Kirene (mitoloji)
| Kyrene | |
|---|---|
 | |
| Kişisel bilgileri | |
| Eşi | Apollon |
| Çocukları | Aristaeus, Autuchus ve Idmon |
| Ebeveynleri | Chlidanope ve Hypseus |
Kyrene (/saɪˈriːni/, sy-REE-nee) ya da diğer yazımıyla Cyrene (/kaɪˈriːni/, ky-REE-nee; Antik Yunanca: Κυρήνη, romanize: Kurḗnē), Yunan mitolojisinde yer alan bir figürdür ve Kuzey Afrika'daki doğu Libya'da yer alan antik Yunan kolonisi Kirene'nin adıyla ilişkilendirilir. Efsaneye göre, Tesalya kökenli bir prenses ve avcı olan Kyrene, tanrı Apollon tarafından kurulan ve onun onuruna adlandırılan bu kentin egemen kraliçesi olmuştur. Ancak bu anlatı bütünüyle mitolojik olup tarihsel gerçeklik taşımamaktadır; kentin gerçekte Thera (günümüzdeki Santorini) adasından gelen yerleşimciler tarafından kurulduğu bilinmektedir.[1]
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Pindaros’un dokuzuncu Pythionikos (Pythia zafer ilahisi) odasında aktarıldığına göre, Kyrene, Lapitler kralı Hypseus ile[2] bir Naiad olan Chlidanope’nin kızıdır.[3][4] Apollonios Rhodios’a göre Kyrene’nin Larissa adında bir kız kardeşi de vardır.[5] Diğer kardeşleri ise Themisto,[6] Alkaia[4] ve Astyagyia’dır.[7]
Tanrı Apollon’dan Aristaeos ve İdmon adında iki oğlu olmuştur. Aristaeos, hayvancılık, arıcılık ve peynir yapımının tanrısı hâline gelmiştir. İdmon ise ünlü bir kâhin olarak tanınmıştır. Apollonios Rhodios’a göre çiftin Autuchos adında başka bir oğlu daha vardır.[8]
Mitoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Artemis ve Apollon
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kyrene, Tesalyalı bir prenses, Lapithler kralı Hypseus ile Naiad Chlidanope’nin kızıdır. Vahşi bir avcı olarak bilinir; Nonnus onu “geyik kovalayan ikinci Artemis, aslan katili” ve “aslan katleden elleriyle ormanın şampiyonu” olarak tanımlar.[9] Aristofanes’in Thesmophoriazusae oyununda Mnesilochos, kadın kılığına girip hem erkek hem kadın süsleri takan şair Agathon’u görünce “orada bir erkek göremiyorum – sadece Kyrene var” sözleriyle ona atıfta bulunur.[10] Kyrene, Artemis’in yakın arkadaşlarından biriydi ve tanrıça ona iki av köpeği hediye etmişti. Bu köpeklerin yardımıyla Pelias’ın cenaze oyunlarında birincilik ödülünü kazanmayı başarmıştır.[11]
Pindaros, onu Pythionikos’unda şu şekilde anlatır:
Hypseus tarafından büyütülen bu güzel kollu Kyrene, tezgâh başında mekik dokumayı ya da ev halkıyla yapılan neşeli şölenlerin keyfini sevmezdi. Ancak bronz uçlu mızrak ve kılıç, onu tarlanın yabani hayvanlarını avlamaya çağırırdı; gerçekten de sayısız gününü babasının sürüsüne huzurlu sessizlik sağlayarak geçirmiştir.[12]
Babasının krallığındaki sürülere dev bir aslan saldırdığında, Kyrene aslanla güreşti ve onu öldürdü. O sırada orada bulunan Apollon, onun cesaretine ve becerilerine hayran kaldı. Ona âşık oldu, ancak Kyrene’yi gelini yapmanın uygun olup olmadığını düşündü. Kentaur Heiron’a danışıp onay aldıktan sonra, altın arabasıyla onu Kuzey Afrika’ya götürdü.[13] Apollon, Kyrene’yi verimli ve zengin toprakların hükümdarı olarak atadıktan sonra, Afrodit ikisini de karşılayıp onurlandırdı.[12]
Delos’un gümüş ayaklı Afrodit’i, konuklarını bu kutsal anda karşıladı; nazik elini tanrıya yaraşır arabasının üzerine koydu ve düğün coşkusunun tatlı mutluluğu üzerine aşkın utangaç ve çekingen saflığını örttü; hüküm süren Hypseus’un genç kızı ile tanrının ortak düğün yemini burada tamamlandı. Aynı gün karar bağlandı ve Libya’daki altın varaklarla süslü bir odada bir araya geldiler. Orada, Kyrene güzelliğiyle ünlü bir kentin koruyucusu olarak yaşadı.[12]
Apollon, bölge adını sevgilisi anısına vererek Sirenayka'da Kirene kentini kurmuştur.[14] Çiftin iki oğlu olmuştur: arıcılık tanrısı Aristaeos ve Argonot kâhini İdmon.[14] Apollonios Rhodios’a göre bir diğer oğulları Autuchos da vardır. Aristaeos, Heiron’a emanet edilmiş; İdmon ise Apollon tarafından büyütülüp eğitilmiştir. Kyrene çocuklarını doğurduktan sonra Apollon, onun uzun yaşaması ve Artemis’le dilediği kadar avlanmaya devam edebilmesi için bir nemfe dönüştürmüştür.[15] Ayrıca sık sık av ağlarını kaldırarak onlara yardım etmiştir.[16]
Diğer versiyonlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kallimahos ile Acesander’in aktardığına göre, Eurypylus henüz Libya’yı yönetirken kent halkını dehşete düşüren devasa bir aslan ortaya çıkmıştı. Bunun üzerine Apollon, Kyrene’yi aslanı yok etmesi için yanına getirdi. Kyrene, Mirtussa (Mersinlikler Tepesi) üzerinde aslanı öldürdükten sonra, Apollon aynı tepede durarak onun artık kraliçesi olduğu Libya topraklarını gözleri önüne serdi.[17][18][19]
Başka bir anlatıma göre Kyrene, çoktan bir aslanla güreşip onu öldürmüştü ve Pinios Nehri’nin sazlık çayırlarında koyunlarını otlatırken Apollon onu alıp götürdü.
Aristaeus
[değiştir | kaynağı değiştir]Aristaeus, Orfeus’un eşi Euridike’nin peşinden koştu, ancak arzu edilmeyen ilgi ve yaklaşımları yüzünden Euridike onu reddetti. Ne var ki Euridike, Aristaeus'tan kaçarken bastığı bir yılan tarafından ısırılarak trajik bir biçimde hayatını kaybetti. Bu ölümün ardından Aristaeus’un tüm arıları da telef oldu. Perişan halde annesi Kyrene’nin yanına giderek başına gelenleri anlattı. Kyrene, oğlunu teselli ederek bilgelikleriyle tanınan deniz tanrısı Proteos’a danışmasını öğütledi. Aristaos, annesinin nasihatini izleyerek Proteus’u buldu; Proteus da ona Euridike’nin ruhunu yatıştırmak ve arılarını yeniden kazanmak için bir ritüel öğretti.[20]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Diodorus Siculus, 4.81.1
- ^ Hyginus, Fabulae 161; Virgil, Georgics 4.320
- ^ Graves, Robert (2017). The Greek Myths - The Complete and Definitive Edition. Penguin Books Limited. s. 276. ISBN 9780241983386.
- ^ a b Scholia ad Pindar, Pythian Ode 9.31
- ^ Apollonius Rhodius, Argonautica
- ^ Apollodorus, 1.9.2
- ^ Diodorus Siculus, 4.69.3
- ^ Apollonius Rhodius, Argonautica
- ^ Nonnus, Dionysiaca 13.300 ff
- ^ Gwendolyn Compton-Engle, Costume in the Comedies of Aristophanes
- ^ Callimachus, Hymn to Artemis 208
- ^ a b c Pindar, Pythian Ode 9.6 ff.
- ^ Nonnus, Dionysiaca 13.300 ff.
- ^ a b "Cyrene". Greek Myth Index. 2007. 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2017.
- ^ "Cyrene". Greek Mythology Link. 5 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2017.
- ^ Nonnus, Dionysiaca 16.86
- ^ Acesander, On Cyrene FGrH 469, F 1, 3-4
- ^ Callimachus, Hymn to Apollo 85
- ^ Susan A. Stephens, Callimachus: The Hymns
- ^ Virgil, Georgics 4. 317; Ovid, Fasti 1.363
Genel
[değiştir | kaynağı değiştir]- Callimachus, Callimachus and Lycophron with an English translation by A. W. Mair; Aratus, with an English translation by G. R. Mair, London: W. Heinemann, New York: G. P. Putnam 1921. Internet Archive
- Callimachus, Works. A.W. Mair. London: William Heinemann; New York: G.P. Putnam's Sons. 1921. Greek text available at the Perseus Digital Library.
- Diodorus Siculus, The Library of History translated by Charles Henry Oldfather. Twelve volumes. Loeb Classical Library. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd. 1989. Vol. 3. Books 4.59–8. Online version at Bill Thayer's Web Site
- Diodorus Siculus, Bibliotheca Historica. Vol 1-2. Immanel Bekker. Ludwig Dindorf. Friedrich Vogel. in aedibus B. G. Teubneri. Leipzig. 1888-1890. Greek text available at the Perseus Digital Library.
- Gaius Julius Hyginus, Fabulae from The Myths of Hyginus translated and edited by Mary Grant. University of Kansas Publications in Humanistic Studies. Online version at the Topos Text Project.
- Nonnus of Panopolis, Dionysiaca translated by William Henry Denham Rouse (1863-1950), from the Loeb Classical Library, Cambridge, MA, Harvard University Press, 1940. Online version at the Topos Text Project.
- Nonnus of Panopolis, Dionysiaca. 3 Vols. W.H.D. Rouse. Cambridge, MA., Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1940-1942. Greek text available at the Perseus Digital Library.
- Pindar, Odes translated by Diane Arnson Svarlien. 1990. Online version at the Perseus Digital Library.
- Pindar, The Odes of Pindar including the Principal Fragments with an Introduction and an English Translation by Sir John Sandys, Litt.D., FBA. Cambridge, MA., Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1937. Greek text available at the Perseus Digital Library.
- Publius Ovidius Naso, Fasti translated by James G. Frazer. Online version at the Topos Text Project.
- Publius Ovidius Naso, Fasti. Sir James George Frazer. London; Cambridge, MA. William Heinemann Ltd.; Harvard University Press. 1933. Latin text available at the Perseus Digital Library.
- Publius Vergilius Maro, Bucolics, Aeneid, and Georgics of Vergil. J. B. Greenough. Boston. Ginn & Co. 1900. Online version at the Perseus Digital Library.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Kyrene ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
