Kitâb-ı Cihannümâ
Kitab-ı Cihannümâ, Tevârîh-i Âl-i Osman veya Neşrî Tarihi, Osmanlı tarihçisi Mehmed Neşrî tarafından yazılmış tarih kitabıdır.
Cihannüma (cihan görüntüsü), bir "cihan tarihi" olmak iddiasındaydı. Neşrî'nin Sultan II. Bayezid'e sunduğu 6 ciltlik eserinden günümüze sadece 6. cilt kalmıştır. 6. kısmının en uzun bölümü Osmanlı hanedanının tarihçesinden oluşur.[1] Bu 6. kısım üç bölümden oluşur, bunlar Oğuzlar, Selçuklu Hanedanı ve Osmanlı Hanedanı hakkındadır. Osmanlılarla ilgili bölüm, 1485'e kadar gelir. Eser, Neşrî 'nin II. Bayezid için yazmış olduğu bir kaside ile sonlanır.[2]
Neşrî'nin kullandığı kaynakların doğruluğuna önem vermesi bakımından gerçek bir tarihçi olduğu, olayları ve kronolojik sıralarını objektif olarak değerlendirildiği düşünülür. Farklı kaynaklardan edindiği bilgileri ustaca birleştirmiştir. Kullandığı bilgilerden bazıları kendi tecrübelerine dayalıdır, bazıları olayları yaşamış kişilerin ağzından alınmıştır, bazıları ise ikinci elden alınmıştır ki, bu tür bilgilerin başına "rivayettirki..." eklemiştir. Bazı bilgiler başka tarihçilerin eserlerinden (örneğin Oruç Bey'in Tevarih'i), bazıları da saray takvimleridir. Aşıkpaşazade'nin Tevârih-i Âl-i Osman'ından sık sık iktibaslar vardır.[3] Eserin bazı bölümleri Behiştî Sinan Çelebi'nin Tarih adlı eserinin daha sade uslupla yazılmış bir şeklidir ama hangi tarihçinin öbürünün eserini kullandığı bilinmemektedir.[2] Neşri ayrıca "Oxford Anonim tarihi" diye adlandırdığı bir kaynaktan bazen yararlanmıştır ki, bunun "Bodleian Library MS, Marsh 313" adlı el yazmasına çok benzediği bulunmuştur, bu Ruhi Çelebi'ye atfedilen Tevarih-i Al-i Osman eseridir (Ruhi Tarihi).[4]
Cihannüma ve Neşrî hakkında ayrıntılı bir araştırma yapmış olan Ménage'a göre, Neşrî, Osmanlı tarihine (Bursa ve Karaman'la ilgili bazı yeni kaynaklar getirmek dışında) orijinal malzeme olarak önemli bir katkıda bulunmamıştır. Ancak pek çok tarihi bilgiyi gözden geçirip bunları düzeltip bazen çelişkili olanları birleştirebilmeyi becermesi açısından önemli bir çalışma yapmıştır. Olayların tarihlerini birbiriyle eşleştirmiş ve Osmanlı devletinde olan olayları mantıklı bir sıraya oturtmuşur.[4]
Cihannüma'nın, Faik Reşit Unat'ın ve Mehmet Altay Köymen tarafından yapılmış olan, modern Türkçeye iki ayrı transkripsiyonu vardır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Britannica Online: Nesri". Erişim tarihi: 2 Şubat 2009.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b Martijn Theodoor Houtsma, T W Arnold, A J Wensinck (1993). E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936: 1913-1936. BRILL. s. 902. 5 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2009.
- ^ Kenan İnan (1997). "Klasik Devir Osmanlı Tarihçilerinde Kaynak Kullanma Usulleri" (PDF). Tarih Araştırmaları Dergisi, 29. ss. 91-135. 3 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi4 Şubat 2009.
- ^ a b J. Stewart-Robinson (1970). "Neshri's History of the Ottoman's: The sources and the development of the text. By V.L. Menage. (London Oriental Series. Volume 16) Oxford Unıversity Press, 1964." Journal of the American Oriental Society. 90 (2). ss. 274-277. 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi4 Şubat 2009.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Neşri Tarihi (kitap tanıtımı)[1]6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Osmanlıca tam metin