Kral Lear
| Kral Lear The Tragedy of King Lear | |
|---|---|
Quatro:True Chronicle History of the Life and Death of King Lear anf His Three Daughters First Folio: The Tragedy of King Lear | |
 Kral Lear ve soytarı Ressam: William Dyce | |
| Yazar | William Shakespeare |
| İlk gösterim | 1605 |
| Ülke | İngiltere |
| Orijinal dil | İngilizce |
| Tür | Trajedi |
Kral Lear (İngilizce özgün adı: (Quatro) - True Chronicle History of the Life and Death of King Lear anf His Three Daughters ; (First Folio) - The Tragedy of King Lear), İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından 1605 yılının sonu ile 1606'nın başları arasındaki bir süre içinde yazılmış bir tragedyadır.
1681'de, İngiliz Restorasyonu sonrasında Nahum Tate, romantik bir yan öykü ve daha az karamsar bir son içeren gözden geçirilmiş farklı bir versiyon ortaya koydu. Bu versiyon, Shakespeare'in metninin 1838 yılında kadar olan süre boyunca profesyonel sahneden çekilmesine yol açtı. Ancak o tarihten sonra Shakespeare'in özgün oyunu, onun en büyük başarılarından biri olarak görülmeye başlandı. Percy Bysshe Shelley, A Defence of Poetry’de (1821) Kral Lear’ı “dünya üzerinde var olan dramatik sanatın en kusursuz örneği” olarak nitelendirdi; oyun bugün hâlâ yazılmış en büyük edebiyat eserlerinden biri olarak anılmaktadır.[1][2][3]
Kaynaklar, ilk temsil ve ilk basılım
[değiştir | kaynağı değiştir]
Shakespeare'in diğer birçok oyununda olduğu gibi Lear'ın hikâyesi de daha önceden anlatılan öykülerden alınmadır. Yazarın özellikle Monmouthlu Geoffrey'nin 12. yüzyılda yazdığı Historia Regum Britanniae adlı kitabına eklediği Kral Leir adlı halk masalından yararlandığı belirlenmiştir.[4]
Ayrıca genellikle bahsi geçmeyen bir de Kral Lear balad'ı vardır. Bu baladın günümüze kalan en eski kopyası 1620 yılındandır.[5] Shakespeare'in oyunun mu yoksa baladın mı daha önce yazıldığı tartışmalıdır. Baladın hikâyesi oyununkinden farklılıklar gösterir. Örneğin baladda, Cordelia bir süre Britanya'da sahipsiz dolaşmış ününü duyan Fransa kralıyla daha sonra evlenmiştir. Oyunun sonunda da Lear, Fransa kralını yardımıyla savaşarak krallığını geri aldıktan sonra, savaşta Cordelia'nı ölüm haberini alınca üzüntüden ölmüştür.
İlk olarak 1608 yılında "Kral Lear'ın Gerçek Tarihi" başlığıyla basılmıştır. Oyunun ilk gösterimi 1607 yılında saraya bağlı olan Whitehall Tiyatrosunda yapılmıştır.
Oyunun basılmış folio ve quarto olarak iki farklı versiyonu bulunmaktadır. Yazarın diğer oyunlarının aksine iki versiyon da özgün olarak kabul edilmekte ve hâlen tartışılmalarına rağmen eşit değerde görülmektedirler.
Karakterler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kral Lear: Britanya kralı
- Goneril: Kralın büyük kızı
- Regan: Kralın ortanca kızı
- Cordelia: Kralın küçük kızı
- Albany Dükü: Gonoril'in kocası
- Cornwall Dükü: Regan'ın kocası
- Burgundi Dükü: Cordelia'nın taliplerinden biri
- Fransa Kralı: Cordelia'nın taliplerinden diğeri, sonradan kocası
- Kent Kontu: Sonradan Caius olarak kılık değiştirir
- Gloucester Kontu
- Edgar: Gloucester Kontu'nun büyük oğlu, sonradan Tom o'Bedlam olarak kılık değiştirir
- Edmund: Gloucester Kontu'nun gayrimeşru oğlu
- Yaşlı Adam: Gloucester'ın adamlarından biri
- Curan: Gloucester'ın uşağı
- Lear'ın Soytarısı
- Oswald: Gonoril'in kahyası
- Cornwall'ın Üç hizmetlisi
- Doktor: Cordelia ile ilgilenir
- Üç Kaptan
- Bir Şövalye
- Bir Haberci
- Bir Ulak
- Askerler, hizmetliler, soylular ve diğer figüranlar
Konusu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Oyunda Lear'ın trajedisine paralel olarak Gloucester'ın hikâyesi bulunmaktadır. İki hikâyenin de teması evlatlarından kötü olanların etkisiyle, iyi evlatlarını haksız yere cezalandıran babaların kendilerini düşürdükleri zor durum ve trajik sonları anlatılır.
Birinci hikâye oyunun baş kişisi Lear'ın yaşlandığı gerekçesiyle topraklarını üç kızı arasında paylaştırmaya karar vermesiyle başlar. Bu paylaşımın eşit ve adil olması için kızlarını sınava tabii tutmaya karar veren kral, onlardan kendisini ne kadar sevdiklerini söylemelerini ister. Büyük ve ortanca kızları süslü laflarla sevgilerini ifade edip kendilerini kanıtlar, fakat gerçek sevginin süslü laflarla anlatılamayacağına inanan Cordelia cevap vermez. Buna sinirlenen Lear, onu evlatlıktan reddeder ve topraklarını diğer kızları arasında böler. Cordelia'yı savunmaya kalkan Kent Kontu'nu da sürgüne gönderir. Babalarından toprakları alan Regan ve Gonoril mutlak hakimiyeti elde etmek için Lear'ın askeri ve idari gücünü kısıtlarlar. İki kızı tarafından kapı dışarı edilen Lear aklını kaçırır.
İkinci hikâyede ise Gloucester'ın gayrimeşru oğlu Edmund sahte mektuplar ve yalanlarla babasını Edgar'ın onu devirmek istediğine ikna eder. Edgar'ı da yalanlarıyla kandırarak uzaklaştıran Edmund idareyi eline alır. Gloucester, kızlarının Lear'a davranışlarına ve onu sokağa atmalarına dayanamayarak krala yardım eder. Edmund, Gloucester ile Regan ve Goneril arasındaki gerginliği kendi çıkarları için kullanarak babasını hain ilan ettirir. Lear'ın kızları, Gloucester'ın gözlerini oydurarak onu sokağa atarlar. Cornwall Gloucester'ın hizmetlisi tarafından öldürülür.
Bu arada Fransa kralı Cordelia ile birlikte Britanya'ya ordu gönderir. Amaçları Lear'ın öcünü almaktır. Kent Kontu Lear'ı, Edgar Gloucester'a güvenli bir yere aldırırlar. Lear ile Cordelia barışır, fakat savaşı kaybedince esir alınırlar. Gloucester, Edgar ona başından geçenleri anlatınca Gloucester heyecana ve mutluluğa dayanamayarak kalpten ölür. Daha sonra her şeyi itiraf eden Edmund intihar ederek ölür fakat çok daha önce Cordelia'yı astırmak ve babası Lear 'ı öldürtmek için emir vermiştir. Gonoril ile Regan ise Edmund'ı paylaşamayarak birbirlerini öldürürler. Krallık Albany, Kent ve Edgar'a kalır.
Shakespeare'in trajedilerinde ölüm önemli bir çözümdür. Kötü karakterler ile trajedinin baş kahramanları genellikle oyunun sonunda ölürler ve her şey geride bırakılan trajik sonlarla bir çeşit "normal" duruma döner.
Film uyarlamaları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kral Lear: Laurence Olivier'in başrolünü oynadığı televizyon uyarlaması
- Ran: Akira Kurosawa uyarlaması
- Korol Lir: Grigori Kozintsev'in 1971 yapımı Sovyet uyarlaması.
Türkçeye çeviriler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kıral Lir, Çev. Abdullah Cevdet. İstanbul: Resimli Kitab matbaası, 1912.
- Kral Lir, Çev. Seniha Bedri Göknil. 1937.
- Kral Lear, Çev. İrfan Şahinbaş. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1959.
- Kral Lear, Çev. Seniha Bedri Göknil. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1967.
- Kral Lear, Çev. Özdemir Nutku. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986.
- Kral Lear, Çev. Can Doğan. İstanbul: Mitos Boyut Yayınevi, 2012.
- Kral Lear, Çev. Emine Ayhan. İstanbul: Alfa Edebiyat, 2019
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "A Defence of Poetry by Percy Bysshe Shelley". 17 December 2022.
- ^ "Top 100 Works in World Literature by Norwegian Book Clubs, with the Norwegian Nobel Institute – the Greatest Books".
- ^ Burt 2008, s. 1.
- ^ King Lear - The Oxford Shakespeare, s.17
- ^ a.g.e., s.277
Dışsal kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- [1] 5 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Wikisource'da King Lear oyununun tam metni İngilizce.
