775 tarihli sefer emrini alarak 16 Temmuz'da Doğu Akdeniz'e yöneldi.[2] 19 Temmuz'da Sakız'a demirleyen Osmanlı donanması 25 Temmuz'da buradan demir alarak İstanköy, Rodos ve Kıbrıs'a uğradıktan sonra 9 Ağustos'ta Hayfa önlerine geldi. Kaleyi denizden kuşatan Osmanlı donanması 12 Ağustos'ta kaleyi teslim aldı.
Ardından Akka önlerine gelen Osmanlı donanması burayı karadan kuşatmakla görevli birlikleri göremedi. Bunun üzerine, Cezayirli Gazi Hasan Paşa 23 Ağustos'ta Akka'yı denizden kuşattı ve 24 Ağustos'ta kaleyi ele geçirdi.
Akka'dan kaçan Zâhir el-Ömer'i takip eden Türk birlikleri adıgeçeni yakaladı ve bir asker kafasını kesti.[3]
Kalenin idaresini 21 Eylül'de Cezzâr Ahmed Paşa'ya bırakan Cezayirli Gazi Hasan Paşa Hayfa'ya geçti ve 23 Eylül'de de buradan ayrılarak Kıbrıs-Finike-Kekova-Rodos-Sisam-Çeşme üzerinden Çanakkale Boğazı'na girdi ve 17 Kasım 1775'te muzaffer bir şekilde İstanbul'a ulaştı.[4]
Harekât sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı donanmasının bu başarılı harekâtı sonrasında yaklaşık 30 yıldır Filistin'e hâkim olan ve Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Rus donanmasıyla işbirliği yapan isyankâr bir kuvvet bertaraf edilmiş oldu. Tekrar Osmanlı idaresine alınan Akka'nın tahsis edildiği Cezzâr Ahmed Paşa ise burada giderek kuvvetlendi ve 1799'da Napolyon Bonapart komutasındaki Fransız ordusunu Akka Kuşatmasında büyük bir yenilgiye uğratacak güce erişti.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "İslam Ansiklopedisi, "Zâhir el-Ömer" maddesi, Türk Diyanet Vakfı, İstanbul (2013), c.44, s.90". 29 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023.
- ^ "Gazavât-ı Cezâyirli Gazî Hasan Paşa (Tahlil ve Tenkidli Metin)", Tevfik Temelkuran, İstanbul üniversitesi, İstanbul (2000), s.58
- ^ "Revolt in Palestine in the Eighteenth Century: The Era of Shaykh Zahir al-'Umar", Ahmad Hasan Joudah, Kingston Press (1987), ISBN 978-0-940670-11-2, s.112
- ^ "Gazavât-ı Cezâyirli Gazî Hasan Paşa (Tahlil ve Tenkidli Metin)", Tevfik Temelkuran, İstanbul üniversitesi, İstanbul (2000), s.62