Gigantomani
Gigantomani (Eski Yunanca γίγας gigas, "dev" ve μανία mania, "çılgınlık") olağandışı veya gereğinden büyük boyutlu eserlerin, yapıların, binaların, anıtların üretilmesini tanımlamak için kullanılan bir terim.
Savunucularına göre tarihi olayları betimlemek veya gelecek kuşaklara aktarmak için gerekliyken,[1] eleştirmenlere göre gereksiz bir güç gösterisidir.[2][3] Gigantomani Sovyetler Birliği, Nazi Almanyası, İtalyan Sosyal Cumhuriyeti, Çin Halk Cumhuriyeti ve Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti gibi totaliter rejimlerin siyasal ve kültürel yaşamlarının değişen ölçülerde bir parçası olmuştur.[2]
Sovyetler Birliği'nde gigantomani
[değiştir | kaynağı değiştir]Sovyet lideri Josef Stalin'in sosyal mühendislik ve tarım ile sanayi alanında modernizasyon çabaları Helen Rappaport tarafından gigantomanik olarak tanımlanmıştır.[4] Aşırı derecede büyük sanayi komplekslerinin, çiftliklerin, mühendislik çabalarının, binaların ve heykellerin yaratılması sosyalist sistemin kapitalist sistem üzerine olan üstünlüğünü kanıtlamak içindi.[2] Bu projeler aynı zamanda Rus köylü toplululuğunun kitlesel olarak proleter bir topluma dönüştürülmesini de amaçlamaktaydı. Magnitogorsk gibi devasa inşaat alanları aynı zamanda işçiler ve Gulag mahkûmları için ideolojik eğitim merkezi olarak da işlev görmekteydi.[5]
Devasa inşaat projelerinin yanı sıra Stalin'in gigantomanisi sürekli olarak üretim kotalarının üzerine çıkmayı vurgulayan Stahanovizm ideologunda görülebilir.[6]
Sovyet gigantomanisi Stalin'in ölümünden sonra azalarak da olsa devam etmiştir.[2]
Örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dnieper Hidroelektrik Santralı
- Kuybyshev Hidroelektrik Santralı
- Magnitogorsk
- Sovyetler Sarayı
- Anavatan Çağırıyor
- Beyaz Deniz - Baltık Kanalı
Nazi Almanyası'nda gigantomani
[değiştir | kaynağı değiştir]Nazi lideri Adolf Hitler mimarlık ile aşırı ilgiliydi ve Nazi rejiminin değerlerini ve başarılarını simgeleyecek, yabancıları ve gelecek nesilleri etkileyecek anıtsal eserlerin inşa edilmesini arzuluyordu.[7] Mimarlık için "taştaki Kelime" tanımlamasını kullanmıştır ve mimarlığın bir toplumun yükselişte mi düşüşte mi olduğunu gösterdiğini söylemiştir.[7] Devasa mimari bireyi büyüklüğü ile güçsüz hissettirmeli ve sonra da Nasyonal Sosyalizm'in değerleri ile şekillendirmeliydi.[8]
Albert Speer anılarında Hitler'in devasa nesneler için akıldışı takıntısının ayrıca savaş alanında sınırlı kullanımı olacak süper ağır tank yapılma isteği ile gösterdiğini de bildirir.[9]
Örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Atlantik Duvarı
- Breitspurbahn
- Deutsches Stadion
- Führerstadt
- H-sınıfı savaş gemisi
- Landkreuzer P. 1000 Ratte ve Landkreuzer P. 1500 Monster
- Nordstern
- Reichsparteitag
- Schwerer Gustav
- Welthauptstadt Germania
Kuzey Kore'de gigantomani
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzey Kore lideri Kim Il-Sung, Stalinci ölçülerde devasa hidroelektrik santralı projesini desteklemiştir.[10] Bu projeler Juche ideolojisinin bir parçası olan insanın iradesi ile doğayı dönüştürebilme yeteneğini tasvir edecekti.[10] Başkent Pyongyang'ın devasa kentleşme projesi de Kim Il-Sung iktidarında başlamıştır. Bazıları otuz katlı yüksek binalardan oluşan banliyöler bir tanesi 13 şeritli dev yollarla şehir merkezine bağlanmıştır.[11][12] Aşırı büyük anıt ve binaları inşası devlet gücünü ve Kim Il-Sung'un kişisel kültünün Sovyetler Birliği'nde destalinizasyon sürecinden sonra bile devam ettiğini gösterir.[10]
Örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Overy, Richard, Hitler ve Almanya'sı - Stalin ve Rusya'sı, ErKO Yayıncılık, İstanbul, 2004, s. 166-167
- ^ a b c d Khiterer, V. Gigantomania. Gale Encyclopedia of Russian History. ISBN 0028659074
- ^ Gökerküçük, Ziya (12 Ekim 2013). "25 KASIM STADI'NIN TOKİ'LEŞMESİ". Edirne Hudut Gazetesi. 13 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ Rappaport, Helen (1999). Joseph Stalin: A biographical companion. Biographical Companions. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. s. 53. ISBN 978-1-57607-084-0.
- ^ Paul R. Josephson. (2010). Would Trotsky Wear a Bluetooth?: Technological Utopianism under Socialism, 1917–1989. Baltimore: Johns Hopkins Press. p. 75. ISBN 0801894107
- ^ Lee, Stephen J. (2003). Europe, 1890–1945. Routledge. s. 303. ISBN 978-0-415-25455-7.
- ^ a b Robert R. Taylor (1974). The Word in Stone: The Role of Architecture in the National Socialist Ideology. University of California Press. ISBN 0520021932. pp. 39–41
- ^ Housden, K. (2000). Hitler : Biography of a Revolutionary. Routledge. pp. 153–156 ISBN 0-415-16358-7
- ^ Speer, Albert (1970). Inside the Third Reich, p. 280. ISBN 978-1-84212-735-3.
- ^ a b c Josephson (2010), pp.145–147
- ^ Josephson (2010), pp.155–157
- ^ "Global Security – Pyongyang". 13 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sert, Özlem (Eylül 2013). "Türkiye'de Nostalji Politikası, Kentte Gigantomani, Ev Ekonomisinde Saray Hayali, Yeni Osmanlıcı Hatırlamanın Halleri". Birikim, 203. ss. 94-103.