Teksas
| Teksas | |
|---|---|
 Bayrak  Mühür | |
 | |
| Ülke |  Amerika Birleşik Devletleri |
| Başkent | Austin |
| En büyük şehir | Houston |
| İdare | |
| • Vali | Greg Abbott (R) |
| • Vali vekili | Dan Patrick (R) |
| • Üst meclis | Texas Senatosu |
| • Alt meclis | Texas Temsilciler Meclisi |
| • Senatörler | John Cornyn (R) Ted Cruz (R) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 695,662 km² |
| • Kara | 676,587 km² (261,231 mil²) |
| • Su | 19,075 km² (7,364 mil²) |
| Rakım | 520 m |
| En yüksek nokta | 2,667,4 m (8.751,3 ft) |
| En alçak nokta | 0 m (0 ft) |
| Nüfus (2020)[1] | |
| • Toplam | 30.503,301 |
| • Yoğunluk | 42,9/km² |
| Zaman dilimi | UTC-06.00 |
| • Yaz (YSU) | UTC-05.00 |
| ISO 3166 kodu | US-TX |
Resmî site texas.gov | |
Teksas (İngilizce: Texas), Amerika Birleşik Devletleri'nde en kalabalık ikinci (Kaliforniya'dan sonra) ve en geniş ikinci (Alaska'dan sonra) eyalettir. Coğrafi olarak ülkenin merkezi güneyinde yer alır. Dünya'da ve Amerika Birleşik Devletleri ekonomisinde önemli bir yer tutar. Teksas güneyde Meksika'nın Chihuahua, Coahuila, Nuevo León ve Tamaulipas eyaletleri ile uluslararası sınır; batıda New Mexico, kuzeyde Oklahoma, kuzeydoğuda Arkansas ve doğuda Louisiana eyaletleri ile sınır oluşturur. Teksas, 696.200 kilometrekare alana (268.820 milkare) ve sürekli artan 30 milyon (2023) nüfusa sahiptir.[2]
Houston Teksas'ın en büyük ABD'nin dördüncü en büyük şehri, San Antonio ise eyaletin en büyük ikinci ve Birleşik Devletler'in en büyük yedinci şehri. Dallas-Fort Worth ve Greater Houston sırasıyla en büyük dördüncü ve beşinci ABD metropolitan bölgesi. Diğer büyük şehirler El Paso ve eyalet başkenti Austin'dir. Teksas'a eskiden bağımsız bir cumhuriyet olduğunu belirtmesi ve Meksika'dan bağımsızlığın alınma mücadelesini hatırlatması amacıyla yalnız yıldız eyaleti anlamına gelen "Lone Star State" lakabı takılmıştır. "Yalnız Yıldız" bugün Teksas eyalet bayrağında ve Teksas eyalet mühründe bulunur.[3] Eyalet adı olan Teksas (Texas) adının kökeni, Caddo dilinde arkadaşlar anlamına gelen "Tejas" kelimesinde gelir.[4]
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Kıyılarda ve doğuda sıcak ve nemli alttropikal, iç kesimlerde özellikle Panhandle'de kuru ve en düşük sıcaklık ile en yüksek sıcaklık dereceleri arasında fark büyük olan kara iklimi egemendir. Yüz ölçümünün genişliği ve iklimin çeşitliliği, topraklarının ancak %20 kadarının ekildiği halde çeşitli bir tarımsal üretime olanak vermektedir.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Teksas dünyanın en zengin yerlerinden biridir. Yalnız Amerika Birleşik Devletleri'nde değil bütün dünyada yeraltı ve yerüstü zenginlikleriyle önemli bir yer tutar. Ilımlı bir bölgede bulunan geniş topraklarında tarımın birçok türü, hayvancılık yapılır. Ayrıca dünyanın en zengin petrol yataklarının bir kısmı da buradadır. Yalnız petrol ele alındığında yıllık kazancı milyar dolarları bulur. Teksas petrol üretim patlaması ile başlayan üretim artışı sayesinde bugün Amerika Birleşik Devletleri'nin petrol ihtiyacının %40 kadarı Teksas'tan sağlanır. Tarımda Amerika Birleşik Devletleri içinde liderdir. Hayvancılıkta da lider konumundadır. Texas ayda 982,4 milyon dolarla Amerika Birleşik Devletleri'nde Kaliforniya'dan sonra en büyük ticareti gerçekleştirir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Teksas'a ilk defa 1528'de İspanyol gemici Cabeza Da Vaca ile gelenler ayak basmıştır. O günden sonra sırasıyla Fransa, İspanya, Meksika'nın eline geçti. 1836'da bağımsız bir cumhuriyet oldu. 1845'te Amerika Birleşik Devletleri'ne katıldı. O sıralarda Teksas'ta birkaç küçük şehir ve hayvan beslenen büyük çiftliklerden başka bir şey yoktu. Gerek hayvancılık, gerek tarım, gerekse petrol'ün bulunması 20. yüzyıl içinde Teksas'ın gelişmesinde en önemli etkenlerdi. Teksas eyaletinin diğer eyaletlere nazaran ayrıcalıklı olduğu söylenebilir. Halk oylaması sonucu gerekli çoğunluğa ulaştığı takdirde Amerika Birleşik Devletleri'nden ayrılma hakkı vardır.
Siyaset
[değiştir | kaynağı değiştir]![[icon]](/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Teksas'taki şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Teksas'ta 254 şehir vardır. En önemli 7 şehri Houston, San Antonio, Dallas, Austin, Fort Worth, Lubbock ve El Paso'dur. Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük 20 şehri arasında buradaki birçok şehir bulunmaktadır.
| Teksas'taki şehirlerde |
ABD'deki şehirlerde |
Şehir | Nüfus |
Yüzölçümü |
Teksas'taki Konumu |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | 4. | Houston | 2.016.582 | 601,7 | Güneydoğu Teksas |
| 2. | 7. | San Antonio | 1.256.509 | 412,1 | Güney Teksas |
| 3. | 9. | Dallas | 1.213.825 | 385,0 | Kuzey Teksas |
| 4. | 16. | Austin | 690.252 | 258,4 | Orta Teksas |
| 5. | 19. | Fort Worth | 624.067 | 298,9 | Kuzey Teksas |
| 6. | 21. | El Paso | 598.590 | 250,5 | Batı Teksas |
Nüfus ve etnik yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Teksas eyaletinin nüfusu 30,5 milyon kişidir. Halkın %83'ü beyazdır. Geri kalan (%17) ise siyahidir. Etnik köken olarak;
Meksikalı (%25,3), Alman (%10,9), Afrikalı ve yerliler (%10,5), İngilizler (%7,2) ve İskoçlar ile İrlandalılar (%7,2) ve geri kalanlar oluşturur.
Dil
[değiştir | kaynağı değiştir]Teksas'ta en çok konuşulan dil İngilizcedir. İngilizceden sonra İspanyolca konuşulur ve İspanyolcayı Fransızca izler. Türkçe, Almanca, Lehçe, Çekçe, Korece, Vietnamca, Ermenice ve Urduca konuşan küçük gruplar vardır. Ayrıca Amerikan yerlileri kendilerine özgü bazı diller konuşurlar.
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Teksas'ta yüksek kalitede eğitim veren birçok üniversite ve kolej vardır.
College Station'daki Teksas A&M Üniversitesi, Austin'deki Texas Üniversitesi, Houston Üniversitesi, Lubbock'taki Teksas Tech Üniversitesi, Dallas'taki UTD (UT Dallas) Üniversitesi gibi uluslararası üniversitelerle birlikte daha küçük dereceli üniversiteler de vardır örneğin; Denton'daki Kuzey Texas Üniversitesi, Houstan'daki Rice Üniversitesi, San Antonio'daki Trinity Üniversitesi gibi 100'ün üzerinde üniversite bulunur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bureau, US Census (26 Nisan 2021). "2020 Census Apportionment Results". The United States Census Bureau. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2021.
- ^ "U.S. Census Bureau Announces 2010 Census Population Counts – Apportionment Counts Delivered to President". Press Release. U.S. Census Bureau. 23 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
- ^ "Introduction to Texas". Netstate.com. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2010.
- ^ Texas from Sea to Shining Sea http://books.google.co.in/books/about/Texas.html?id=PUemv3wa0O8C&redir_esc=y 14 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Önceden Amerika Konfedere Devletleri'ne bağlı eyaletler | ||
|---|---|---|
Alabama · Arkansas · Florida · Georgia · Louisiana · Mississippi · Kuzey Karolina · Güney Karolina · Tennessee · Teksas · Virginia | .svg){kind=small} | |
