Frankofil

Münster, Almanya'da bir Frankofil restoran.

Bir Frankofil, Fransız diline, Fransız tarihine ve/veya Fransız insanına ilgi ve yakınlık duyan kişidir. Bu yakınlık, Fransa'nın kendisine, tarihine, diline, yemeklerine, edebiyatına vb. olabilir. "Frankofil" terimi, Fransız olan her şeye karşı nefret veya negatif duygular besleyen kişileri tanımlamak için kullanılan Frankofobik (veya Gallofobik) teriminin tersidir.

Bir Frankofil, Fransız sanatçılardan (Claude Monet, Pierre-Auguste Renoir, Edgar Degas, Paul Cézanne ve Henri Matisse gibi), yazar ve şairlerden (Victor Hugo, Alexandre Dumas, Voltaire, Honoré de Balzac ve George Sand gibi), müzisyenlerden (Daft Punk, Jean-Michel Jarre, Serge Gainsbourg, Édith Piaf, Johnny Hallyday ve Carla Bruni gibi), film yapımcılarından (Jean-Luc Godard, François Truffaut, Robert Bresson ve Jean-Pierre Melville gibi) ve yemeklerden (baget, kruvasan, kurbağa bacağı, Fransız peyniri ve Fransız şarabı gibi) hoşlanabilir. Frankofili, genelde elit kesimin Fransızca konuştuğu ve Fransız alışkanlıkları edindiği eski Fransız kolonilerinde görülür. Romanya ve Rusya gibi diğer Avrupa ülkelerinde Fransız kültürü, uzun zamandır üst sınıf arasında popülerdir. Tarihsel olarak Frankofili, Avrupa'nın otokratik rejimlerine karşı demokratik bir ayaklanma olan Fransız Devrimi sırasında ve sonrasında yaşanan Aydınlanma felsefesinin destekçileriyle ilişkilendirilir.

Osmanlı İmparatorluğu'nda Frankofili

Oryantalizm, ilk olarak Erken Modern Fransa’da Guillaume Postel ve Osmanlı Sultanı Kanuni Sultan Süleyman’ın sarayındaki Fransız elçiliğiyle gelişti. Sonrasında, IV. Mehmed, Müteferrika Süleyman Ağa’yı 1669 yılında XIV. Louis’nin sarayına elçi olarak gönderdi. Bu, Fransa’da ve Batı Avrupa’nın geri kalanında 19. yüzyıla kadar süren bir Turquerie akımını başlattı.

Osmanlı İmparatorluğu, Franko-Osmanlı ittifakından dolayı Fransa’ya özel ayrıcalıklar verdi. Fransız merkantilizmi korundu, Fransızlar normalde imparatorlukta yaşayan Hristiyanlardan istenen vergiden muaf tutuldu, Fransızların Osmanlı köleliğine alınması yasaklandı ve Fransızlara tam bir ibadet özgürlüğü tanındı. Böylece Fransa, Doğu’da Katoliklerin gayriresmî koruyucusuna dönüştü.

Geç 18. ve 19. yüzyıllarda Fransız etkisi Anadolu’da ve Orta Doğu’da yükseldi ve Fransız dili ile adetleri, Osmanlı’nın eğitimli sınıfı ve aristokrasisine derin bir şekilde nüfuz etmeye başladı. Fransızca, tercih edilen ikinci dil hâline geldi; zengin Osmanlı vatandaşları çocuklarını Fransa’daki üniversitelere göndermeye başladı ve Batı “Aydınlanması”, Fransız kültürüyle ilişkilendirilmeye başlandı. Modern Türkçe, bu dönemde Fransızcadan alınan pek çok kelimeyi hâlâ içermektedir ve Türk Dil Kurumuna göre, standart sözlüğün sekizde biri olacak şekilde, 5.350 Türkçe kelimenin kökeni Fransızcadır (Bkz: Türkçedeki Yabancı Kökenli Sözcüklerin Türkçe Karşılıkları). Frankofili, sınırlı bir şekilde modern Türkiye’de hâlâ varlığını sürdürmektedir. 19. ve 20. yüzyıllardan kalma, İstanbul’daki ünlü Pera Palas Oteli gibi pek çok Frankofili kalıntısı bulunmaktadır.

Fransız Devrimi ve “Özgürlük, Eşitlik ve Kardeşlik” idealleri, Osmanlı Türkiye’sinde pek çok laik ve yenilikçi harekete ilham kaynağı olmuştur. Genç Türkler (Jön Türkler), buna örnek olarak gösterilebilir. Napoléon’un, eski Franko-Osmanlı ittifakını Osmanlı kontrolündeki Mısır’ı fethederek yıkmasının da etkisi olmuştur. 1805’te Mısır’ın Osmanlı valisi olan ve 1848’deki ölümüne kadar de facto bir şekilde bağımsız olarak yöneten Kavalalı Mehmed Ali Paşa, Napoléon’un Armée d’Orient’inden fazlasıyla etkilenmiş ve Napoléon Savaşları’nın Fransız gazilerini, kendi ordusunu eğitmeleri için getirtmiştir. Mısır, politik, ekonomik ve kültürel olarak 19. yüzyılda Fransız etkisi altındaydı ve 1952 Devrimi’ne kadar Mısırlı elitlerin tercih ettiği dil Fransızcaydı. İsmail Paşa’nın Mısır’daki sarayında kullanılan diller Fransızca ve Türkçeydi. Frankofilisini yansıtacak şekilde, Baron Haussmann’ı taklit ederek Kahire’nin çoğunu yıkmış ve Paris tarzında yeniden inşa etmiştir. Günümüzde bile Kahire’nin şehir merkezi, Paris’in şehir merkezini andırmaktadır.