Kırtas Vak‘ası
| Makale serilerinden |
 |
Kırtas Vak‘ası, kalem-kağıt hadisi (Arapça: حدیث الدواة) veya perşembe günkü felaketi (Arapça: رزية يوم الخميس), Muhammed'in ömrünün son günlerinde bir şeyler yazmak istediği, ancak bunun önlendiği olayı ifade eder. Tarihi kayıtlarda tevatür haddinde yer alan bu hadis, Şii ve Sünni kaynaklarda nakledilmiştir. Muhammed'in niyeti tartışmalı olsa da yaygın olarak yazacağı şeyin halefini belirleyeceği düşünülmüştür.[1]
Olayın şerhi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şia kaynaklarına göre; Muhammed'in hicri 11 yılında hastalanıp ölmesinin dört gün öncesinde, perşembe günü, sağlığı önemli ölçüde değişti. Muhammed'in Müslüman ümmetinin yoldan çıkmasını engelleyecek bir ifade yazmak için kalem ve kağıt istediği bildirildi. Ömer ibn el-Hattab, Muhammed'e hakaret edip cevap verdi: "Dur! Bu adam [Muhammed] sayıklıyor. Allah'ın kitabı bize yeter: «حَسْبُنَا كِتَابُ الله» [2] Orada bulunanlardan bazıları Ömer'e "Resulullah'ın emrine uyun" dediler ve bir tartışma çıktı.[3]
Sunni kaynaklara göre; Abdullah bin Abbas şöyle rivayet eder: “Peygamberin rahatsızlığının kötüleştiği bir zamanda, ‘Bana (yazacak) bir kağıt getirin ki siz yoldan sapmayasınız diye bir şey yazayım" dedi. Ömer bin Hattab, ‘Peygamber ağır hasta, Kuran bizimle birlikte ve Allah'ın sözü bize yeter’ dedi. Evdeki insanlar arasında tartışma çıktı. Çok söz söylenip anlaşmazlıklar artınca peygamber, ‘Yanımdan kalkın (ve evden çıkın). Benim yanımda niza ve tartışma çıkarmanız yakışıksızdır.’ dedi. Tartışma nedeniyle peygamber istediğini yazamadı”.[4] Saîd b. Cübeyr, İbn Abbas'dan şöyle rivayet edilmektedir: “Perşembe günü, Peygamberin hastalığı ağırlaşmıştı. Peygamber, ‘Bana bir tablet (lawh) ve mürekkep şişesi (dawat) getirin, size bir metin yazayım ki (onu takip ederek) asla yoldan sapmayasınız’ dedi. ... Aralarında bazıları, ‘Allah'ın Peygamberi hezeyan edip sayıklıyor!’ dediler”.[5]
Şiilere göre dürtü
[değiştir | kaynağı değiştir]Ömer Sekaleyn hadisi defalarca Peygamberden duymuştu: “Ben size iki değerli emanet (sekaleyn) bırakıyorum. Bunlardan biri diğerinden daha büyük olup bereket ve etkisi gökten yere kadar uzanan Allah’ın kitabı, diğeri de Ehl-i beyt’imdir. Bu ikisi kıyamet günü havuzumun başında benimle buluşuncaya kadar birbirinden ayrılmayacaktır”.[6] Şiiler Ömer'in, Peygamber'in Kuran ve Ehl-i Beyti hakkında yazmak istediğini zannedip ve bunu engellemek için elinden geleni yaptığını iddia ederler. Ömer'in İbn Abbas ile yaptığı görüşmede şöyle dedi: "Peygamberin hastalandığında Ali hakkında yazmak istiyordu, Ama ben bunu İslam yüzünden engelledim."[7]
Hadisi geçen eserler
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu olay Şii ve Sünni hadis ve tarihi kaynaklarda farklı detaylar ve ifadelerde yer almıştır. Sünni kaynakları olan Sahih-i Buhari, Sahih-i Müslim, Müsned Ahmed bin Hanbel, Süneni Beyhaki, İbn Sa'd'ın Kitâbü’t-Tabakâtü’l-Kebir ve Şii kaynakları olan El-İrşad fi Marifeti Hucecillahi ale'l-İbad, Evailu'l-Makalat fi'l-Mezahib ve'l-Muhtarat, El-Gaybet (Numani) ve Menakıb Ale Ebi Talib bu olayı zikretmişler.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- İBN EBÜ’l-HADÎD 20 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Madelung, Wilferd (1997). The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 66-67. ISBN 978-0521646963. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2025.
- ^ Hayatul Kulub, C.2, s.998
- ^ "The Incident of Pen and Paper". Seratonline.com. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ el-Buhârî, Muhammed, Sahih-i Buhari, C.1, s.37, C.4, s.66, C.5, s.137-138, C.7, s.9
- ^ Müslim bin Haccâc, Sahih-i Müslim, C.5, s.75-76
- ^ Meclisi, Muhammed Bâkır, Biharu'l Envar, C.22, s.475-476
- ^ İbn Ebü’l-Hadîd, Nehcü’l-belâġa şerhi, C.12, s.21