Kara sapot
| Kara sapot | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Diospyros nigra (J.F.Gmel.) Perr., Mém. Soc. Linn. Paris 3: 113 (1825).
| |||||||||||||||
Kara Sapot (Diospyros nigra), abanozgiller familyasından ve anavatanı Doğu Meksika ve Orta Amerika ile Kolombiya'nın güneyi olan bir ağaç türü ve bunun meyvesine verilen ad. Çikolata Meyvesi ve Kara Trabzon Hurması gibi gayriresmî adlarla da Türkiye'de tanınmaya başlamıştır. (İngilizcesi Chocolate Pudding Fruit, Chocolate Persimmon ve İspanyolca Zapote Prieto.) Trabzon hurması ile aynı cinsten gelmesi sebebiyle akrabadır.
Açıklama
[değiştir | kaynağı değiştir]Yetişkin bir ağaç25 m (82 ft) yüksekliğe ulaşabilmektedir. Her dem yeşil bir ağaçtır. Ancak dona karşı duyarlıdır. Zira Trabzon hurması (Soğuğa dayanıklılık haritası USDA 8a) ile akraba olsa da dayanıklılık yönünden ondan çok daha az dayanıklılığa (Soğuğa dayanıklılık haritası USDA 10a-9b) sahiptir. Yetişkin ağaçlar -3 dereceye kadar dayanabilirken, genç ağaçların 0 dereceye bile zor dayandıkları görülmüştür.[1] Bu sebeplede yetişme alanları kısıtlıdır. Yaprakları eliptik ve dikdörtgen biçiminde, bitim yerleri konik, koyu yeşil, parlak ve 10-30 cm (3,9-11,8 in)uzunluğundadır. Ağaçlar iki evciklidir, yani dişi ve erkek çiçekler ayrı ağaçlarda olup meyve için iki ağacın varlığı gereklidir.[2] Tohumdan yetişsede iyi bir verim için en az 1-2 senelik meyve fidelerinin aşılanması şarttır, ağaçların tohumdan meyve veren bir hale gelmesi 5-6 seneyi bulabilmektedir. Bunun dışında toprak konusunda fazla bir seçiciliği olmayıp pek çok toprak türüne uyum sağlayabilmektedir, neme ve kuraklığa da kısmen dayanıklıdır. Kara sapot meyvesi, domates gibi ve 5-10 cm (2,0-3,9 in)çapındadır, zeytin renginden sarı yeşil renge dönen meyve derisi yenmez ancak ince kabuğunun altındaki meyve özü olgunlaştığında beyazdan siyaha çikolata pudingi rengine döner ve yenebilir, çikolata pudingi gibi tadı da vardır, papayayı da hafif andırır bir haldedir.
Olgunlaşmamış ham çikolata meyvesi ise tahriş edici, yakıcı olabilmektedir, Filipinler'de balık zehiri olarak kullanılabilmektedir, bu sebeple olgunlaşmadan meyveleri yenmemelidir.[1] Bunun yanında oda ısısında meyveler 10 gün içinde olgunlaşabilir.[1]
Lezzetinin güzelliği sebebiyle, bu ağaç doğal yetişme alanları dışında Kaliforniya'da 1920'lerde yetiştirilmeye çalışılmış ancak denemeler Meksika Hükûmeti tarafından verilen fidelerin hemen hepsinin soğuktan zarar görmesi ile başarısız olmuştur, Florida ve Hawaii'de denemeler başarılı olmuştur, Avustralya'da ve Filipinler'de, Madagaskar gibi yerlerde de yetiştirilmektedir. Türkiye'de ise ancak Gazipaşa, Alanya gibi soğuktan korumalı yerlerde yetiştirilebileceği düşünülmektedir.
Besin değeri
[değiştir | kaynağı değiştir]| 100 grlık bir porsiyon meyvenin besin değeri[1] | |
| Kalori | 60 kcal 251 kJ |
| Nem | 79.46-83.1 g |
| Protein | 0.62-0.69 g |
| Yağ | 0.01 g |
| Kül | 0.37-0.6 g |
| Karbonhidrat | 12.85-15.11 g |
| Kalsiyum | 22 mg |
| Fosfor | 23 mg |
| Demir | 0.36 mg |
| Beta-karoten (A Vitamini) | 0.19 mg |
| Askorbik asit (C Vitamini) | 191,70 mg (portakalın 2 katı) |
| Tiamin (B Vitamini 1) | bilinmiyor |
| Riboflavin (B Vitamini 2) | 0.03 mg |
| Niasin (B Vitamini 3) | 0.2 mg |
Terminoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Sapotaceae familyasından mamey sapot ve (Rutaceae) familyası beyaz sapot arasında bir ilişki ve akrabalık bulunmamaktadır. Güney Florida'da bu bitki bazen Coco (Koko) Meyvesi denen toksik etkili delillik yaratan bitki ile karıştırılabilmektedir.[kaynak belirtilmeli].
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "ABD Purdue Üniversitesi İnternet Sitesi". 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ Noris Ledesma (2009). "Tropical Cuisine" (PDF). The Tropical Garden. 2 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2011.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Galleri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Ağacın Meyvesinden kesitler 1- 5 -
2 -5 -
3- 5 -
4 -5 -
5 -5
