Konstantiniye Müzik Derneği
 | Bu maddenin şu gerekçe ile silinmesi önerilmiştir: Konu kayda değerliği konusunda doğrulanabilir kaynaklarla desteklenmeli. (öneren: Wooze)
Bu sayfayı değiştirebilir ve maddenin gelişmesi için aşağıdakileri yapabilirsiniz: Belirtilen bu sorunu, maddeyi geliştirerek, yazım hatalarını düzelterek, kaynak vererek ve gerekirse maddenin adını değiştirerek çözebilirsiniz. Maddeyi iyileştirebilirseniz bu mesajı kaldırabilirsiniz. Bu silinmeye neden karşı olduğunuzu, maddenin tartışma sayfasında veya yapacağınız değişikliğin özet kutusunda açıklayınız. Bu şablon: 10 Aralık 2025 tarihinde konmuştur. Bu tarihten beş gün sonra bu şablon hâlâ buradaysa bu madde silinebilir. Eğer bu maddeyi siz başlattıysanız silme politikası açısından kabul edilebilir bir seviyeye gelmesini sağlayınız.
|
Konstantiniye Müzik Derneği (1895) Osmanlı İmparatorluğu'nda klasik Batı müziğine ilgi duyan kişilerin senfoni orkestrası kurmak ve çoksesli müzik kültürünü yaygınlaştırmak amacıyla oluşturdukları ilk filarmoni derneği. Günümüzde Türkiye'nin farklı kentlerinde faaliyet gösteren 18 filarmoni derneğinin öncüsü.
Dernek 1895 yılında İstanbul'da yaşayan 10 yabancı işadamı ve diplomat tarafından kuruldu. Başkanlığını Prens Mavrokordato'nun üstlendiği derneğin yönetim kurulunda M. Berger, İngiliz demiryolu yatırımcısı Vincent Caillard, Alman diplomat Heinrich von Eckardt, yayıncı P. Paspalli, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu diplomatı ve başbakan oğlu Kont Lörinc Szapary, İngiltere elçisi yardımcısı Edgar Whitaker, Bank-ı Osmani-i Şahane eski yöneticilerinden G. Wulfing, banker Eustathios Eugenidi ve ortağı Leonidas Zarifi yer aldı.
Derneğin ismini taşıyan 50 kişilik orkestranın üyelerini seçme ve yönetme görevini dönemin gazetelerinde “Prusya Kraliyet Müzik direktörü” sıfatıyla tanıtılan Paul Lange üstlendi. Orkestranın başkemancısı saray orkestrasında da aynı görevi üstlenen Vondra Bey'di. Yine saray orkestrasından Cemil Arif Bey viyolonsel grubu şefi, Romano ve Herms de diğer enstrüman gruplarının lideriydi.[1]
Dernek orkestrası ilk konserini 31 Ocak'ta Fransız Tiyatrosu'nda verdi. Berlinli kemancı Charles Gregorovitch solistti. Biletler 1 altın liradan satışa çıktı.
Pera'da yabancı dilde yayımlanan levanten gazetelerinin müzik eleştirmenleri ilk konserde orkestranın yaylı grubunu enstrümanlarının eskiliği, nefesli grubunu ise fagot, saksofon gibi çalgıların bulunmadığı gerekçesiyle eleştirmişti.[2] Dernek eksikleri hızla tamamladı. Orkestranın şöhreti bir ay içinde Fransa'ya kadar ulaştı. 14 Şubat 1895'te Le Guide Musical'de yayımlanan haberde okurlara Paul Lange'ın kentin en iyi müzisyenlerinden 50 kişilik orkestra oluşturduğu, başkemancılığına Viyana Konservatuvarı mezunu Vondra Bey'i getirdiği bildiriliyordu.
Pera gazelerindeki haberlere göre, orkestra iki yıl içinde gücünü kaybetti. Konser sayısı azaldı. 26 Ekim 1903'te Stamboul'da yayımlanan haberde orkestranın yeni müzikçilerle güçlendirildiği ve yeni sezonda tekrar konserlerine başlayacağı duyurulmuştu. Konstantiniye Müzik Derneği'nin ismi basında en son 1909'da geçti. La Turquie'de yayımlanan haberde derneğin mart ayının sonunda Fransız Tiyatrosu'nda üç oda müziği konser düzenleyeceği, Fransa'dan Paris Operası'nın eski başkemancısı Luzzena, çellisti Stano ve İstanbul'un önde gelen müzikçilerinden Furlanı, Dethier, Radeglia, Goldenberg'in solistler arasında olduğu belirtildi.
Derneğin girişimi Pera'da çoksesli müzik alanında başka derneklerin kurulmasını sağladı. Aynı yıl açılan Pera Palas Oteli'nde Şark Ekspresi'nin yolcularına konser vermek üzere şef Rosario Nava yönetiminde orkestrayla birlikte Müzik Kulübü kuruldu. İtalyan Hayırseverler Cemiyeti, İtalyan Opera Derneği'ni oluşturdu.[3][4]
Konstantiniye Müzik Derneği, Cumhuriyet döneminde de müzikseverlere sivil toplum örgütü kurmak yoluyla orkestra oluşturmak ve çoksesli müzik hayatını geliştirmek açısından esin kaynağı oldu[4]. 1945'te besteci, orkestra şefi Cemal Reşit Rey'in öncülüğünde kurulan ve Türkiye'nin ilk filarmoni derneği olan İstanbul Filarmoni Derneği, İstanbul Şehir Orkestrası'nı (günümüzün İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası) desteklemeyi, çoksesli müzik hayatını geliştirmeyi hedeflemekteydi. Konstantiniye Müzik Derneği gibi İstanbul Filarmoni Derneği'nin kurucuları arasında işadamları, bürokratlar, aydınlar bulunuyordu[5]. İstanbul Filarmoni Derneği'nin başarılı faaliyetleri 1953 yılında Ankara Filarmoni Derneği'nin kuruluşuna öncü oldu. Ankara Filarmoni Derneği'nin kuruluş amaçları arasında Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası'nı desteklemek yer alıyordu[6]. Bu iki dernek daha sonra İzmir, Eskişehir, Bursa'da filarmoni derneklerinin kurulmasını sağladı. Günümüzde Türkiye'deki filarmoni derneklerinin sayısı 18'e ulaşmıştır[7].
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Concert", Stamboul Gazetesi, s.3, 26 Ocak 1895
- ^ D'Oremy, "A l'Union Française / La Societe Musicale de Constantinople', Stamboul Gazetesi, s. 3, 1 Şubat 1895
- ^ Alimdar, Selçuk (2016). Osmanlı'da Batı Müziği. Araştırma. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ss. 324-326.
- ^ a b Yedig, Serhan (2022). Öncü Virtüözler, Şaşırtıcı Öyküler. Araştırma. KDY. ss. 44-45.
- ^ "İstanbul Filarmoni Derneği Tarihçesi". Tarihçe. İstanbul Filarmoni Derneği. 2021. Erişim tarihi: 12 Aralık 2025.
- ^ Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası 1970-71 Sezonu Program Kitabı / Ankara Türk Filarmoni Derneği (PDF). Program ve dernek tarihi. Ankara Türk Filarmoni Derneği. 1970. s. 2.
- ^ "İçişleri Bakanlığı Dernek Sorgulama Sayfası / Türkiye'deki filarmoni dernekleri". Dernekler Arşivi. Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı. 2025. Erişim tarihi: 11 Aralık 2025.