Hizabavra
.JPG)
Hizabavra (Gürcüce: ხიზაბავრა; okunuşu; "h'izabavra"), Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Aspindza Belediyesi'nde bir köydür. Ahalkalaki Platosu'nun batı kısmında, Paravani'nin sağ kolu olan Çobareti Deresi kıyısında, deniz seviyesinden 1.590 metre yükseklikte yer alır. Aspindza kasabasına 19 km uzaklıktadır.
Hizabavra köyü, Saro ve Nicgori köyleriyle birlikte Hizabavra temini oluşturur ve bu teminin merkezidir.[1]
Hizabavra köyü, 19. yüzyılda Çobareti Deresi kıyısında taş duvarlarla oluşturulan teraslarda meyve bahçeleri ve üzüm bağlarıyla biliniyordu. Şarapçılık köyün ekonomisinde önemli bir yer tutuyordu.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Hizabavra adının Hiza (ხიზა) ve Bavra (ბავრა) köylerinden geldiği ileri sürülmektedir. Bu iki köyden gelenlerin Hizabavra köyünü kurduğu varsayılmaktadır. Hizabavra adı bir Gürcü halk şiirinde de geçer.[1][2]
Hizabavra, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan önemli bölgelerden biri olan Mesheti bölgesinde yer alır. Erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü krallıkları yönetiminde bulunuyordu. 11. yüzyıldan kalma Gürcü kilisesi de buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Osmanlılar köyü, 1578 yılında, Gürcü atabeglerin yönetimindeki Samtshe Atabeyliği'nden ele geçirdi. Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Hertvis livasının Hertvis nahiyesine bağlı bir köydü. Osmanlı idaresinin Gürcüce yazılışına uygun biçimde Hizabavra (خیزەباورە) olarak kaydettiği köy bu tarihte 40 haneden oluşan büyük bir yerleşmeydi. Her hane, Osmanlı Devleti'nin Hristiyan köylülerden tahsil ettiği ispenç vergisi vermekle yükümlü kılınmıştı. Hizabavra'da buğday, arpa, çavdar, darı, mercimek, nohut, keten tohumu tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Köyün üç adet değirmeni vardı.[3]
Hizabavra, yaklaşık 250 yıl Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Çarlık Rusya'nın eline geçti. Bu dönemde Gürcistan bu imparatorluğun bir parçasıydı ve köy bu şekilde yeniden Gürcistan'a katılmış oldu. Köyde 1836 yılında Katolik Gürcü rahip İoseb Hutsişvili tarafından bir basımevi kurulmuş, iki yıl sonra bu basımevi Ahaltsihe kentine taşınmıştır. 19. yüzyılın sonlarında Cavaheti bölgesini gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze'nin verdiği bilgiye göre, bu tarihlerde Hizabavra'da 200 hane Katolik Gürcü yaşıyordu. Ortodoks Gürcüler 16. yüzyılın sonlarında Katolikliğe geçmişlerdi.[4]
Hizabavra'da altı kilise bulunmaktadır. Bunlardan dördü bugün de hizmet vermektedir. Bunlardan biri Aziz Giorgi Kilisesi, Gürcü Ortodoks kilisesi olup orta mahallede yer alır. Tek nefli bir yapı olan kilise, köydeki gri renkli bazalt taşından inşa edilmiştir. Kilisenin 11. yüzyılda inşa edildiği yazıtının stilinden de anlaşılmaktadır. Cavaheti bölgesinde Katolikliğin yayılmasından sonra Hizabavra'da Meryem Ana (1828) ve Kutsal Kalp (1900) kiliseleri inşa edilmiştir. Köyün 20. yüzyıla kadar bir de kalesi bulunuyordu.[5]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Hizabavra köyünde, 2014 yılı verilerine göre 585 kişi yaşıyordu. Nüfusun çoğunluğu Gürcülerden oluşuyordu.[5]
| Yıl | Nüfus |
|---|---|
| 2002 | 850 |
| 2014 | 585 |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 287,ISBN 978-9941-0-8626-7" (PDF). 26 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 245". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947) s. 176, II. cilt (1941), s. 175". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2021.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (მუსულმან ქართველობა და მათი სოფლები საქართველოში), Tiflis, 1913, s. 218" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mayıs 2022.
- ^ a b "Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 286,ISBN 978-9941-0-8626-7" (PDF). 26 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2021.