Kitle kaynak

Kitle kaynak (İngilizce: crowdsourcing), bir sorunun çözümünün hazırı yoksa, kendi çalışanlarından veya piyasadaki seçme profesyonel danışman ya da uzmanlardan değil de, kitlelerden, yani becerebilen herhangi birisinden sağlanması sürecine verilen isim ya da sıfattır.

Diyelim ki bir teşkilatın/kurumun bir sorunu var. Kurum bu sorunu dört yoldan çözmeye çalışabilir.

1. En ucuzu ve en kolayı hazır almaktır.
2. Hazır yoksa sorunun önce kendi çalışanları tarafından çözülmesi yolunu deneyecektir.
3. O da olmazsa fiyat ve diğer olanaklar el verdiği kadarıyla piyasadaki seçme profesyonel danışman ya da uzmanlardan faydalanma yolunu deneyecektir.
4. O da mümkün değilse yapılabilecek tek şey kalmıştır: Gereksinimi ilan etmek ve tahmin edilemeyen bir örgüt ya da kişinin olası çözümünü beklemek. Kitle kaynak bu sonuncusudur.

İnternet üzerinden

Kitle kaynak çözümlere İnternet aracılığıyla ulaşılabilir. Şu İnternet siteleri bu oluşuma örnektir:

• Vikipedi: Bu site kitle kaynaklı çözümlere örnektir. Yazan ve güncelleştirenler bu işi para almadan yaparlar.
• istockphoto.com7 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: Grafik projelerinde kullanma amacıyla fotoğraf arayanlara amatör fotoğrafçıların çektiklerini ucuza temin eden site. Örneğin profesyonel fotoğrafçılar 100 dolar istediği bir durumda bu site 1 dolar ile ayni gereksinimi karşılayabilir.
• Amazon Mechanical Turk: Makinelere zor, insanlara kolay cevapları para karşılığı insanlara verdirtir. Bu cevaplar genellikle basit ama çok yüksek sayıda olur; o zaman her küçük cevaba cüzi bir miktar ödenir.
• innocentive.com2 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: Firmaların Ar-Ge bölümlerinin başa çıkamadığı bilimsel ya da mühendislik sorunlarını çözene mükafat önerilebilen bir site. Burada bir çözüm on binlerce dolar gelir getirebilir.
• yourencore.com26 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: Firmaların bir kezlik projeler için emekli bilim adamları bulmalarını sağlayan site.
• Emporis: Gönüllülerce bina verileri toplanmasını sağlayan site.
• ESP Game / Google Image Labeler: Resim aramada kullanılmak üzere resmi anlatan yazıların bir internet oyununun yan etkisi olarak elde edilmesi için site.
• reCAPTCHA: Otomatik tanınması zor yazıların insan emeğiyle bilgisayar ortamında aranır taranır hale getirilmesini sağlayan site.
• MoveOn.org: Kitle kaynak yöntemiyle siyasi faaliyetler örgütleyen bir site.
• Stardust@Home ve Galaxy Zoo: uzayın incelenmesine gönüllü insan gücü sağlayan iki site.
• Innovation Exchange
• Foldit: Protein katlama stratejileri bulmak için kitlelerin yaratıcılığından yararlanan internet oyunu.
• Birleşik Devletler'de Teksas eyaletinin polis teşkilatı Ocak 2008'de halktan gönüllülerin elektronik nöbet beklemeleri için sınır boyu kameralar yerleştireceğini açıkladı.
• FlipperTV (Kasım 2007) ve McCainpedia (Mayıs 2008): Amerikan başkanlık seçiminde kullanılmak üzere halkın çektiği Cumhuriyetçi yanlısı videoların kullanımını kolaylaştıran siteler.

Tarihten örnekler

Başka kitle kaynak çözümler, geleneksel mükafatlı yarışma düzenleyerek edinilebilir; Örnekler:

• Kronometre: İngiliz Parlamentosu'nun 1700'lü yıllarda gemilerin dünya küresi üzerindeki yerlerini doğu-batı yönünde kolayca ve hassas hesaplayabilmelerini sağlamak amacıyla geçirdiği bir mükafat kanunuyla başlayan 40 yıllık bir yarış sonucu geliştirilmiştir. Kazanan daha önce tahta saat kulesi yapan marangoz John Harrison olmuştur. En yakın rakibi Nevil Maskelyne ayın gökte katettiği mesafelerin ölçümüne dayanan, bulutsuz gece ve karmaşık hesaplar gerektiren bir yöntem geliştirmiş, ama kronometrenin daha kolay ve yaklaşık on kat daha hassas sonucu karşısında yenik düşmüştür.
• Konserve: Teknolojisi Fransa'da Napolyon'un ordusuna sefer azığı temin yöntemi için sunduğu mükafat karşılığı bu teknolojiyi zaten geliştirmiş olan Nicolas Appert'in sırlarını açıklamasıyla topluma mal olmuştur.
• Sodyum karbonat: 1783'te Fransa kralı 16. Louis tarafından daha önce külden üretilen ve çok ihtiyaç duyulan sodyum karbonatı ormanları yakmadan örneğin deniz tuzundan üretme yöntemi için bir ödül vadetmiştir. 1791'de Nicolas Leblanc bu ödülü kazanmış fakat Fransız İhtilali yüzünden alamamıştır.
• Türbin: İlk yatay su çarkı Fransa Sanayiyi Cesaretlendirme Derneğinin mükafatını kazanmak için Benoît Fourneyron tarafından 1827'de geliştirilmiş idi.

Süregelen geleneksel örnekler

• Montyon ödülleri: Nobel Ödülleri'nin örnek aldığı, Fransız İhtilali öncesine dayanan, Fransa'ya kısıtlı ve yıllık ödüller veren bir hayır kurumudur.
• Nobel Ödülleri
• Loebner Ödülleri: İnsanlarla kurduğu sanal sohbetle kendisinin bir insan olduğunu düşündüren makinenin yapıcısına verilir.
• Millenium Ödülleri: 6 matematik sorunundan biri çözüldü, beşi hala her biri bir milyon dolarlık ödülü kazanacak dehayı bekliyor.

Ayrıca bakınız

• Açık kaynak (İngilizce: Open source)
• Özgür yazılım (İngilizce: Free software)

Kitle kaynağın bunlardan farkı, bilgiye ulaşım sürecine kitlelerin katılmasını konu almasıdır. Sonunda elde edilen çözüm özgür yazılımdaki gibi erkin yani her sırrı herkesçe bilinebilen ve de kaygısızca herkesin kullanabileceği bir şey olmayabilir, hatta açık kaynaktaki gibi sırları herkesçe bilinebilen ama kullanımı kimi kurallarla kısıtlı bir şey bile olmayabilir.