Hessen

Hessen Land Hessen (Almanca)
Eyalet
Bayrak Arma
Marş: Hessenlied
Ülke	Almanya
Başkent	Wiesbaden
İdare
• Parlamento	Landtag of Hesse
• Bakan-Cumhurbaşkanı	Boris Rhein (CDU)
• İktidar Partileri	CDU/SPD
• Federal Konsey Oyları	5 (69 oyda)
• Federal Meclis Koltuk Sayısı	50 (736 koltukta)
Yüzölçümü
• Toplam	21,114.73 km²
Nüfus  (31 Aralık 2022 )
• Toplam	6.391,360
• Yoğunluk	300/km²
Demonim	Hessian
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
ISO 3166 kodu	DE-HE
GSYİH	323.352 milyar € (2022)
Kişi başına düşen gelir	50.751 € (2022)
NUTS Bölgesi	DE7
İGE (2021)	0.950 çok yüksek · 5/16
Resmî site www.hessen.de

Hessen (Almanca telaffuz: [ˈhɛsn̩]  ( dinle)), Almanya Federal Cumhuriyeti'nin orta güneybatısında yer alan bir eyaletidir. 6 milyonu aşkın nüfusuyla ülkenin en kalabalık 5. eyaletini, yaklaşık 21.000 kilometrekarelik yüzölçümüyle de en büyük 7. eyaletini oluşturmaktadır. Eyalet başkenti Wiesbaden olup, nüfusu en fazla olan şehri Frankfurt'tur.

Bugünkü eyalet 19 Eylül 1945'te Büyük Hessen (Almanca: Groß-Hessen) olarak kuruldu. İlk kurulan eyalet olarak demokratik bazlı bir anayasaya sahiptir. Geçmişte Volksstaat Hessen (Türkçe: Hesse Halk Devleti), Prusya kazası olarak ve 1944'te de Hür-eyalet Prusya'dan ayrılan Hessen-Nassau kazası olarak oluşmuştur.

Etimoloji

Hessen ismi Almanya'nın diğer bölgelerinde görüldüğü gibi bu bölgede eskiden yaşamış Cermen kavimlerinden ismini almıştır. Bölgeye ismini veren kavmin Chatti kabilesi olduğu düşünülmektedir. Bu isim 7. yüzyılda Chassi olarak, 8. yüzyıldan itibaren ise Hassi veya Hessi biçiminde kaydedilmiştir.

Coğrafya

Taunus'taki geniş ormanlar

Runkel yakınlarındaki Lahn

Hessen eyaleti 21.115 km² alana sahiptir. Coğrafi merkezi Vogelsbergkreis kazasında Mücke-Flensungen'da dır. Almanya'nın ortasında bulunan Hessen Eyaletinin komşu eyaletleri ise Kuzey-Ren Vestfalya, Aşağı Saksonya, Thüringen, Bavyera, Baden-Württemberg ve Rheinland-Pfalz'dır. Hessen'nin ortasında Orta bölge dağlarında en yüksek rakım 950 metredir.

Eyaletin coğrafi yapısı genel itibarıyla yüksek rakımlı tepeler ve dağlık alanlardan oluşmaktadır. Yerleşim ve sanayi merkezleri dışında kalan bölgeler, ağırlıklı olarak tarım ve ormancılık faaliyetlerine ayrılmıştır. Güneyden kuzeye doğru uzanan geniş ormanlık kuşak, tabiat parkları ile tanımlanan doğal alanları meydana getirmektedir. Hessen, Almanya'nın en ormanlık eyaletlerinden biri olup, eyalet yüzölçümünün yaklaşık yüzde 42'sini ormanlar kaplamaktadır. Bu ormanlık kuşak içerisinde Odenwald, Taunus, Westerwald ve Siegerland öne çıkan başlıca bölgeler arasında yer almaktadır.

Hessen'da Almanya'nın batısında baskın olan okyanusal iklim görülmektedir. Yılın büyük bölümü yağmurlu geçmektedir. Ren nehri yamaçlarında güneşli gün sayısının fazla olması nedeni ile şaraplık üzüm bağları bulunmaktadır.

Su kütlesi

Hessen eyaletinden başta Ren nehri olmak üzere Main, Weser, Lahn, Fulda, Dill ırmakları geçmektedir. Nehirler genelde kanallaştırılma çabalarından sonra gemi ile yük taşımacılığına açılmıştır. Eyalette büyük çapta göller olmasa da baraj ve yapay göller bulunmaktadır.

Tarih

Hessen, bugünkü eyalet sınırları içerisinde çeşitli derebeylikler ve kazalar kurulmadan önce uzun bir zaman diliminde Roma imparatorluğunun sınırları korumayla görevli sancak konumunda idi. Romalılar imparatorluk sınırlarını Cermen halkına karşı koruyabilmek için sınır boyunca Limes adında kütük kazıklı ve gözetleme kuleleriyle donatmışlardır. Orta Çağ'dan itibaren bölgenin önemliliği sonucu zenginleşen derebeylerin, toprak ağalarının yönetimlerinde kalmış, sonra şehir devletçikleri oluşmuştur. Şehir devletçikleri daha sonra Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu altında birleştirilmiştir.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra Ren'in batısındaki Hessen toprakları Fransa tarafından tekrar işgal edilirken, geri kalan bölge ABD işgal bölgesinin bir parçasıydı. Fransızlar, Hessen'in bir kısmını bölgenin geri kalanından ayırdı ve yeni kurulan Rheinland-Pfalz eyaleti içine dahil etti. Öte yandan Birleşik Devletler, 19 Eylül 1945'te Büyük Hesse (Groß-Hessen) eyaletini, Hesse-Darmstadt ve eski Prusya Hessen-Nassau eyaletini ilan etti. Eyaletin 4 Aralık 1946'da Groß-Hessen olan ismi, resmî olarak Hessen olarak değiştirildi.

II. Dünya Savaşı sonrasında Amerikan işgal yönetiminin yönlendirmeleriyle 19 Eylül 1945 tarihinde eyalet statüsü kazanmış, 1946 yılında gerçekleştirilen halk oylamasıyla eyalet anayasasının kabul edilmesinin ardından Hessen Eyaleti resmen ilan edilmiştir.

Demografi

Nüfusu 6 milyonu aşkın olmasına karşın yaşlanan Alman halkı ve eyalete dışarıdan gelen göç yoğunluğunun sürekli düşmesi sonucunda eyalet nüfusunun 2050'de 5 milyonun altına düşmesi tahmin edilmektedir.

Hessen Eyaleti'nde nüfusun %80'inden fazlası internet kullanıcısı olup, hanelerin neredeyse tamamında sabit telefon hattı bulunmaktadır. Kablo televizyon ve internet hizmetlerinden yararlanma oranı yüksektir. Hızlı internet bağlantıları (VDSL, 16–32 Mbit) yaygın olarak kullanılmakta, GSM kapsama alanı ise yaklaşık %99 seviyesine ulaşmaktadır. Hane başına ortalama 1,5 binek otomobil düşmektedir. Eyalette genel işsizlik oranı yaklaşık %4,5 düzeyindeyken, göçmen nüfus içerisinde bu oran %10'un üzerine çıkmaktadır. Diplomasız gençlerin oranı göçmenler arasında %20'nin üzerinde iken, Alman vatandaşları arasında %6'nın altında seyretmektedir.

Hessen Eyaleti nüfusunun önemli bir bölümü, II. Dünya Savaşı sonrasında daha sonra Doğu Bloku olarak adlandırılacak ülkelerden göç eden Alman kökenli kişilerden oluşmaktadır. Almanca, kırsal bölgelerde çeşitli yerel şivelerle konuşulmakla birlikte, eyalete özgü tekil bir Almanca lehçesi bulunmamaktadır. Bununla birlikte bölgesel ağızlar genel olarak “Hessisch” (Hessence) adıyla anılmaktadır.

Din

Hessen'de yaygın din Hristiyanlıktır. 2016 yılında devlet desteği ile yürütülen bir anket araştırmasına göre toplumun %63'ü kendisini Hristiyan olarak tanımlamıştır. Bu bağlamda Protestanlık, toplumun %36'sı, Katolik Kilisesi ise %24'ünü oluşturmaktadır. Toplumun %32'si dinsizdir. Müslümanlar toplumun %3'ünü oluşturmaktadır.

Yönetim

Hessen Eyaleti, anayasal temellere dayanan parlamenter demokratik bir yönetim sistemiyle idare edilmektedir. Yüzde 5'lik seçim barajını aşan siyasi partiler, beş yıllık bir dönem için Eyalet Parlamentosu'na temsilci gönderme hakkı elde etmektedir. Yürütme yetkisi, Eyalet Başbakanı'nın başkanlık ettiği ve çeşitli bakanlardan oluşan bir kabine aracılığıyla kullanılmaktadır.

Yasama süreçlerinin anayasaya uygunluğunu denetleme yetkisine sahip olan Eyalet Yüksek Mahkemesi, Eyalet Parlamentosu tarafından seçilen 11 üyeden oluşmaktadır. Eyalet Başbakanı, eyaletin hem siyasi hem de resmi temsilcisi konumundadır. 1918 yılına kadar hüküm süren Alman kraliyet ailelerine mensup bireylerin parlamentoya üye olabilmeleri anayasal olarak yasaklanmıştır.

Hessen, uzun bir süre boyunca Sosyal Demokrat Parti (SPD) yönetimi altında kalmıştır. Ancak 1999 yılından itibaren, Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) ile Hür Demokrat Parti (FDP) arasında kurulan koalisyon hükûmeti yönetimi devralmıştır. 2008 yılında yapılan eyalet seçimlerinde ise hiçbir parti tek başına parlamentoda çoğunluğu sağlayamamış, bu nedenle görevdeki Başbakan Roland Koch, hükûmet kurulamaması nedeniyle yönetimi vekâleten sürdürmüştür.

İdari bölümler

Hessen 21 ilçeye (Landkreise) ve 5 bağımsız şehre (Kreisfreie Städte), ayrıca her biri Darmstadt, Gießen ve Kassel olmak üzere 3 yönetimsel bölgede (Regierungsbezirk) gruplanır. Aşağıda bu idari bölgeler ile bu bölgelerin otomobil plakaları ve yönetim merkezleri verilmiştir:

Regierungsbezirk Darmstadt	Regierungsbezirk Gießen	Regierungsbezirk Kassel
Kreis Bergstraße HP (Heppenheim) Landkreis Darmstadt-Dieburg DA, DI (Darmstadt-Kranichstein) Kreis Groß-Gerau GG (Groß-Gerau) Hochtaunuskreis HG (Bad Homburg vor der Höhe) Main-Kinzig-Kreis MKK (Gelnhausen) Main-Taunus-Kreis MTK (Hofheim am Taunus) Odenwaldkreis ERB (Erbach) Landkreis Offenbach OF (Dietzenbach) Rheingau-Taunus-Kreis RÜD (Bad Schwalbach) Wetteraukreis FB (Friedberg)	Landkreis Gießen GI (Giessen) Lahn-Dill-Kreis LDK (Wetzlar WZ) Landkreis Limburg-Weilburg LM (Limburg) Landkreis Marburg-Biedenkopf MR (Marburg) Vogelsbergkreis VB (Lauterbach)	Landkreis Fulda FD (Fulda) Landkreis Hersfeld-Rotenburg HEF (Bad Hersfeld) Landkreis Kassel KS (Kassel) Schwalm-Eder-Kreis HR (Homberg (Efze)) Werra-Meißner-Kreis ESW (Eschwege) Landkreis Waldeck-Frankenberg KB (Korbach)

Bağımsız şehirler ve otomobil plakaları:

1. Darmstadt DA
2. Frankfurt F
3. Kassel KS
4. Offenbach am Main OF
5. Wiesbaden WI

Şehirler

Hessen Eyaleti'nin yerleşim yoğunluğu, güneyde Frankfurt metropol alanını da kapsayan Rhein-Main bölgesinden başlayarak, kuzeydeki idari merkez Kassel kentine kadar uzanan bir hat boyunca dağılım göstermektedir. Eyaletin ekonomik yapısında Frankfurt, başlıca endüstri ve finans merkezi olarak öne çıkmaktadır. Bununla birlikte, bölge aynı zamanda dinlenme ve turizm odaklı doğal ve kültürel alanlarıyla da dikkat çekmektedir.

Wiesbaden, Bad Vilbel ve Bad Ems gibi şehirler, termal kaplıcaları ve tarihi kumarhaneleriyle tanınmaktadır. Ren Nehri kıyısında konumlanan tarihi kentler ile bu nehir boyunca sıralanan manzaralı kaleler ve şatolar, uluslararası düzeyde önemli turistik çekim merkezleri arasında yer almaktadır. Orta Çağ ve öncesine ait tarihî dokuyu koruyan yerleşim alanları arasında, eski bir krallık merkezi olan Marburg, başpiskoposluk geçmişine sahip Limburg ve derebeylik geleneğiyle öne çıkan Nassau gibi şehirler dikkat çekmektedir.

Ekonomi

Almanya'nın başlıca ekonomi ve sanayi kollarını oluşturan kimya, teknoloji, finans ve otomotiv üretimi gibi sektörler, Frankfurt metropolü ve çevresinde yoğun bir şekilde konumlanmıştır. Frankfurt, stratejik nehir ulaşımı ve uluslararası hava trafiğine açık yapısıyla önemli bir lojistik merkez işlevi görmektedir. Avrupa Merkez Bankası'nın da Frankfurt'ta bulunması, kenti yalnızca Almanya'nın değil, aynı zamanda Avrupa'nın önde gelen finans merkezlerinden biri hâline getirmektedir.

Eyalet topraklarının yaklaşık üçte biri tarımsal faaliyetler için kullanılmakta olup, kırsal alanlar tarım ve hayvancılıkla bütünleşik bir yapıya sahiptir.

Avrupa'nın 3. büyük havaalanı Fraport AG(Frakfurt am Main) dir. Lufthansa AG, Alman Demiryolu, Alman Posta Grubu, ReWe Grubu, Frankfurt Havaalanı, Telekom AG, Opel ve Volkswagen eyaletin en önemli kuruluşlarıdır. Opel AG'in 15 bin kişi çalıştıran Avrupa üretim AR-GE merkezi Rüsselsheim'da yer almaktadır.

Altyapı

Eyaletin Biblis bölgesinde Biblis Nükleer Santrali adlı bir atom enerji santrali bulunmaktadır.

Ulaşım

Eyalet, Avrupa'nın en büyük ve kalabalık havaalanlarından biri olan Frakfurt am Main Havalimanı'nı barındırmaktadır. Büyük havaalanı dışında nehir yük ve gezi gemiciliğine sahip Ren ve Main nehirlerini bulundurmaktadır. Eyaletin en derin kırsal bölgelerine kadar ulaşan asfalt yolların yanında, Frankfurt-Köln metropollerini birbirine bağlayan Bundesautobahn 3 ve Avrupa karayolu ulaşımının en önemli kısımlarından birini oluşturan A5 otoyolu da bu eyalette bulunmaktadır. Hızlı tren güzergahına (Intercity) sahiptir. Frankfurt şehri, büyük bir tren garı ile modern bir havaalanına sahiptir. Şehir otobüs, metro ve tramvay hatları ile kaplıdır.

Eyalet, haritalandırılmış gezi amaçlı, kapsamlı ve tren ve otobüs bağlantılı bisiklet tur yolları ile baştan başa kaplıdır.

Eğitim

Eyalet sayıca zengin, saygın ve köklü eğitim kurumları ile tanınmaktadır. Bu kurumların başlıcaları arasında Frankfurt am Main'de yer alan Johann Wolfgang Goethe Üniversitesi, Justus-Liebig-Universität Gießen, Marburg Philipps Üniversitesi, Darmstadt Teknik Üniversitesi ve Kassel Üniversitesi bulunur.

Müze açısından zengin olan eyalette, paleontolik çağlar müzeleri, Roma ve German imparatorluk müzeleri, yerel folklorik müzeler, teknoloji müzeleri, kültür ve tabiat müzeleri, modern sanat müzeleri yer almaktadır.

Spor

Eyalet birçok spor dalında Federal Liglerde (Bundesliga) mücadele veren kulüplere sahiptir. Bunun yanında çeşitli jimnastik dallarında dünya şampiyonu olan kulüp ve sporcular bulunmaktadır. Eyalette çok sayıda yaz ve kış spor tesisleri bulunmaktadır.

Medya

Hessen eyaletinin Neu-Isenburg şehri Almanya'nın matbaacılık merkezidir. Başlıca yerli ve yabancı yayımlar burada basılmaktadır. Eyaletin özel ve resmî, bölgesel ye eyalet çapında yayın yapan birçok televizyon ve radyoları bulunmaktadır.

Başlıca kentleri

• Wiesbaden Eyalet başkenti
• Frankfurt Metropol kent
• Hofgeismar
• Kassel
• Marburg Üniversite şehri
• Giessen Üniversite hastane şehri
• Wetzlar
• Fulda
• Darmstadt T. Üniversite şehri
• Offenbach a.M.
• Bensheim
• Limburg an der Lahn Başpiskoposluk kenti
• Taunusstein Taunus Tabiat Parkı
• Borken hessen Maden müzesi ve gölleri
• (Weilburg an der Lahn) Almanya'nın ilk Kralı Konrad I. doğup büyüdüğü kent

Kardeş şehir ve bölgeler

Aşağıda Hessen eyaletinin kardeş bölgeleri verilmiştir:

Hessen'in kardeş bölgeleri

	Akitanya	Fransa	1 Kasım 1995
	Bursa	Türkiye	21 Ekim 2010
	Emilia-Romagna	İtalya	29 Temmuz 1992
	Yaroslavl Oblastı	Rusya	16 Ekim 1991
	Büyük Polonya Voyvodalığı	Polonya	7 Aralık 2000
	Wisconsin	ABD	20 Eylül 1976

Dış bağlantılar

• Resmi web sitesi 12 Kasım 2002 tarihinde Library of Congress sitesinde arşivlendi