Yaşlı Aristaios

Yaşlı Aristaios
Yaşlı Aristaios
Doğumu	MÖ 370; Samos, Yunanistan
Ölümü	MÖ 300;
Çağı	Helenistik Dönem
Bölgesi	Antik Yunan
İlgi alanları	Matematik

Yaşlı Aristaios (Yunanca: Ἀρισταῖος ὁ Πρεσβύτερος; MÖ 370 - 300) konik kesitleri üzerinde çalışan ve Öklid'in çağdaşı olan Yunan matematikçi.

Hayatı

Aristaios, Menaikhmos'tan sonra yaşadı ve Öklid'in daha yaşlı bir çağdaşı idi. Hayatı hakkında çok az şey biliniyor, ama kesinlikle Iamblikhos'un bahsettiği Pisagor'un damadı değildi. Onunla ilgili ana kaynağımız olan Pappos’un Koleksiyon’unda (Kitap VII) Pappos, ona Yaşlı Aristaios diyor, bu yüzden muhtemelen kendisinden sonra aynı adı taşıyan bir matematikçi daha vardı.

Çalışmaları

Aristaios'a Pappos tarafından kullanılan ancak kaybolan Cisim yerleri ilgili beş kitap (İngilizce: Five Books Concerning Solid Loci) adlı eser için Pappos’tan büyük övgü aldı. Ayrıca Beş Düzgün Katı Cismin Karşılaştırılması Hakkında (İngilizce: Concerning the Comparison of Five Regular Solids)^[1] adlı kitabı da yazmış olabilir. Bu kitap da kayboldu; bunu bugün Yunan matematikçi Hypsikles'ın referansıyla biliyoruz. Pappos ayrıca, Aristaios'un "dar açılı, dik açılı ve geniş açılı koninin kesiti" terimlerini tanıttığını da bildirmektedir.

Hem Aristaios hem de Öklid'in konikler üzerindeki çalışmaları, yaklaşık 200 yıl sonra, Apollonios tarafından daha da geliştirildi. Apollonius'un bu çalışması, Aristaios ve Öklid tarafından geliştirilen konik teorisini geçersiz kıldı.

Heath’in notlarında (1921), İskenderiye'de yaşayan Hypsicles ayrıca Aristaios'un “Beş şeklin karşılaştırılması (İngilizce: Comparison of the five figures)” adlı bir çalışmasında, aynı daire hem on iki yüzlünün beşgenini hem de aynı küre içindeki yirmi yüzlünün üçgenini çevrelediğini kanıtladığını söylemektedir. Ancak bu Aristaios'un Öklid'in en yaşlı çağdaşı ve Cisim Yerleri (İngilizce: Solid Loci) eserinin yazarı Aristaios'uyla aynı olup olmadığını bilmiyoruz.^[2]

Rönesans'ta Pappos ve Apollonios'un eserleri yeniden keşfedildiğinde, 17. yüzyılda (Vinzenco Viviani 1645, Gilles Personne de Roberval) ve daha sonra (Hieronymus Zeuthen) Aristaios'un çalışmalarını yeniden inşa etmek için de çalışmalar yapılmıştır.

Notlar

^ Michel Chasles (1989), Jacques Gabay (Ed.), Aperçu historique sur l'origine et le développement des méthodes en géométrie (Fransızca), Paris, s. 7, ISBN 2-87647-057-8
^ Thomas Little Heath (1908). "The thirteen books of Euclid's Elements". 8 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Konuyla ilgili yayınlar

Vogel, Kurt (1970). "Aristaeus" (PDF). Dictionary of Scientific Biography. 1. New York: Charles Scribner's Sons. ss. 245-246. ISBN 0-684-10114-9. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Şubat 2021.

Kaynakça

"Aristaeus the Elder". 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021.
O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Aristaeus the Elder", MacTutor Matematik Tarihi arşivi

[1] Michel Chasles (1989), Jacques Gabay (Ed.), Aperçu historique sur l'origine et le développement des méthodes en géométrie (Fransızca), Paris, s. 7, ISBN 2-87647-057-8

[Heath2-2] Thomas Little Heath (1908). "The thirteen books of Euclid's Elements". 8 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

g t d Antik Yunan matematiği
Matematikçiler (Zaman Çizelgesi)	Anaksagoras Antemios Apollonios Arkhytas Aristaios Aristarkos Arşimet Autolykos Bion Boethius Brison Kallippos Karpos Kleomedes Konon Ktesibios Demokritos Dikaiarkhos Diokles Diophantos Dinostratus Dionisodoros Domninus Elealı Zenon Eratosthenes Eudemos Eudoksos Eutokios Geminus Heliodoros İskenderiyeli Heron Khrysippos Hipparkhos Hippasos Hippias Hipokrat Hipatia Hipsikles İsidoros Matematikçi Leo Leon Marinos Melissa Menaikhmos Menelaos Metrodoros Nikomakhos Nikomedes Nikoteles Oenopides Euklides Pappos Perseus Philolaos Philon Laodikyalı Philonides Porphyrios Poseidonios Proklos Batlamyus Pisagor Serenus Simplikios Sosigenes Sporus Thales Theaitetos Theano Teodoros Theodosios İskenderiyeli Theon Smirnalı Theon Timaridas Ksenokrates Sidonlu Zenon Zenodoros
Yapıtlar	Almagest Arşimet Parşömeni Arithmetika Konikler (Apollonius) Katoptrik (Yansımalar) Data (Öklid) Elemanlar (Öklid) Bir Çemberin Ölçümü Konikler ve Sferoidler Üzerine Büyüklükler ve Uzaklıklar Üzerine (Aristarkhos) Büyüklükler ve Uzaklıklar Üzerine (Hipparkhos) Hareketli Küre Üzerine (Autolykos) Öklid'in Optiği Sarmallar Üzerine Küre ve Silindir Üzerine Ostomachion (Syntomachion) Planisphaerium Sphaerics Parabolün Dörtgenleştirilmesi Kum Sayacı Sonsuz Küçükler Hesabı
Merkezler	Platon Akademisi · Kirene · İskenderiye Kütüphanesi
Etkilendikleri	Babil matematiği · Eski Mısır matematiği
Etkiledikleri	Avrupa matematiği · Hint matematiği · Orta Çağ İslam matematiği
Problemler	Apollonios problemi · Daireyi kareleştirme · Küpü iki katına çıkarma · Açıyı üçe bölme
Kavramlar/Tanımlar	Apollonius çemberi Diyofantus denklemi Çevrel çember Eşölçülebilirlik Orantılılık ilkesi Altın oran Yunan rakamları Bir üçgenin iç ve dış çemberleri Tükenme yöntemi Paralellik postülatı Platonik katılar Hipokrat ayı Hippias kuadratiksi Düzgün çokgen Cetvel ve pergelle yapılan çizimler Üçgen merkezi
Bulgular	Açıortay teoremi Dış açı teoremi Öklid algoritması Öklid teoremi Geometrik ortalama teoremi Yunan geometrik cebiri Menteşe teoremi Çevre açı teoremi Kesişme teoremi Pons asinorum Pisagor teoremi Thales teoremi Gnomon teoremi Apollonius teoremi Aristarkus eşitsizliği Crossbar (Pasch) teoremi Heron formülü İrrasyonel sayılar Menelaus teoremi Pappus'un alan teoremi Batlamyus eşitsizliği Batlamyus kirişler tablosu Batlamyus teoremi Theodorus sarmalı
Antik Yunan matematikçilerinin zaman çizelgesi