Jak Nesim Paşa
| Jak Nesim Paşa יעקב ניסים (Yaakov Nissim) | |
|---|---|
| |
| Jak Nesim Paşa'nın portresi | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 20 Kasım 1850 Selanik, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 22 Ağustos 1903 (52 yaşında) Selanik, Osmanlı İmparatorluğu |
| Defin yeri | Selanik Yahudi Mezarlığı |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı | Osmanlı İmparatorluğu |
| Hizmet yılları | 1874-1903 |
| Rütbesi | Ferîk |
| Birimi | Osmanlı ordusu |
| Çatışma/savaşları | |
Jak Nesim Paşa[a] veya doğum adıyla Yaakov Nissim (İbranice: יעקב ניסים; d. 20 Kasım 1850, Selânik – ö. 22 Ağustos 1903, Selânik), Yahudi asıllı Osmanlı hekimi ve orduda ferîk idi.[1] Osmanlı Devleti'ne ölümüne dek yaklaşık 30 yıl hizmet verdi.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Jak Nesim, 20 Kasım 1850'de Selânik'te İtalya Yahudisi kökenli tanınmış bir hekim ailesinde Yaakov Nissim adıyla doğdu. Babası David Yaakov Nissim (ö. 1898) hekimlik, dedesi Yaakov David (ö. 1858) cerrahlık yapmıştı.[2] Kız kardeşleri de bulunan Jak Nesim'in dört erkek kardeşi (Abraham, Elias, Moses ve Daniel) gibi, eğitimi için babası tarafından Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne'ye gönderildi.[3]
Askerî kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]1874'te mezun olduktan sonra bir yıl Haydarpaşa Numune Hastanesi'nde çalıştı, aynı yıl binbaşı rütbesiyle Yeni Pazar'da konuşlu ihtiyat taburuna atandı. 1875'te askerî birliğiyle Hersek İsyânı sırasında Bosna-Hersek'te görev yaptı. 1877'de Nesim, Saraybosna'daki merkez hastânede ikinci hekim olarak tâyin edildi. Aynı sene beşinci dereceden Mecîdiye Nişanı ile taltif edildi.[3] 1876-1877 Osmanlı-Sırp Savaşı, 1876-1878 Osmanlı-Karadağ Savaşı ve 93 Harbi'nde vazîfeler îfâ etti. 1878'de Selânik'teki askerî hastâneye nakledilirken, 1880'de Selânik Merkez Hastanesi müdürlüğüne atandı. Aynı zamanda Selânik Vilâyeti'nin ve vilâyette konuşlu 3. Ordu'nun sıhiyye müfettişliğine (sağlık denetimliğine) getirildi. Bu yetkileri onlarca yıl yerine getirdi.[4][5] 1881'de dördüncü dereceden Osmâniye Nişanı'nı aldı. 1886'da Yunanistan ile sınır çatışmalarının ardından kaymakam rütbesine terfi etti ve Jak Bey olarak anılmaya başladı. 1887'de dördüncü dereceden Mecîdiye Nişanı ile onurlandırıldı,[3] 1888'de miralay mertebesine getirildi.[6] İki yıl sonra üçüncü dereceden Mecîdiye Nişanı'nı elde etti.[3] Paşa'nın bir süre sonra İftihar Nişanı da bulunuyordu.[5]
Jak Nesim Paşa, 1896'da mirliva (paşa) mevkisine getirildi; 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı'nın akabinde üçüncü dereceden Osmâniye Nişanı ile taltif edildi. 1899'da Selânik'teki Bikkur Çolim'in başkanlığını yapmaya başladı. 1901'de ferîk rütbesine terfi ederken, 1902'de 2. Ordu'nun sıhiyye müfettişliğiyle görevlendirildi.[3] Selânik Yahudi cemaatinin Meclis üyeliğini birkaç kez yapmış olmasına rağmen, meşguliyetlerinin çokluğu nedeniyle neredeyse tüm vaktini alacak yeni görevleri üstlenemeyeceğinden istifâ etmek zorunda kaldı. Yine de cemaatin hizmetine ihtiyaç duyduğu her durumda, gönüllü ve istekle yardımını esirgemeyerek yetkililer nezdindeki nüfuzunu kullanmaktan çekinmezdi. Üstün zekâsı ve nezâketiyle tanınan Jak Nesim Paşa, yalnızca Selânik'te değil; Osmanlı İmparatorluğu genelinde büyük saygı gördü.[6] Selânik Vilâyetindeki sıtma hastalıkları üzerine mühim tetkikler uyguladı. Çalışmaları, Gazette Médicale d'Orient ile Paris'teki askerî tıp mecmualarında neşredildi. Ayrıca, Hariciye Nezâreti'ne düzenli olarak askerî istatistik raporları takdim etti; her seferinde takdir gördü.[3]
Ölümü ve cenâzesi
[değiştir | kaynağı değiştir]2 Ağustos 1903'te İç Makedon Devrimci Örgütü'nün başlattığı İlinden İsyânı patlak verdiğinde, Jak Nesim Paşa yaralı askerleri tedâvi etmek üzere cepheye gönderildi. Kısa süre sonra, Soroviç'te Bulgar kuvvetleriyle çatışmada yaralanan bir askerin yarasını sararken kangren kaptı. Yatalak olan paşa, Selânik'teki yazlığına çekilmek zorunda kaldı. Durumu şehrin halkını derinden etkiledi ve ziyâretine pek çok kişi geldi. 22 Ağustos 1903'te Jak Nesim Paşa, 52 yaşında kangren kaynaklı sepsisten öldü.[3]
Paşa'nın cenâzesi, Selânik'te devlet tarafından düzenlendi. Tören îlânları şehrin duvarlarını ve binâlarını süsledi. Sabahın erken saatlerinden beri kalabalık, yazlığa doğru hareket ederek cenâze evinin önünde ve etrafında toplandı. Öğle vakti, izdiham had safhaya ulaşarak trafiği büyük ölçüde aksattı. Saat 1'de ilk askerî birlikler geldi, kısa süre sonra bir tabur nizâmiye asayiş sağlamak üzere vardı. Törende hazır bulunanlar arasında uzun bir konuşma yapan Müşîr Mehmed Hayri Paşa, Nesim'e duyduğu derin hürmet sebebiyle cenâze evinden yarım saat çıkmayan Hasan Fehmi Paşa ve Sultan II. Abdülhamid tarafından Nesim'in hastalığının tedâvisiyle sorumlandırılan Aleksandros Kamburoğlu Paşa yer aldı. Hahambaşı, Nesim'in en yakın arkadaşlarından Jacob Modiano ve birkaç önde gelenler daha törende bulunmuştu.[3] Jak Nesim Paşa'nın en az üç kızı bulunuyordu (Lilian, Alice ve Adella).[7] Osmanlı Devleti, mezarına mesleğini temsil eden iki çapraz neşterden oluşan bir anıt dikti[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Çıkar, Jutta R. M. (2004). Ruth Bartholomä; Mustafa Çıkar (Ed.). Türkischer Biographischer Index. Münih: K. G. Saur Verlag. s. 744. ISBN 9783110965773.
- ^ Molho, Michael; Nehama, Joseph (1953). In Memoriam. Selânik: Imp. N. Nicolaidès. s. 78.
- ^ a b c d e f g h "Mort de S. E. le Dr Jacques Pacha Nissim". Le Journal de Salonique, 775. Selânik. 27 Ağustos 1903.
- ^ "Foreign Notes". The Menorah. Cilt 21. New York City: Menorah Publishing Company. Temmuz-Aralık 1896. s. 263.
- ^ a b Singer, Isidore; Franco, M. (1901). "Jacques Pasha (Jacques Nissim Pasha)". Yahudi Ansiklopedisi. 7. New York City: Funk & Wagnalls. s. 50.
- ^ a b London Jewish Chronicle (5 Temmuz 1901). "General Dr. Jacques Nissim Pasha". The Canadian Jewish Times. 4 (16). Montreal. s. 241.
- ^ "Généalogie des Amar de Salonique:". amarfamily.org. Francis Amar. 7 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Güleryüz, Naim; Avigdor, Celia (2004). Quincentennial Foundation Museum of Turkish Jews. İstanbul: 500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi. s. 38. ISBN 9789757304869. 6 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2025.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Jak Nisim ve Jak Nissim Paşa olarak da anılmaktadır.