Saro

Saro (Gürcüce: სარო; okunuşu; "saro"), Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Aspindza Belediyesi'nde bir köydür. Kura Nehri Havzası'nda, deniz seviyesinden 1480 metre yükseklikte yer alır. Aspindza kasabasına 17 km uzaklıktadır.

Saro, Hizabavra ve Nicgori köyleriyle birlikte Hizabavra temini oluşturmaktadır.^[1]

Tarihçe

Gürcücede "saro" (სარო) servi anlamına gelir. Bu kelime Gürcü diline Farsça "serv"den (سرو) girmiştir. Saro, eskiden "Haristvala" denilen beyaz üzüm bağlarıyla tanınıyordu.

Saro, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan önemli bölgelerden biri olan Mesheti bölgesinde yer alır. Saro'nun İÖ 2. yıldan beri yerleşme olduğu arkeolojik buluntulara dayanarak ileri sürülmüştür. Köyün çevresindeki kale ve yapı kalıntıları Tunç Çağı'na tarihlenmektedir.

Saro, erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü krallıkları yönetiminde bulunuyordu. Osmanlılar köyü, 1578 yılında, Gürcü atabeglerin yönetimindeki Samtshe Atabeyliği'nden ele geçirdi. Yaklaşık yirmi yıl sonra gerçekleştirdiği tahriri kapsayan, 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı mufassal deftere göre Saro, Gürcistan Vilayeti içinde, Hertvis livasının Hertvis nahiyesine bağlı bir köydü. Osmanlı idaresinin Gürcüce yazılışına uygun biçimde Saro (صارو) olarak kaydettiği köyün nüfusu 20 haneden oluşuyordu. Her hane, Osmanlı Devleti'nin Hristiyan köylülerden tahsil ettiği ispenç vergisi vermekle yükümlü kılınmıştı. Saro'da buğday, arpa, çavdar, darı, mercimek, nohut, keten tohumu tarımı ve şarapçılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.^[2]

Saro, yaklaşık 250 yıl Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Çarlık Rusya'nın eline geçti. Bu dönemde Gürcistan bu imparatorluğun bir parçasıydı ve köy bu şekilde yeniden Gürcistan'a katılmış oldu. 1842 yılında köyde 16 hane yaşıyordu.^[3] 19. yüzyılın sonlarında Cavaheti bölgesini gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, bölgedeki Gürcü nüfusunun Osmanlı Devleti tarafından hem Müslümanlaştırıldığını hem de Hristiyan Gürcülere karşı düşman haline getirildiğini, bu bölgede yer alan Saro köyünde 70 hanenin Gürcüce konuşan Gürcü Hristiyanlardan oluştuğunu yazmıştır.^[4]

Saro köyünde, buranın çok eski bir yerleşme olduğunu da gösteren megalit kalelerin kalıntıları ile 7-8. yüzyıllara tarihlenen Başmelekler Kilisesi bulunmaktadır. Tek nefli bir yapı olan kilise 1747 yılında elden geçirilmiştir. Megalit kaleler, Kveubani Kalesi, Yukarı Kale (Kilise Kalesi) ve Yeni Kale (Kale-Kule) olarak adlandırılmaktadır.^[5]