Gomidas Vartabed

Gomidas Vartabed
Gomidas Vartabed
Կոմիտաս Վարդապետ
	Gomidas (1901 veya 1902'de)
Doğum	Soğomon Kevork Soğomonyan; 26 Eylül 1869; Kütahya, Osmanlı (günümüzde Türkiye)
Ölüm	22 Ekim 1935 (66 yaşında); Paris, Fransa
Defin yeri	Gomidas Park ve Mezarlığı
Milliyet	Ermeni
Diğer ad(lar)ı	Komitas
Mezun olduğu okul(lar)	Gevorgian Seminary; Frederick William Üniversitesi
Meslek	Müzikolog, besteci, koro şefi
Etkin yıllar	1891–1915

Gomidas (Ermenice: Կոմիտաս) veya gerçek adıyla Soğomon Kevork Soğomonyan^[3] (Ermenice: Սողոմոն Գեորգ Սողոմոնեան, d. 26 Eylül 1869, Kütahya - ö. 22 Ekim 1935, Paris), Ermeni ulusal müzik okulunun kurucusu sayılan Ermeni papaz, müzikolog, besteci, aranjör ve koro şefi.^[4]^[5] Gomidas, etnomüzikolojinin öncülerinden biri olarak tanınmaktadır.^[6]^[7]

Gomidas, küçük yaşta yetim kaldı, Ermenistan'ın dinî merkezi olan Eçmiyazin'e götürüldü ve burada Gevorgian İlahiyat Okulu'nda eğitim gördü. 1895'te vartabed (bekâr rahip) olarak atandı ve Berlin Humboldt Üniversitesi'nde müzik okudu ve daha sonra batılı eğitimini "ulusal bir müzik geleneği oluşturmak için" kullandı.^[8]

Gomidas, Nisan 1915'te Ermeni Soykırımı sırasında diğer Ermeni entelektüeller ile birlikte, Osmanlı hükûmeti tarafından İstanbul'da tutuklandı ve cezaevi kampına sürüldü. Daha sonra serbest bırakıldı. Sürgün sırasındaki işkence ve kötü muamele sonrası travma sonrası stres bozukluğu yaşadı.^[9] İstanbul'a döndükten sonra durumu ağırlaşınca Şişli'deki Fransız La Paix Hastanesi'ne, ardından da Paris'te bir sanatoryuma yatırıldı ve hayatını geri kalanını orada tamamladı. Gomidas, tanınmış bir soykırım kurbanı olarak kabul görüyor ve sanat alanında da Ermeni Soykırımı'nın başlıca simgelerinden biri olarak gösteriliyor.^[9]

Hayatı

Sogomon Sogomonyan müzikle içli dışlı ve sadece Türkçe konuşan Kütahyalı bir ailede doğdu. 1 yaşındayken annesi, 11 yaşındayken babası öldü. 1880 yılına kadar babaannesinin yanında kaldı, o yıl içinde iyi bir eğitim alabilmesi için Bursa'daki anneannesi ve dedesinin yanına gönderildi. Dört ay sonra babasının ölüm haberini alması üzerine Kütahya'ya döndü.^[10] Eçmiyazin'deki Ermeni kilisesi ruhban okuluna giderek 1895'te buradan mezuniyetiyle papaz oldu. 7'nci yüzyılda yaşamış bir Ermeni halk ozanı olan Katolikos Gomidas'ın ismine atfen Komitas adını aldı. Papaz anlamına gelen vartaped unvanı ile birlikte anılmaya başlandı.

Eçmiyazin Manastırı korosunda bulunduktan sonra 1896'da Berlin'e giderek Humboldt Üniversitesi'ne kaydoldu ve müzikoloji öğrenimi gördü. 1899'da müzikoloji alanında doktor payesi alarak Eçmiyazin'e döndü. Gomidas, doktora tezi henüz jüri tarafından onaylanmadan Berlin'den ayrıldı. Bu nedenle, tezi arşivde bulunamadı.^[11]

Kırsal kesimde geziler yaparak 3000 kadar Ermeni halk şarkısını derleyerek notaya geçirmiş ve eşsiz bir koleksiyon oluşturmuştur. Türkçe, Kürtçe ve Farsça derlemeleri de vardır.

En önemli özgün eseri İlahi Litürji Badarak'tır. 1892'de bestelemeye başladığı bu eseri bitirememiştir. Uluslararası Müzik Cemiyeti'ne Avrupa dışından kabul edilen ilk müzik adamı olmuştur. Avrupa'da, Türkiye'nin çeşitli yerlerinde ve Mısır'da müzik icra etti, konuşmalar yaptı.

1910 sonrasında İstanbul'da yaşadı. 300 üyeli Gusan Korosu'nu kurdu.

Tehcir Kanunu sonrası

Gomidas, 24 Nisan 1915 tarihli Tehcir Kanunu gereğince tutuklanan 2234 Ermeni aydını arasındaydı. Ertesi gün 180 kadar İstanbullu Ermeni ile birlikte trene bindirilerek Çankırı'ya sürgün edildi. Mehmet Emin Yurdakul, Halide Edib Adıvar ve yabancı diplomatların girişimleri üzerine Talat Paşa'nın özel emriyle,^[12] diğer 8 Ermeni sanatçısı ile birlikte İstanbul'a dönmesine 7 Mayıs'ta izin verildi. Dönüşünden sonra akıl sağlığını yitiren Gomidas, önce Şişli'deki Fransız Lape Hastanesi'ne, ardından hayatının son 20 yılını geçireceği Paris'teki bir sanatoryuma yatırıldı. Hayatının son 18 yılında hiç piyano çalmadı, beste yapmadı, şarkı söylemedi ve konuşmadı. 20 Ekim 1935 tarihinde Paris'te öldü.

Adı verilen eserler

Eçmiadzin'in merkezi meydanı.
Erivan Gomidas Devlet Konservatuvarı [en].
Erivan'ın Arabkir ilçesinin ana caddesi olan Gomidas Bulvarı [en].
Yazar şair ve müzisyenlerin yer aldığı Gomidas Park ve Mezarlığı [en].
Adı verilen mezarlığın yanındaki Gomidas Müzesi [en].

Adına yapılan heykeller

Gomidas'ın Erivan'daki bir heykeli.
Erivan'da adı verilen Gomidas Park ve Mezarlığı [en]nda bulunan mezar taşı ve heykeli.
Eçmiadzin'deki heykeli.

Konuyla ilgili yayınlar

Gomidas Vartabed ile Çankırı Yollarında - Aram Andonyan (Belge Yayınları, Yaşam ve Anılar Dizisi, 2000), ISBN 9789753441247

Kaynakça

^ Soulahian Kuyumjian 2001, s. 46.
^ "Etchmiadzin. 1902". Virtual Museum of Komitas. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2014.
^ Lang, David Marshall (1980). Armenia: Cradle of Civilization. Londra: Allen & Unwin. s. 256. ISBN 9780049560079.
^ "Komitas". Encyclopædia Britannica. 9 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2014. Komitas [...] created the basis for a distinctive national musical style in Armenia.
^ Editorial Board (1969). "Հայ ազգային երաժշտության հիմնադիրը [The Founder of Armenian National Music]". Lraber Hasarakakan Gitutyunneri (Ermenice), 11. Erivan: Armenian Academy of Sciences. ss. 3-6. 21 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi2 Temmuz 2017.
^ Poladian 1972: "He was among the pioneers in ethnomusicology, a younger contemporary of Carl Stumpf (1848–1936)."
^ McCollum, Jonathan Ray (2004). "Music, Ritual, And Diasporic Identity: A Case Study Of The Armenian Apostolic Church" (PDF). University of Maryland. s. 11. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Şubat 2014. Etnomüzikoloji alanına öncülük yapan Gomidas Vartabed, dikkatini müziksel karşılaştırmalı müzikolojinin antropolojik, sosyolojik ve tarihsel yönlerine çevirdi.
^ Crutchfield, Will (5 Ekim 1987). "Music Noted in Brief; Choir From Armenia At Avery Fisher Hall". The New York Times. 7 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2014.
^ ^a ^b Soulahian Kuyumjian, Rita. Archeology of Madness: Komitas, Portrait of an Armenian Icon. Edition: 2, Reading, England: Taderon Press; Princeton, NJ: Gomidas Institute, 2001, p. 3.
^ Dadyan, Sara, Osmanlı'nın Gayrimüslim Tarihinden Notlar, Yeditepe Yayınları, s. 247
^ Coşkun, Vahap (22 Ekim 2021). "Gomidas'ın peşinde 50 yıl". serbestiyet.com. 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ Devlet arşivleri 27 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

Kaynak kitaplar

Soulahian Kuyumjian, Rita (2001). Archeology of Madness: Komitas, Portrait of an Armenian Icon. Princeton, New Jersey: Gomidas Institute. ISBN 1-903656-10-9.

Dış bağlantılar

Virtual Museum of Komitas Vardapet11 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Biyografisi 17 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
.rm formatında bazı şarkıları

[FOOTNOTESoulahian_Kuyumjian200146-1] Soulahian Kuyumjian 2001, s. 46.

[2] "Etchmiadzin. 1902". Virtual Museum of Komitas. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2014.

[3] Lang, David Marshall (1980). Armenia: Cradle of Civilization. Londra: Allen & Unwin. s. 256. ISBN 9780049560079.

[britannica-4] "Komitas". Encyclopædia Britannica. 9 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2014. Komitas [...] created the basis for a distinctive national musical style in Armenia.

[5] Editorial Board (1969). "Հայ ազգային երաժշտության հիմնադիրը [The Founder of Armenian National Music]". Lraber Hasarakakan Gitutyunneri (Ermenice), 11. Erivan: Armenian Academy of Sciences. ss. 3-6. 21 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi2 Temmuz 2017.

[FOOTNOTEPoladian1972-6] Poladian 1972: "He was among the pioneers in ethnomusicology, a younger contemporary of Carl Stumpf (1848–1936)."

[7] McCollum, Jonathan Ray (2004). "Music, Ritual, And Diasporic Identity: A Case Study Of The Armenian Apostolic Church" (PDF). University of Maryland. s. 11. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Şubat 2014. Etnomüzikoloji alanına öncülük yapan Gomidas Vartabed, dikkatini müziksel karşılaştırmalı müzikolojinin antropolojik, sosyolojik ve tarihsel yönlerine çevirdi.

[8] Crutchfield, Will (5 Ekim 1987). "Music Noted in Brief; Choir From Armenia At Avery Fisher Hall". The New York Times. 7 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2014.

[Soulahian-9] Soulahian Kuyumjian, Rita. Archeology of Madness: Komitas, Portrait of an Armenian Icon. Edition: 2, Reading, England: Taderon Press; Princeton, NJ: Gomidas Institute, 2001, p. 3.

[10] Dadyan, Sara, Osmanlı'nın Gayrimüslim Tarihinden Notlar, Yeditepe Yayınları, s. 247

[11] Coşkun, Vahap (22 Ekim 2021). "Gomidas'ın peşinde 50 yıl". serbestiyet.com. 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[12] Devlet arşivleri 27 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]