Hans Von Dohnanyi
Hans von Dohnanyi | |
|---|---|
| Doğum | 1 Ocak 1902 Viyana, Avusturya-Macaristan |
| Ölüm | 8/9 Nisan 1945 (43 yaşında) Sachsenhausen toplama kampı, Nazi Almanyası |
| Meslek | Hukukçu |
| Evlilik | Christel Bonhoeffer |
| Çocuk(lar) | Klaus von Dohnanyi Christoph von Dohnányi Barbara von Dohnanyi-Bayer |
Hans von Dohnanyi (aslen Johann von Dohnányi 1 Ocak 1902 – 8 veya 9 Nisan 1945), Alman hukukçu. Abwehr'deki konumunu Yahudilerin Almanya'dan kaçmasına yardım etmek için kullandı. Nazi rejimine karşı Alman direnişinde çalıştı ve başarısızlıkla sonuçlanan 20 Temmuz Komplosu'nun ardından Hitler'e suikast düzenlemeye yönelik komplonun "ruhanî lideri" olmakla suçlandı ve 1945'te SS tarafından idam edildi.
Hans von Dohnanyi, Macar besteci Ernő Dohnányi ve eşi piyanist Elisabeth Kunwald'ın çocuğu olarak dünyaya geldi.[1] Anne ve babası boşandıktan sonra Berlin'de büyüdü. Oradaki Grunewald Spor Salonu'na gitti ve Dietrich Bonhoeffer ve Klaus Bonhoeffer ile arkadaş oldu. 1920'den 1924'e kadar Berlin'de hukuk okudu.[1] 1925 yılında "Uluslararası Kira Anlaşması ve Çekoslovakya'nın Hamburg Limanı'ndaki Kira Alanına İlişkin İddiası " konulu teziyle hukuk doktorası aldı.
1924'te ilk eyalet sınavını aldıktan sonra, 1925'te Karl Bonhoeffer'ın kızı ve Christel Bonhoeffer ile evlendi. O ve karısının üç çocuğu vardı.
Direniş ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]1934 Uzun Bıçaklar Gecesi'nde işlenen cinayetler, hükûmetin emriyle yargılama veya ceza olmaksızın gerçekleştirilen sözde "meşru" cinayetler nedeniyle Dohnanyi Alman direniş çevreleriyle temas kurmaya başladı. Rejimin işlediği suçların kayıtlarını tuttu, böylece Üçüncü Reich'ın çöküşü durumunda suçlara dair delillere sahip olacaktı. 1938'de, Nazi'nin ırksal politikalarına yönelik yaptığı eleştireler öğrenilince, Martin Bormann onu danışman ɡöreviyle Leipzig'deki Reichsgericht'e transfer ettirdi.[1]
İkinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden kısa bir süre önce Hans Oster, Dohnányi'yi Oberkommando der Wehrmacht'ın istihbarat sevisi olan Abwehr'e çağırdı. Wilhelm Canaris liderliğindeki bu birim, oldukça kısa sürede Hitler'e karşı direniş faaliyetinin merkezi haline geldi.[2] Dohnányi, Bonhoeffer'ın sayısız Dietrich Bonhoeffer'ı Abwehr'e getirerek zorunlu askerlik hizmetini yapmaktan korudu.[2]
Şubat 1943'ün sonlarında Dohnányi, Henning von Tresckow'un Hitler'e yönelik suikast girişimi ve darbe girişimiyle meşgul oldu.[3]
5 Nisan 1943'te Dohnányi, döviz ihlâli iddiasıyla Gestapo[1] tarafından ofisinde tutuklandı; kurtardığı Yahudiler adına bir İsviçre bankasına para aktarmıştı.[4] Söz konusu işlemler arasında Jauch & Hübener ile yapılan işlemler de yer aldı. Hem Bonhoeffer hem de Christel Dohnányi de tutuklandı, ancak kendisi yaklaşık bir ay sonra serbest bırakıldı.[2]
Kendisi de direnişin bir üyesi olan askeri yargıç Karl Sack, Dohnányi'nin duruşmasını kasıtlı olarak geciktirdi; ancak 1944'te Dohnányi, Sachsenhausen toplama kampına teslim edildi. 20 Temmuz Komplosu'na dâhil olduğu ortaya çıktı. Ayrıca Gestapo, daha önce sakladığı bazı belgeleri buldu ve Dohnányi'nin Hitler'e karşı "komplonun ruhanî lideri" olduğuna karar verdi.[2] Hitler'in emriyle 6 Nisan 1945'te bir SS mahkemesi tarafından ölüme mahkûm edildi[5] ve iki veya üç gün sonra idam edildi.
Savaştan sonraki işlemler
[değiştir | kaynağı değiştir]Nazi rejiminin çöküşünden sonra, mahkeme başkanı Otto Thorbeck ve savcı Walter Huppenkothen Batı Almanya'da cinayete ortak olmakla suçlandı. Federal Adalet Mahkemesi (BGH) ilk başta bir alt mahkemenin iki beraat kararını bozduktan sonra, 1956'da davanın üçüncü revizyonu sırasında fikrini değiştirdi, Thorbeck ve Huppenkothen'in cezalarını bozdu ve onları cinayete ortak olma suçlamalarından beraat ettirdi.
Dohnányi'nin 2002'de (doğumunun yüzüncü yılında), BGH başkanı Günter Hirsch, Dohnányi'yi ölüm cezasına çarptıranları "kendilerine yargıç diyen suçlular" olarak nitelendirdi.[5] Hirsch, 1956'daki kararın utanç verici olduğunu, çünkü sonuç olarak 50.000 Nazi muhalifini ölüme mahkûm eden Nazi dönemi yargıçlarından tek birinin bile savaştan sonra suçlu bulunmadığını söyledi.[5]
23 Ekim 2003'te İsrail, Dohnányi'yi kendi hayatını tehlikeye atarak Arnold ve Fliess ailelerini kurtardığı için Uluslararası Dürüst kişilerden biri olarak onurlandırdı. Adı, Kudüs'teki Holokost anma merkezi Yad Vaşem'in duvarlarına kazındı.[4]
Kendi torunu Justus von Dohnányi, 2004 yapımı Çöküş filminde Wilhelm Burgdorf rolünü canlandırdı.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "Biographical timeline". German Historical Museum (Almanca). 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022.
- ^ a b c d Elisabeth Sifton; Fritz Stern (25 Ekim 2012). "The Tragedy of Dietrich Bonhoeffer and Hans von Dohnanyi". The New York Review of Books. Erişim tarihi: 12 Ekim 2012.
- ^ Maassen, Sven (1992). "Detailed account of the Tresckow Putsch" (Almanca). 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2011.
- ^ a b "Yad Vashem to Recognize Hans von Dohnányi as a Righteous Among the Nations". Yad Vashem, press release. 23 Ekim 2003. 3 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2011.
- ^ a b c Hirsch, Günter. "100. Geburtstag von Hans von Dohnányi". 24 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2024."Der Bundesgerichtshof - Präsidenten : Reden - 100. Geburtstag von Hans von Dohnanyi". 24 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2011. Bundesgerichtshof, official website (8 March 2002). Retrieved 7 April 2011 (Almanca)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Alman Millî Kütüphanesi kataloğunda Hans Von Dohnanyi
- Alman Tarihi Müzesi resmi internet sitesi
- Hans von Dohnányi – Holokost sırasında Yahudilerin hayatlarını kurtarma faaliyeti, Yad Vashem web sitesinde
