Károly Ereky
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
| Károly Ereky | |
|---|---|
| Macaristan Gıda Bakanı | |
| Görev süresi 17 Ağustos 1919 - 24 Kasım 1919 | |
| Yerine geldiği | Béla Térfi |
| Yerine gelen | István Szabó de Nagyatád |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Wittmann Károly 20 Ekim 1878 Estergon, Avusturya-Macaristan |
| Ölüm | 17 Haziran 1952 (73 yaşında) Vác, Macaristan |
| Partisi | Bağımsız |
| Bitirdiği okul | Budapeşte Teknoloji ve Ekonomi Üniversitesi |
| Mesleği | Siyasetçi · ziraat mühendisi |
Károly Ereky (20 Ekim 1878 - 17 Haziran 1952), Macar ziraat mühendisi. ' Biyoteknoloji ' terimi onun tarafından 1919'da ortaya atıldı.[1] Bazıları tarafından biyoteknolojinin "babası" olarak kabul edilir.[2][3][4]
İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Ereky, 18 Ekim 1878'de Macaristan'ın Esztergom kentinde Károly Wittmann olarak doğdu. Babası István Wittmann ve annesi Mária Dukai Takách idi. İlk Macar kadın şair olan Judit Dukai Takách (1795-1836) akrabalarından birisidir. 1893 yılında adını Ereky olarak değiştirmiştir. Üç erkek kardeşi vardı: Jenő, Ferenc ve István. Ereky, Gramer okulunu Sümeg ve Székesfehérvár'da bitirdi. Budapeşte Teknik Üniversitesi'ne girdi ve 1900'de teknik mühendislik diploması aldı.
Ereky ile önde gelen elektrik mühendisi ve Wittmann osiloskopunun mucidi olan yurttaşı Franz Wittmann arasında bir aile bağı olabilir.
Kariyer
[değiştir | kaynağı değiştir]Daha sonra 1905 yılına kadar Avusturya'nın Viyana kentinde çeşitli kağıt ve gıda endüstrisi şirketlerinde makine tasarımcısı olarak çalıştı. Budapeşte'ye taşındı ve József Teknik Üniversitesi'nde yardımcı doçent oldu. 1919'da Macaristan Gıda Bakanı oldu. Macarca yazılmış ve Almanca olarak yayınlanan yüzden fazla yayın yazdı. Ereky ayrıca hem Almanca hem de İngilizce konuşabiliyordu.
1922'de klorofilin mekanizmaları ve hayvanların beslenmesinde nasıl kullanılabileceği üzerine bir kitap yazdı. 1925'te olası bir besin kaynağı olarak yaprak proteinleri üzerine bir kitap yazdı ve ticari bir ürün olarak da tanıtımını yaptı.
Biyoteknoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Ereky, 1919'da Macaristan'da "Biyoteknoloji" kelimesini, Berlin'de Biotechnologie der Fleisch-, Fett- und Milcherzeugung im landwirtschaftlichen Grossbetriebe (Büyük Ölçekli Tarım Çiftliğinde Et, Yağ ve Süt Üretiminin Biyoteknolojisi) adlı kitabında yayınladı.
Ereky, kitabında hammaddeleri daha kullanışlı bir ürüne dönüştürmeye dayalı bir teknoloji tanımladı.[5] Bin domuz barındıran bir mezbaha ve ayrıca 50.000 domuz kapasiteli bir besi çiftliği inşa etti ve yılda 100.000'den fazla domuz yetiştirdi. Girişim muazzamdı ve dünyanın en büyük ve en kârlı et ve yağ işletmelerinden biri haline geldi. Ereky, 20. yüzyıl boyunca biyoteknolojinin, gıda ve enerji kıtlığı gibi toplumsal krizlere çözümler sağlayabileceğini öngördü. Ereky için "biyoteknoloji" terimi, ham maddelerin biyolojik olarak sosyal açıdan faydalı ürünlere dönüştürülebildiği süreci ifade ediyordu.
Kitap Almanya'da birkaç hafta içinde birkaç bin kopya sattı. 1921'de kitap Hollandaca'ya çevrildi.
İkinci Dünya Savaşı ve ölümden sonra
[değiştir | kaynağı değiştir]19 Eylül 1946'da Ereky, Macaristan'daki karşı-devrimci rolü nedeniyle Halk Mahkemesi tarafından 12 yıllığına Vác hapishanesine gönderildi. 17 Haziran 1952'de 74 yaşında hapishanede öldü.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Biotechnologie der Fleisch-, Fett-, und Milcherzeugung im landwirtschaftlichen Grossbetriebe: für naturwissenschaftlich gebildete Landwirte verfasst. P. Parey. 8 Haziran 1919. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2022 – Hathi Trust vasıtasıyla.
- ^ "The founding father of biotechnology: Károly (Karl) Ereky, auths, Fári, M.G. & Kralovánszky, U. P., International Journal of Horticultural Science 2006, 12 (1): 9–12 Agroinform Publishing House, Budapest, Printed in Hungary ISSN 1585-0404" (PDF). 7 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "What Is Biotechnology? | An Introduction to Biotechnology". Biotechnology.amgen.com. 17 Ocak 2014. 5 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2020.
- ^ "Biotechnology Definition". Investopedia. 6 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2022.
- ^ Fiechter (ed.), History of Modern Biotechnology I, p. 153
