Huttal
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
 Maveraünnehir haritası | |
| Konum |  Tacikistan |
| Kriter | Kültürel: ii, iii |
| Referans | 1627 |
| Tescil | 2025 (47. oturum) |
| Koordinatlar | 37°44′38″N 69°17′53″E / 37.744°K 69.298°D |
Huttal, sıklıkla çoğul biçimi Huttalan (ya da Hutlan, Hatlan gibi yazılışlarının yanı sıra Çin kaynaklarında K'o-tut-lo olarak da görülür), Oxus Nehri'nin (bugünkü Ceyhun) kuzey kıyısında, Vahş ve Panj nehirlerinin arasında yer alan bir ortaçağ bölgesi ve prensliğiydi. Kabaca günümüzdeki Tacikistan'ın Hatlon iline karşılık gelmektedir.
İslam öncesi Huttal Prensliği, Müslümanların Maveraünnehir'i fethi sırasında Emevilerin bazen müttefiki, bazen düşmanı olarak aktif bir rol oynadı ve Abbasiler 750-751 yılına kadar bu prenslik üzerinde doğrudan kontrol kuramadı.[1] Tohâristan'daki Bânîcûrlerin bir kolu Abbasiler altındaki bölgeyi yönetti ve 10. yüzyılda Sâmânîlerin egemenliğini tanıdı. Bölge muhtemelen 11.-12. yüzyıllarda, önce Gaznelilerin esnek kontrolü altına girdiğinde ve 11. yüzyılın ortalarından sonra Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun egemenliği altındayken özerk bir yönetim altındaydı.[1] Selçuklu hakimiyetinin gerilemesiyle Huttal, Gurlular ve Hârezmşâhların kontrolüne geçti.[1] 13. yüzyılda Huttal, Moğol İmparatorluğu'nun ve onun halefi olan Çağatay Hanlığı'nın bir parçası haline geldi ve 14. yüzyılın ortalarında dağılmasının ardından özerk bir prenslik olarak yeniden ortaya çıktı.[1] 16. yüzyılda Şeybânîler Huttal'ı ele geçirdi ve Huttal ismi kullanımdan kalktı; yerini Kulob aldı.[1]
2025 yılında, orta çağ Huttal'ı ile ilişkili on bir arkeolojik alan ("Budist tapınakları, saraylar, yerleşim yerleri, üretim merkezleri ve kervansaraylar" dahil) "Antik Huttal'ın Kültürel Miras Alanları" başlığı altında Dünya Mirası Alanı olarak listelendi.[2][3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Bosworth 2009.
- ^ "Ancient Khuttal in Tajikistan Added to UNESCO World Heritage List". The Times Of Central Asia. 14 Temmuz 2025. 5 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2025.
- ^ "Cultural Heritage Sites of Ancient Khuttal". 14 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2025.
İleri okumalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bosworth, C.E. (1986). "Khuttalān". The Encyclopedia of Islam, New Edition, Volume V: Khe–Mahi. Leiden and New York: BRILL. ss. 75-76. ISBN 90-04-07819-3.
- Bosworth, C. Edmund (2009). "ḴOTTAL". Encyclopædia Iranica, Online edition. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2014.