Hannie Schaft
Hannie Schaft | |
|---|---|
 Schaft y. 1940'lar | |
| Doğum | Jannetje Johanna Schaft 16 Eylül 1920 Haarlem, Hollanda |
| Ölüm | 17 Nisan 1945 (24 yaşında) Bloemendaal, Reichskommissariat Niederlande |
| Ölüm sebebi | Vurularak infaz |
| Defin yeri | Erebegraafplaats Bloemendaal, Bloemendaal |
| Tanınma nedeni | İkinci Dünya Savaşı sırasında Direniş savaşçısı |
| Ödüller | Milletler Arasında Adil Olanlar |
Jannetje Johanna (Jo ) Schaft (16 Eylül 1920 – 17 Nisan 1945), II. Dünya Savaşı sırasında Hollandalı bir direniş savaşçısıydı. "Kızıl saçlı kız" olarak tanındı. Direniş hareketindeki gizli adı "Hannie" idi.
ilk yılları ve eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Hannie Schaft, Kuzey Hollanda eyaletinin başkenti Haarlem'de doğdu.[1] Annesi Aafje Talea Schaft (doğum adı Vrijer) bir Menonit'ti ve öğretmen olan babası Pieter Schaft, Sosyal Demokrat İşçi Partisi'ne bağlıydı; ablası Anna'nın 1927'de difteri nedeniyle ölmesi nedeniyle anne ve babası Schaft'a karşı çok korumacı davrandılar.[1]
Schaft, küçük yaşlardan itibaren ailesiyle siyaset ve sosyal adaleti tartışmış ve bu da onu hukuk okumaya ve insan hakları avukatı olmaya teşvik etmişti.[1] 1938 yılında Amsterdam Üniversitesi'nde başladığı hukuk eğitimi sırasında Yahudi öğrenciler Sonja Frenk ve Philine Polak ile arkadaş oldu. Bu, onun Yahudilere karşı yapılan eylemler karşısında daha güçlü hissetmesine neden oldu. 1943'te İkinci Dünya Savaşı'nda Almanya'nın Hollanda'yı işgali sırasında birlikte üniversite öğrencilerinden işgal makamlarına bağlılık beyanı imzalamaları istendi. Schaft, diğer öğrencilerin (%80'i) işgal güçlerine destek veren dilekçeyi imzalamayı reddedince eğitimine devam edemedi ve 1943 yazında Frenk ve Polak'ı da yanına alarak tekrar ailesinin yanına taşındı.[2]
Direnç çalışması
[değiştir | kaynağı değiştir]
Schaft'ın direniş çalışmaları küçük eylemlerle başladı. Üniversiteden ayrıldıktan sonra, Hollanda Komünist Partisi ile yakın bağları olan bir direniş hareketi Raad van Verzet e ("Direniş Konseyi") katıldı.[2] Schaft, kurye olmak yerine silah kullanmak istiyordu. Çeşitli hedefleri sabote etmekten ve suikast düzenlemekten sorumluydu.[2] Almanlara, Hollandalı Nazilere, işbirlikçilere, hainlere saldırılar gerçekleştirdi. Almancayı akıcı bir şekilde konuşmayı öğrendi ve Alman askerleriyle ilişki kurmaya başladı, ancak Schaft her görevi kabul etmedi. Bir Nazi yetkilisinin çocuklarını kaçırılması istendiğini reddetti. Plan başarısız olsaydı çocukların öldürülmesi gerekecekti ve Schaft bunun Nazilerin terör eylemlerinden bir farkı olmadığını düşünüyordu.[3] Gerçekleştirilen bir suikastın yolduğu bölɡede görülen Schaft'ın "kızıl saçlı kız" olduğu belirlendi. Suikastlere katılımı Nazilerin en çok arananlar listesine girmesine yol açtı.[2]
21 Haziran 1944'te, Schaft ve direnişteki arkadaş olan Jan Bonekamp, Zaandam'da Hollandalı polis memuru ve işbirlikçisi Willem Ragut'a bir suikast düzenledi. İlk ateş eden Schaft oldu ve Ragut'u sırtından vurdu. Bonekamp, Ragut'u öldürmeden karnından vuruldu. Ölümcül şekilde yaralanan Bonekamp olay yerinden kaçtı ancak kısa süre sonra tutuklanarak hastaneye kaldırıldı. Orada, direnişçi ɡibi davranan Hollandalı Nazilere yanlışlıkla Schaft'ın adını ve adresini verdi. Alman yetkililer Schaft'ı itirafa zorlamak için anne ve babasını tutukladı ve onları Den Bosch şehri yakınlarındaki Herzogenbusch toplama kampına gönderdi.[4] Bu durumun yarattığı sıkıntı ve Bonekamp'ın ölümünden duyduğu üzüntü, Schaft'ı direniş çalışmalarını geçici olarak durdurmaya zorladı. Ailesi iki ay sonra serbest bırakıldı.[4]
İyileştikten sonra saçını siyaha boyadı ve kimliğini gizlemek için gözlük takarak direniş çalışmalarına geri döndü. Bir kez daha suikastlara ve sabotajlara, kuryelik işlerine, yasadışı silahların taşınmasına ve yasadışı gazetelerin yayılmasına katkıda bulundu.[4] Hannie Schaft ve Truus Oversteegen, 25 Ekim 1944'te NSB üyesi ve Haarlem polisi olan Fake Krist'i öldürmeyi planlıyorlardı, ancak diğer Haarlem direniş savaşçıları onların yerine bu suikastı ɡerçekleştirdi.
1 Mart 1945'te NSB polis memuru Willem Zirkzee, Haarlem, Leidsevaart'taki Krelagehuis yakınlarında Hannie Schaft ve Truus Oversteegen tarafından infaz edildi. 15 Mart'ta, Nazi istihbarat teşkilatı Sicherheitsdienst (SD) için çalışan kuaför Ko Langendijk'i yaraladılar. Saldırıdan sağ kurtulan Langendijk, 1948'de Amsterdam'da ifade verdi. 1949'da ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]
Schaft 21 Mart 1945'te Haarlem'deki bir askeri kontrol noktasında, yasadışı komünist bir gazete olan de Waarheid'i dağıtırken tutuklandı. Direniş için gizli belgeler taşıyordu. Amsterdam'da bir hapishaneye götürüldü. Pek çok sorgulama, işkence ve hücre hapsinden sonra, eski meslektaşı Anna Wijnhoff tarafından saçlarının kızıl olduğu saç köklerinden teşhis edildi.[5]
Schaft, 17 Nisan 1945'te Hollandalı Nazi yetkilileri tarafından idam edildi.[5] Savaşın sonlarına doğru işgal kuvvetleri ile Binnenlandse Strijdkrachten ('Hollanda direnişi') arasında infazların durdurulması yönünde bir anlaşma olmasına rağmen, savaşın bitiminden üç hafta önce Bloemendaal yakınlarındaki Overveen kum tepelerinde vurularak öldürülmüştür.[5] Mattheus Schmitz ve Maarten Kuiper[6][7] isminde iki adam onu infaz alanına götürdü. Schmitz onu yakın mesafeden başından vurdu ancak kurşun Schaft'ı sıyırdı. İddiaya göre cellatlarına şöyle dedi: "Ben daha iyi ateş ederim!". Hemen ardından Kuiper kafasına ateş etti. Schaft'ın idam edilmesi doğrudan Willy Lages tarafından emredildi.[5][8]
Schaft'ın sözde son sözleri meşhur olmasına rağmen hiçbir zaman doğrulanmadı. Hollandalı bir 2. Dünya Savaşı tarihçisi, Hollanda arşivlerinde yapılan aramada Schaft'ın "Ben daha iyi ateş ederim!" dediğinden hiç bahsedilmediğini belirtti. Savaş sonrasında yapılan bir sorgulamada Kuiper, Schaft ile konuşurken aniden bir silah sesi duyduğunu, ardından Schaft'ın acı içinde çığlık attığını ve titremeye başladığını söyledi. Schmitz'in ateş ettiği kurşunun onu sıyırdığını fark eden Kuiper, hafif makineli tüfeğini çıkardı ve Schaft'a bir el ateş etti, ardından Schaft yere yığıldı. Kurşunlardan biri kafasına isabet ederek öldürüldü.[9]
27 Kasım 1945'te Schaft, Bloemendaal Hollanda Onursal Mezarlığı'nda düzenlenen bir devlet cenazesiyle yeniden gömüldü. Schaft'ı "Direnişin sembolü" olarak nitelendiren Kraliçe Wilhelmina da dahil olmak üzere Hollanda hükûmeti ve kraliyet ailesinin üyeleri katıldı.[5]
Miras
[değiştir | kaynağı değiştir]_1962,_MiNr_0883.jpg)
Schmitz'in hakkında dava açılıp açılmadığı bilinmemektedir. Ancak Kuiper ve Lages, Hollanda mahkemeleri tarafından savaş suçlarından dolayı yargılandı. Kuiper suçlu bulundu, ölüm cezasına çarptırıldı ve 1948'de idam edildi.[9] Lages 1949'da suçlu bulunarak ölüm cezasına çarptırıldı. Cezası 1950'de onaylandı ancak, ölüm cezası verilmesi konusunda isteksiz olan Kraliçe Juliana'nın ölüm fermanını imzalamayı reddettiği için idam edilemedi. Buna Hollanda kabinesi bu duruma karşı çıktı ve Lages için affedilmesi olasılığına karşı büyük halk protestoları yaşandı.[10] Kraliçe fikrini değiştirmek istemeyince, 1952'de Lages'in cezası ömür boyu hapse çevrildi.[11] 1966'da, kötüleşen sağlığı nedeniyle insanî nedenlerle serbest bırakıldı. Adalet Bakanı Ivo Samkalden'in aldığı bu karar kamuoyunda büyük bir tepkiye yol açtı. Lages aynı yıl Almanya'ya döndü ve tedavi gördükten sonra beş yıl daha yaşadı, 1971'de öldü.[11]
Savaştan sonra, Bloemendaal kum tepelerinde 422 direniş üyesinin ceset kalıntıları bulundu; 421 erkek ve bunun yanında Hannie Schaft'ında cesedi aralarındaydı. Prenses Juliana ve kocası Prens Bernard'ın huzurunda Overveen'deki kum tepelerinde bulunan Erebegraafplaats Bloemendaal da yeniden gömüldü. Daha sonra Juliana, Haarlem yakınlarındaki Kenau Park'ta bronz bir anı heykelinin açılışını yaptı. Schaft, Hollanda Direniş Haçı nişanını alan 95 kişiden biriydi ve General Eisenhower ona Özgürlük Madalyası nişanını verdi.[12]
Hollanda komünist partisi onu bir ikon olarak kutladığı için popülaritesi azaldı ve Hannie'nin mezarı başında anılması 1951'de yasaklandı.[5] 10.000'in üzerinde katılımın olduğu tahmin edilen anma törenleri, dört tankın eşliğinde yüzlerce polis ve ordu tarafından durduruldu. Yedi kişilik bir grup ablukayı aşmayı başardı ve mezarlığa ulaştı ancak tutuklandılar. Ertesi yıldan itibaren komünistler anma törenlerini Haarlem'de düzenleyerek böyle bir olayın bir daha yaşanmasını engellemeye karar verdiler.
Pek çok okula ve sokağa onun adı verildi. Kendisi ve diğer direniş kahramanları için Ulusal Hannie Schaft Vakfı (Hollandaca: Nationale Hannie Schaft Stichting) adında bir vakıf oluşturuldu.[13][14] Onun hakkında çok sayıda kitap ve film yapıldı. Her yıl Kasım ayında Haarlem'de düzenlenen ulusal bir etkinlikle anılmaktadır.[15]
1990'ların başında Hannie Schaft Memorial Vakfı sayesinde anma törenlerine bir kez daha izin verildi. Hollanda'da her Kasım ayının son Pazar günü Schaft'ın yaşamı ve çalışmaları hakkında bir anma günü düzenlenmektedir.[16]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Atwood, Kathryn J. (2011). Women Heroes of World War II. Chicago: Chicago Review Press. s. 103. ISBN 9781556529610.
- ^ a b c d Atwood, Kathryn J. (2011). Women Heroes of World War II. Chicago: Chicago Review Press. s. 104. ISBN 9781556529610.
- ^ Atwood, Kathryn J. (2011). Women Heroes of World War II. Chicago: Chicago Review Press. s. 105. ISBN 9781556529610.
- ^ a b c Atwood, Kathryn J. (2011). Women Heroes of World War II. Chicago: Chicago Review Press. s. 106. ISBN 9781556529610.
- ^ a b c d e f Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;auto1isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ dirkdeklein (26 Şubat 2016). "Forgotten History-Hannie Schaft resistance fighter". History of Sorts (İngilizce). 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022.
- ^ Hopmans, Rob. "Schaft, Jannetje Johanna "Hannie"". WW2 Gravestone (İngilizce). 5 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2022.
- ^ "Schaft, Hannie - TracesOfWar.com". www.tracesofwar.com (İngilizce). 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
- ^ a b "De vele mythes rond Hannie Schaft – Mei tot Mei". meitotmei.nl. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
- ^ Gardner, Paul (1 Mart 2020). The Unsung Family Hero: The Death and Life of an Anti-Nazi Resistance Fighter (İngilizce). Hybrid Publishers. ISBN 978-1-925736-37-3. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2024.
- ^ a b "Death Sentence of Nazi Who Deported Dutch Jews Commuted". Jewish Telegraphic Agency (İngilizce). 20 Mart 2015. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
- ^ Erik Müller, Schaft, Jannetje Johanna 9 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at onderscheidingen.nl
- ^ "Nationale Hannie Schaft Stichting" (Felemenkçe). 26 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
- ^ Roberts, Sam (25 Eylül 2018). "Freddie Oversteegen, Gritty Dutch Resistance Fighter, Dies at 92". The New York Times.
- ^ "Herdenkingen". Eerebegraafplaatsbloemendaal.eu. 18 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2014.
- ^ Atwood, Kathryn J. (2011). Women Heroes of World War II. Chicago: Chicago Review Press. s. 108. ISBN 9781556529610.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ulusal Hannie Schaft Vakfı (Hollandaca)
