IV. İvan

IV. İvan İvan Vasiliyeviç Korkunç İvan Иван Грозный
Tüm Rusya'nın çarı
Hüküm süresi	16 Ocak 1547 – 28 Mart 1584
Taç giymesi	16 Ocak 1547
Sonra gelen	I. Fyodor
Moskova büyük prensi
Hüküm süresi	3 Aralık 1533 – 16 Ocak 1547
Önce gelen	III. Vasili
Doğum	25 Ağustos 1530(1530-08-25) Kolomenskoye, Moskova
Ölüm	28 Mart 1584 (53 yaşında) Moskova
Defin	Kelmisvi Şapeli, Moskova
Eş(ler)i	Anastasiya Romanovna Mariya Temryukovna Marfa Sobakina Anna Koltovskaya Anna Vasilchikova Vasilisa Melentyeva Maria Dolgorukaya Mariya Nagaya
Çocuk(lar)ı	Çareviç Dmitry Ivanovich (Rusya) Çareviç İvan İvanoviç I. Fyodor Dimitri İvanovich
Tam adı İvan Vasiliyeviç
Hanedan	Rurik
Babası	III. Vasili
Annesi	Elena Glinskaya
Dini	Rus Ortodoks

IV. İvan, İvan Vasiliyeviç veya yaygın adıyla Korkunç İvan (Rusça: Ива́н четвёртый, Васи́льевич, Иван Грозный 25 Ağustos 1530; Kolomenskoye, Moskova - 28 Mart 1584, Moskova), son Moskova Knezi ve ilk Rus çarı. Düzenlediği seferler ve yaptığı fetihlerle Moskova Knezliği'ni lağvetmiş ve Rus Çarlığı'nı kurmuş olan bir hükümdardır. Rusya'yı, "Tüm Rusya'nın çarı" sıfatıyla 1547 yılından 1584'teki ölümüne kadar yönetmiştir.

Hükümdarlığı

İvan IV. Vasiliyeviç

Henüz üç yaşında Moskova Knezliği'nin başına geçti. 1547'de taç giydi. 1549'da Zemskiy Sobor'u kurdu. Kararlı, etkileyici ve acımasız bir portre çizen İvan, büyük hırsları olan ve intikam duygusu oldukça yüksek bir Rus lideriydi. Tatarlar üzerine yaptığı birçok sefer bunun kanıtıydı. Düşmanları arasında korku salan, gözü kara, dengesiz kişiliğe sahip olan IV. Ivan bu yüzden kendine ihanet ettiği gerekçesiyle 1582 yılında oğlunu öldürdü.

Yaptığı çeşitli seferlerle Moskova Knezliği'ni genişletti. Bu durumdan faydalanarak kendini "Tüm Rusya'nın çarı" ilan etti. Böylece devlet, Çarlık yönetim sistemine geçmiş oldu.

1550'de sivil ve ruhani büyüklerden teşekkül eden bir toplantı olan Sobor düzenledi. Toplantıda, Rusya'da yürürlükte olan devlet ve kilise kanunları ile nizamları üzerine konuşmalar yapıldı. Bu toplantıda karar alıcıları Mümtaz Heyet olarak adlandırıldı.

Çar'ın en yakın müşavirleri sıfatıyla devlet işlerinde önemli rol oynayan Mümtaz Heyet, 1553'te İvan'ın gözünden düşmeye başladı. Metropolit Macari'nin etkisiyle kendini Tanrı inayetiyle hükümdar, Rusya'yı dilediği gibi idareye memur bir Çar diye telakki ediyordu.

1560'ta İvan'ın eşi Anastasya, geride İvan ve Fyodor adlı iki çocuk bırakarak öldü. Eşinin her yönden İvan üzerinde etkisi vardı. Eşinin ölümü İvan'ı zevk ve sefahat alemine dalmasına neden oldu. Yine bu dönemde yeni gözdeleri ortaya çıktı. Bunların da kışkırtmasıyla uzun zamandır içinde sakladığı arzular ve hevesler ortaya çıkmaya başladı. Bu süreçte birçok kişi sürgüne gönderildi.

1564'te çocuklarını, saray hademeleri ve maiyetini, saray hazinesini alarak Kremlin'i terk etti. Bu gidiş Moskovalılar gözünde bir muammaydı. Bir yıl sonra soylulara ve ruhani liderlere, "Soyluların ihanet içinde olduğu için Moskova'yı terk ettiğini" yazdı.

Bu Moskova'da derin bir etki yarattı ve Çar'ın geri dönmesi için çabalar başladı. Nihayet iki ay sonra Moskova'ya döndü. Fakat 35 yaşında olmasına rağmen ihtiyar bir görüntüyle tanınmaz hale gelmişti.

Döner dönmez 'hainleri' cezalandırmaya başladı. Böylece hem tek adam olma yönünde büyük bir adım atacaktı hem de tek adamlığı destekleyecek ıslahatları yapma fırsatı bulacaktı. Nihayet Opriçnina denilen idari bir sistemi yerleştirerek bu emellerine ulaştı.

Kişiliği

Korkunç İvan tarihçilerin farklı değerlendirmelerine konu olmuş bir adamdı. Bazıları onu, hayatta başlıca hedefi en temel içgüdülerini tatmin etmek olan ve izlediği politikalarla sonunda devletin çökmesine yol açan çılgın bir sadist ve seks düşkünü olarak betimlemiştir. Diğerleri ise onu -işlediği suçları her zaman görmezden gelmeksizin- bencil soylulara diz çöktüren, devleti birleştirmekle kalmayıp aynı zamanda iktidar alanını genişleten kişisel bir otokrasinin kurucusu, yetenekli bir lider olarak övmüşlerdir. Onun en kalıcı özelliğinin ahlaki istikrarsızlığı olduğu görülmektedir. Kişisel hayatında ve devlet işlerinde düzenli biçimde "kibirli zihinsel uçuşmalar ile utanç verici ahlaki rezaletler" arasında gidip geliyordu. Nitekim dini ritüellere titizlikle uyar, sabahın dördünde kalkıp iki ya da üç saat dua ederdi. Fakat amaçları gerektirdiği anda kiliseyi hiçe sayar ve öğretilerini aşağılardı. İvan birinci karısına sahici bir bağlılık duyuyordu fakat ölümünden sonraki on iki gün içinde kendine başka bir kadın seçti. En büyük oğlu İvan İvanoviç'i çok sever, onu el üstünde tutardı fakat bir öfke anında ona sopayla öyle bir vurdu ki genç adam oracıkta öldü. Novgorod'un ihanet planları yaptığına dair sadece bir kuşku üzerine kenti talan etti ve 60.000 erkek, kadın ve çocuğu katletti; fakat ardından büyük bir acı duyarak kurbanların listesini çeşitli manastırlara göndererek onlar için yas ayinleri yapılmasını sağladı. Bu ayinlerin masrafını karşılamak için cömertçe kişisel katkıda bulundu. Bir biyografi yazarına göre, on yaşına geldiğinde İvan'ın "en büyük eğlencesi köpekleri kalenin terasından fırlatıp atmak ve can çekişmelerini zevkle izlemekti". On üç yaşına geldiğinde, "sokaklarda dolaşarak ... önüne geleni dövmeye, kadınlara şiddet uygulamaya başladı ... çevresinde bulunanlar tarafından hep alkışlandı". Bütün bu davranışlarda bir tür delilik olduğu saptansa da, İvan'ın politikalarının toplam etkisi değerlendirildiğinde, yönetim sistemi "bir dahinin deliliği" olarak betimlenmiştir.

Ölümü

Bu rejimi tam 20 yıl sürdürdü. Bu dönemde birçok olay kanlı baskınlar sonucu örtüldü. Yine bu dönem içinde 1582 yılında kendi oğlunu bile öldürmekten çekinmeyen Çar İvan, 28 Mart 1584'te Bogdan Belski ile satranç oynarken 53 yaşında öldü. Kehanetler, IV. İvan'ın bu tarihte öleceğini söylüyordu. 1960'lı yıllarda mezarını açan arkeologlar, zehirlendiğine dair kanıt oluşturabilecek cıva kalıntılarına ulaştı. Bogdan Belski ve daha sonra çar olan Boris Godunov tarafından zehirlendiği sanılmaktadır.

Ayrıca bakınız

• Korkunç İvan (film)
• İvan Vasileviç İşini Değiştiriyor (film)

Kaynakça

• Bobrick, Benson (1990) Ivan the Terrible. Edinburgh: Canongate Books, ISBN|0-86241-288-9 (İngilizce)
• Hosking, Geoffrey, (2004). Russia and the Russians: A History. Cambridge: Harvard University Press, ISBN 0-674-01114-7 (İngilizce)

Dış bağlantılar

• Kurat, Akdes Nimet (6.baskı: 2014), Rusya Tarihi / Başlangıcından 1917'ye Kadar, Ankara:Turk Tarih Kurumu, ISBN 9751605504. Online:[1] 18 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Xs4all.nl websitesinde "madmonarchs/ivan4" maddesi. Online:[2]23 Haziran 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Resmî unvanlar
Önce gelen: III. Vasili	Moskova büyük prensi 3 Aralık 1533 – 16 Ocak 1547	Sonra gelen: –
Önce gelen: –	Rus çarı 16 Ocak 1547 – 28 Mart 1584	Sonra gelen: I. Fyodor