Gökçeşeyh, Çat
| Gökçeşeyh | |
|---|---|
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Gökçeşeyh Gökçeşeyh'in Erzurum'daki konumu | |
Koordinatlar: 39°37′08″N 40°46′41″E / 39.619°K 40.778°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Çat |
| Bulunduğu yer | Doğu Anadolu Bölgesi  |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2021)[2] | 197 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25750 |
Gökçeşeyh, Erzurum ilinin Çat ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Köyün İlk Yerleşimi ve İskân Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Gökçeşeyh Köyü, Erzurum ilinin Çat ilçesinde, tarih öncesi dönemlere uzanan bir yerleşim geçmişine sahiptir. Köyün yaklaşık 500 metre kuzeyinde yer alan Gökçeşeyh Höyüğü, Tunç Çağı'ndan Demir Çağı'na uzanan buluntular vermiştir.1981 yılında köylülerin tesadüfen keşfettiği ve Erzurum Müzesi'ne kazandırdığı üç adet ritüel kap (rhyton) bu höyükte bulunmuştur.[4] Bu arkeolojik buluntuların incelenmesi, höyüğün Erken Tunç Çağı'ndan Urartu Dönemi'ne (Orta Demir Çağı) kadar iskâna sahne olduğunu göstermektedir.[1] Nitekim höyükten çıkarılan pişmiş toprak kapların stili Urartu kültürüne işaret etmiş; yüzeydeki seramik kalıntıları, burada M.Ö. 2. binyıl başlarından M.Ö. 8.–7. yüzyıllara dek uzanan bir yerleşim olduğunu ortaya koymuştur.Bu dönemde bölge, Urartu Krallığı ile özdeşleşmiş olup antik kaynaklarda Diauehi gibi yerel krallıkların yurdu olarak da anılmıştır. Gökçeşeyh Höyüğü'nün konumu, Tuzla (Tuzluca) Çayı vadisindeki antik yol güzergâhını kontrol eder durumdadır.Bu stratejik konum ve zengin su kaynakları sayesinde höyük çevresi eski çağlardan beri küçük fakat önemli bir yerleşim noktası olmuştur[5]
Ortaçağ'da, Erzurum ve civarı Bizans ve Bagratlı Ermeni yönetimlerinde kalmış, 11. yüzyıldan itibaren Selçuklu fetihleriyle Türk hakimiyetine girmiştir. Gökçeşeyh civarında Selçuklu ve sonraki dönemlere ait yazılı kayıt bulunmasa da, bölgenin Malazgirt (1071) sonrasında Türkmen boylarının yaylak ve kışlak sahası haline geldiği bilinmektedir. 15. yüzyılda Akkoyunlu ve 16. yüzyıl başlarında Safevî hâkimiyetini gören Erzurum havalisi, 1514 Çaldıran Zaferi sonrasında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlı idaresiyle birlikte bölgede tahrir defterleri tutulmuş ve Gökçeşeyh köyü ilk kez 1522 yılı kayıtlarında görünmüştür.Bu kayıt, köyün en geç 16. yüzyılın başlarında kurulu olduğunu göstermektedir. Köy muhtemelen adını veren bir zat (Gökçe Şeyh) etrafında, Türkmen yerleşimi olarak Osmanlı erken döneminde şekillenmiştir.Osmanlı Devleti'nin 16. ve 17. yüzyıl tahrir ve avarız defterleri, Gökçeşeyh ve civarının küçük ölçekli kırsal yerleşmeler olduğunu ortaya koyar. Bu dönemde bölgede köyler birkaç hane veya neferden ibarettir. Örneğin 1530 tarihli tahrirde komşu Bayburd (Bayburt) livasındaki Kalbulas (Kavacık) köyünde “Gökçe Şeyh Zaviyesi”nin varlığı kayıt altına alınmıştır. 1591 tahririnde aynı köyde 11 erkek nüfus (nefer) bulunduğu ve hepsinin Müslüman olduğu belirtilmiştir.1642 tarihli avarız defterinde de Kalbulas’ta 16 hane Müslüman yaşadığı ve Gökçeşeyh adına hizmet veren zaviyenin halen faal olduğu görülmektedir.Bu veriler, Gökçeşeyh Köyü’nün bulunduğu havalide Osmanlı döneminde nüfusun tamamen Müslüman olduğunu ve köyün muhtemelen bir derviş tekkesi etrafında teşekkül ettiğini düşündürmektedir. Gökçeşeyh Köyü’nün Osmanlı tahrirlerindeki ayrıntılı verileri sınırlı olmakla birlikte, 19. yüzyıl nüfus yoklamalarında da benzer şekilde çok küçük bir köy olduğu anlaşılır. 1835 nüfus sayımına göre (sadece erkek nüfus sayılmıştır) çevredeki köyler 30-40 civarında erkek nüfusa sahip küçük topluluklardır; Gökçeşeyh de bu dönemde muhtemelen toplam nüfusu 100’ün altında kalan bir yerleşmeydi.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahalle, Erzurum il merkezine 77 km, Çat ilçe merkezine 25 km uzaklıktadır.[6] Mahalle, Çat'ın batısında olup, 25.50 numaralı Çat-Yavi-Tercan il yolu üzerindedir.[7] Köyün 500 m. kuzeyinde Tunç ve Demir çağlarından kalan Gökçeşeyh Höyük'ü bulunmaktadır. Erzurum Arkeoloji ve Etnografya müzesine getirilen eserlerden höyüğün Urartular Dönemine ait bir yerleşim yeri oluğunu anlaşılmaktadır.[8]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 197[2] |
| 2020 | 204[2] |
| 2019 | 208[2] |
| 2018 | 201[2] |
| 2017 | 206[2] |
| 2016 | 199[2] |
| 2015 | 209[2] |
| 2014 | 217[2] |
| 2013 | 211[2] |
| 2012 | 227[2] |
| 2011 | 236[2] |
| 2010 | 237[2] |
| 2009 | 245[2] |
| 2008 | 243[2] |
| 2007 | 249[2] |
| 2000 | 240[6] |
| 1990 | 350[9] |
| 1985 | 367[10] |
| 1965 | 468[11] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Erzurum Çat Gökçeşeyh Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022.
- ^ "Gokceseyh, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 29 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022.
- ^ Diler, Adnan (1988). "Gökçeşeyh Buluntuları Işığında Protomlu Boynuz Rhytonların Kökeni ve Gelişimi". Belleten. 52 (202): 19-32. doi:10.37879/belleten.1988.19. ISSN 0041-4255. 6 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi6 Mayıs 2025.
- ^ Diler, Adnan (1988). "Gökçeşeyh Buluntuları Işığında Protomlu Boynuz Rhytonların Kökeni ve Gelişimi". Belleten. 52 (202): 19-32. doi:10.37879/belleten.1988.19. ISSN 0041-4255. 6 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi6 Mayıs 2025.
- ^ a b "Gökçeşeyh Mahallesi". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022.
- ^ "Google Maps detay". Google Maps. 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ "30.ARASTIRMA SONUCLARI TOPLANTISI 2. CİLT" (PDF). 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
 | Türkiye'deki bir mahalle ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
| Otorite kontrolü |
|
|---|